Երևան
16 °C
searchclose
today
menuclose
Երևան
16 °C
1997 թ. հնդկական ծագմամբ ամերիկացի քաղաքագետ, լրագրող Ֆարիդ Զաքարիան Foreign Affairs ամսագրում առաջին անգամ օգտագործեց «անլիբերալ ժողովրդավարություն» եզրույթը: «Անլիբերալ ժողովրդավարության վերելքը» հոդվածում նա անդրադառնում է նորաստեղծ ժողովրդավարությունների խնդրին՝ արդյոք ինչո՞ւ են դրանք Արեւմուտքի համար անհասկանալի: Խնդիրը, ըստ Զաքարիայի, նրանում է, որ տասնյակ տարիներ շարունակ արեւմտյան երկրները սովոր են «ժողովրդավարություն» ասելիս հասկանալ «լիբերալ ժողովրդավարություն», իսկ նորաստեղծ երկրները, որոնք որդեգրում են համաշխարհային ժողովրդավարական գաղափարները, առանց համապատասխան պատմական ճանապարհի:
2003 թ. լույս տեսավ արդեն նրա գիրքը՝ «Ազատության ապագան. անլիբերալ ժողովրդավարությունը տանը եւ դրսում»: Գրքում նա զարգացնում է հոդվածում տեղ գտած մտքերը եւ եզրակացնում, որ հավատը ժողովրդավարության՝ որպես աշխարհը բարելավելու գործիքի հանդեպ կարող է համեմատվել միայն համաշխարհային կրոնների նկատմամբ ունեցած հավատի հետ: Այդուհանդերձ, Զաքարիան հավատացած է, որ ժողովրդավարությունն ընդամենը քաղաքական գործընթացների կազմակերպման ձեւ է, ոչ թե բովանդակային երեւույթ: Այս առումով անլիբերալ ժողովրդավարությունը մեծ հետաքրքրություն է առաջացնում հայաստանյան թե՛ սովորական դարձած լճացման տեսանկյունից, եւ թե՛ երեկ ստեղծված, ըստ էության, նոր իրավիճակի տեսանկյունից:
Զաքարիան պնդում է, որ ժողովրդավարական ղեկավարումն անպայման չէ, որ արդար է, այսինքն միայն ժողովրդավարական գործընթացները բավարար չեն կարգերի լիբերալ լինելու եւ քաղաքացու ազատություններն ապահովելու համար: Որպես երկու հակադարձ օրինակ նա բերում է Սինգապուրը եւ Հարավսլավիան: Սինգապուրը ժողովրդավարական պետություն չէ, սակայն դա չի խանգարում նրան լինել լիբերալ իրավական պետություն: Հարավսլավիայի ֆորմալ ժողովրդավարությունը չխանգարեց, որպեսզի դրանում ձեւավորվի ավտոկրատական վարչախումբ Միլոշեւիչի գլխավորությամբ, որը հանգեցրեց էթնիկ զտումների եւ քաղաքացիական պատերազմի:
Վերլուծելով ժամանակակից ժողովրդավարությունները, հեղինակը գալիս է եզրակացության, որ ոչ թե ժողովրդավարական, այլ հանրապետական համակարգերի մեջ է թաքնված ներկայիս համատարած խնդիրների լուծումը: Այս առումով, տվյալ եզրակացության սահմաններում է նաեւ Հայաստանի Հանրապետությունը: Այլ կերպ ասած, մեր երկրում գլխավոր խնդիրը ոչ թե համընդհանուր ընտրության իրավունքի (չ)իրացումն է, այլ իշխանության ճյուղերի հստակ բաժանումը, զսպումների եւ հակակշիռների մեխանիզմի առկայությունը եւ ներկայացվածության որոշակի աստիճանի ապահովումը` անպայման չէ ուղիղ կամ համընդհանուր ընտրության ճանապարհով:
Զաքարիայի կարծիքով, ներկայիս արեւմտյան արժեքները (խոսքը պետական համակարգի մասին է) սկիզբ են առնում ոչ թե հին հունական ժողովրդավարությունից, որը ենթադրում էր անձի ենթակայությունը հանրության շահին, այլ հռոմեական հանրապետությունից, որով նախատեսվում էր հավասարություն օրենքի առջեւ:
Իր աշխատությունում Զաքարիան, որպես ներկայիս ամենաօպտիմալ կառավարման ձեւ ներկայացնում է լիբերալ, սակայն «ոչ այդքան ժողովրդավար» հասարակություն մոդելը: Այսինքն, քաղաքական համակարգը պետք է հիմնվի ժողովրդավարական սկզբունքների վրա, սակայն չի կարելի դա անել լիբերալիզմի հաշվին: Զաքարիան սահմանում է այդ կառավարման ձեւը որպես սահմանադրական լիբերալիզմ: Հենց սա է, հեղինակի կարծիքով, Եվրոպական կառավարություններին բնորոշող հատկանիշը: Օրենքների հստակ կիրառումն է բերել նրան, որ ժողովրդավարությունը դարձրել է արեւմտյան աշխարհի սահմանադրականության հաջող լրացումը:
Ինչ վերաբերվում է Հայաստանին, ապա հարկ է նշել, որ մեր ժողովրդավարական երկիր լինելը ոչ մի կերպ չի խանգարում կոչվել կիսակոնսոլիդացված ավտորիտար պետություն՝ ըստ հեղինակավոր Freedom House-ի վերջին զեկույցի: Այսինքն, մենք էլ ենք դասվում անլիբերալ ժողովրդավարությունների թվին:
Հայաստանում ժողովրդավարությունը մեծապես պայմանավորված է համընդհանուր ընտրության իրավունքով: Սա հենց այն կետն է, որը երբեմն թյուր եւ անընդունելի կարծիքների տեղիք է տալիս, թե արդյո՞ք արժի ընտրության իրավունք տալ մարդկանց, ովքեր ոչ միայն չեն գիտակցում իրենց քվեի անգին լինելը, այլեւ վաճառում են այն ֆիքսված գնով: Այն մարդկանց, ում թվում է, թե ժողովրդավարությունը սեփական բռնապետերին ընտրելու իրավունքն է: Այսինքն, նրանք ընտրում են ինչ-որ մեկին եւ մինչեւ հաջորդ ընտրություններ այլեւս տեր չեն իրենց քվեին եւ ցանկություն ու, միգուցե, բավարար գիտելիք չունեն երկրի կառավարմանը մասնակցելու համար:
Մեր պետական կառավարման հիմքում առկա են մի շարք փոխառություններ, իսկ նոր օրենքների եւ նորմերի հիմնավորում հաճախ բերվում են «այլ երկրների օրինակները»: Այդ երկրներից օրինակ վերցնելիս, հաշվի չեն առնվում հայ իրականության հետ դրանց ունեցած ընդհանրություններն ու տարբերություները. դրանք ուղղակի պարպվում են մեր իրականությունում:
Հայաստանում իրոք լիբերալ ժողովրդավարություն ստեղծելու ամենաօպտիմալ տարբերակը վերոնշյալ սահմանադրական լիբերալիզմն է՝ պետականաշինության գործում հանրապետության յորաքանչյուր քաղաքացու եթե ոչ պարտադիր, ապա գոնե խրախուսվող մասնակցությամբ: Սակայն նման քաղաքացի ունենալու համար անհրաժեշտ է, որ նա որոշակի ճանապարհ անցնի՝ թրծվի, պայքարի իր իրավունքների համար և հաղթի:
Նարեկ Մանասյանը հաղթել է Ադրբեջանը ներկայացնող բռնցքամարտիկին
Տեղի է ունեցել «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության նախաձեռնող խմբի նիստ․ Նիկոլ Փաշինյանը հանդես է եկել զեկույցով
Հրդեհ է բռնկվել ռեստորաններից մեկի ծխատարում
ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ուսուցիչների օժանդակության ծրագրի գործողության ժամկետը երկարաձգվել է
ԱԳՆ-ում քննարկվել են Բրյուսելի եռակողմ հանդիպման ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածություններին վերաբերող հարցերը
«Ակադեմիական քաղաք» ծրագիրը քննարկվել է մարզերում գործող ՀՀ պետական բուհերի ռեկտորների հետ
Բռնցքամարտի ԵԱ․ Բարեղամ Հարությունյանը եզրափակչում է
Կստեղծվի և կներդրվի թանգարանների Էլեկտրոնային տոմսերի միասնական ավտոմատացված համակարգ
Այն ինչ տեղի ունեցավ 1915-ին, չկանխվեց և պատճառ դարձավ նմանատիպ իրադարձությունների կրկնությանը շատ երկրներում․ նախագահ
Մենք «ՈՒԱԶ»-ով չենք մտել ժողովրդի մեջ, չորս տարեկան թևը կոտրած երեխա էր սպասում. հարցազրույց Տավուշի ԵԿՄ նախագահի հետ
Եգիպտոսն Իսրայելին է փոխանցել մեկ տարով հրադադարի մասին ՀԱՄԱՍ-ի առաջարկը
Երևան-Գյումրի ճանապարհին բեռնատարներ են բախվել․ «ԶԻԼ»-ը կողաշրջվել է
2․5 գյուղի ավերակների վերադարձը միակողմանի չէ, քանի որ դրա դիմաց մենք Ադրբեջանից լուրջ խաղաքարտ ենք ստանում․ Իոաննիսյան
Ազգային ժողովը Ռուսաստանի Դաշնությունից նամակ չի ստացել
Դանիական պատվիրակությունը Գորիսում ԵՄ դիտորդական առաքելության հետ պարեկություն է իրականացրել
Ժողովուրդը շատ լավ է հասկանում, թե իր շուրջն ինչ է տեղի ունենում, փողոցում գտնվողները արդյունքի չեն հասնելու. Մկրտչյան
«Օրենքով գող»-ը ակումբներից մեկում վիճաբանել, հայհոյել է, հարվածներ հասցրել մեկ անձի․ նրան մեղադրանք է ներկայացվել
Աբովյանի կամրջի հարևանությամբ մեքենաներ են բախվել
Ռուբեն Վարդանյանը դժկամությամբ, բայց համաձայնել է ընդհատել հացադուլը․ նրան թույլ են տվել խոսել կնոջ հետ
Սանոսյանն ու Կոպիրկինը ԱԷԿ-ի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման երկարաձգման աշխատանքների վերաբերյալ հարցեր են քննարկել
Ալեն Սիմոնյանն ու Դըվինազը մտքեր են փոխանակել անվտանգային և տնտեսական դիվերսիֆիկացման հնարավորությունների շուրջ
Ալագյազում Մալխաս և Ռոման Ամոյանների անվան նոր մարզադպրոց կկառուցվի
Փոխվարչապետն ու Իրանի դեսպանն անդրադարձել են սահմանազատման գործընթացի վերջին զարգացումներին
Նոյեմբերյան-Բագրատաշեն ճանապարհը փակած ակցիայի մասնակիցը ձերբակալվել է․ վերջինս հետախուզման մեջ է եղել
Զինծառայողը ականապայթյունային վնասվածք է ստացել
Միրզոյանը Սերբիայի ԱԳ նախարարի հետ հեռախոսազրույցում ընդգծել է Հարավային Կովկասում հարատև խաղաղության կարևորությունը
Կորոնավիրուսի ժամանակ 829 կեղծ պատմագրի հիման վրա Առողջապահության նախարարությունից հափշտակվել է 263 մլն 480 հազար դրամ
Ռեստորանի մոտ մեքենաներ են բախվել․ դրանցից մեկը դուրս է եկել երթևեկելի գոտուց, բախվել օբյեկտներից մեկի պատին
Հիմա հեշտ է պառկել ասֆալտին ու ցույց տալ, թե փրկում եք հայրենիքը․ Սաֆարյանը՝ ԱԺ նախկին գործընկերներին
Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին կոորդինատների ճշգրտման աշխատանքների շրջանակներում 20 սահմանային սյուն է տեղադրվել
ԱԺԲ-ի հանրահավաքի ժամանակ բռունցքով ոստիկանության ծառայողի գլխին հարվածած կինը ձերբակալվել է
Հակոբ Արշակյանը Սիրիայի Ժողովրդական ժողովի փոխնախագահին է ներկայացրել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը
Պապոյանն ու ՌԴ դեսպանը քննարկել են Վերին Լարսով Վրաստանից Ռուսաստան տանող ճանապարհով բեռնափոխադրումների խնդիրները
Տաքսու մեջ ծխելու հետ կապված վեճի ժամանակ ուղևորը քիմիական նյութ է փչել վարորդի դեմքին․ վերջինս այրվածքներ է ստացել
Հնդկաստանի ԱԳՆ-ն արձագանքել է Հայաստանին զենք մատակարարելու վերաբերյալ Ադրբեջանի քննադատությանը
ՄԻՊ արագ արձագանքման խմբեր են մեկնել Ոստիկանության բաժիններ՝ այսօր բերման ենթարկված անձանց տեսակցելու համար
Դոլարն էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան ապրիլի 25-ին
«Խաղաղության խաչմերուկը» Հայաստանի տեսլականն է դեպի խաղաղություն. Սիմոնյանը՝ Սիրիայի խորհրդարանի փոխխոսնակին
Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եռակողմ պայմանավորվածությունները շարունակում են մնալ արդիական. Զախարովա
Կարծում եմ՝ պետք է քննարկենք այդ հարցը․ Ալեն Սիմոնյանը՝ Ադրբեջանից Հայաստան գազ ներկրելու՝ Իլհամ Ալիևի առաջարկի մասին
