Որտեղ եւ ինչի հետեւանքով են արագիլներն այդքան շատ աղտոտվում․ ինչու վերջին տարիներին ձմռանն այլ երկիր չեն չվում

Վերջին տարիներին Հայաստանում բնադրող արագիլները հայտնվել են էկոլոգիական լուրջ խնդրի առջեւ։ Դեռեւս ոչ հստակ պատճառներով արագիլների փետրածածկը պատվում է յուղային շերտով, ինչի հետևանքով նրանք հաճախ չեն կարողանում թռչել։ Հաճախ աղտոտված արագիլների ձագերն առաջին թռիչքը կատարելիս ցած են ընկնում բներից։ Ստացված վնասվածքների պատճառով նրանց մի մասը կորցնում է բնության մեջ ինքնուրույն ապրելու հնարավորությունը։ Նրանցից շատերը չեն կարողանում սնունդ գտնել եւ սովից սատկում են։

Սակայն կա արագիլների խնդրով զբաղվող կամավորների մի խումբ, որոնք փորձում են աջակցել ինչով կկարողանան․ այդ անձինք հայտնաբերում եւ ապահովում են ընկած արագիլների խնամքը։

Էնդեմիկ եւ վտանգված տեսակների պահպանման հիմնադրամի տնօրեն Մանուկ Մանուկյանը «Հայկական ժամանակի» հետ զրույցում նշում է՝ իրենք իրենց թիմով փորձում են հավաքագրել աղտոտված արագիլներին, եւ վերականգնողական շրջանում խնամելուց հետո բաց են թողնում։ Մանուկյանը հայտնում է՝ վերջին երկու օրվա մեջ արդեն տասնյակից ավել ահազանգեր է ստացել բնից ընկած, վիրավոր ու աղտոտված արագիլների վերաբերյալ․ «Արագիլները կերակրվում են, անցնում վերականգնողական փուլ, որից հետո լվացվում են հատուկ նյութերով։ Յուղից մաքրված արագիլները որոշ ժամանակ անց բաց են թողնվում բնություն»։

Մանուկ Մանուկյանն ասում է՝ դեռեւս հստակ չէ, թե հատկապես որ վայրից են աղտոտում արագիլները, սակայն նկատում է՝ նախորդ տարիների համեմատ այս տարի մոտ 20 տոկոկոսով պակասել է խնդիրը․ «Մեր գործունեությանը աջակցում է նաև ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարությունն ու ՀՀ բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինը եւ իրենց կատարած ստուգումների արդյունքում դրական տեղաշարժ կա»։

Հիմնադրամի տնօրենը նաեւ շեշտում է՝ այցելում է տարբեր աղբավայրեր, հատկապես՝ Մասիսի, Նուբարաշենի, որտեղ հարյուրավոր արագիլներ կարող են լինել, բայց այնտեղ գտնվողները այնքան էլ աղտոտված չեն.«Կան աղտոտվածներ, բայց մեծ թիվ չեն կազմում։ Եվ պետք չէ մոռանալ, որ արագիլներն ամենակեր են, սնվում են մորեխներով, կրծողներով, սողուններով, երկկենցաղներով, ձկներով, թռչուններով, թափոններով եւ այլն»։

Վերջինիս խոսքով՝ քանի որ մեր երկրում կա կերի բազա, վերջիին տաիներին Հայաստան եկած արագիլներն անգամ ձմռանը չեն չվում։ Աղտոտման անկամ հետ միասին կա նաեւ թվաքանակի ավելացում, սակայն, ըստ Մանուկյանի՝ դա էլ իր դրական եւ բացասական կողմերն ունի։ Ասում է՝ բազմաթիվ հարցեր են առաջանում, արդյոք մեր տարածաշրջանին այդքան արագիլ պե՞տք է, թե՝ ոչ։

«Քանի որ արագիլները սնվում են ե՛ւ թռչուններով, ե՛ւ սողուններով, այստեղ հարց է առաջանում, եթե նրանց թվաքանակն ավելանա, ապա ինչ կլինի այդ մնացած տեսակների հետ, արդյոք վտանգ չկա՞, որ կպակասեն։ Մեզ հարկավոր են մասնագետներ, որոնք ամբողջ դաշտը կուսումնասիրեն, որպեսզի հասկանանք՝ պետք է, թե ոչ»,- ասում է Մանուկ Մանուկյանը։

Նրա նաեւ պատմում է՝ հաճախ, երբ ահազանգ են ստանում բնից ընկած ձագերի վերաբերյալ, գնում ու հայտնաբերում են ու պարզվում է, որ անառողջ, ռախիտիզմ ունեցողներ են․ «Ինգրիդինգի արդյունք կարող է լինել, այսինքն, եթե կա Հայաստանում կերի բազա, թռչունները չեն չվում ու հնարավոր է՝ արյունակցական կապի հետեւանքով էլ ծնվեն հիվանդ ձագեր»։

Շրջակա միջավայրի նախարարություն եւ տեսչական մարմնից էլ խնդրի վերաբերյալ զրուցել ենք թռչնաբան «ԲիրդԼինքս Հայաստան ՀԿ»-ի նախագահ Կարեն Աղաբաբյանի հետ։

Վերջինիս  փոխանցմամբ՝ նախարարությունը հայտնաբերել է 300-ից ավելի ձեռնարկություններ, որոնք արտադրում են մթերք ու կարող են իրենց թափոններում ունենալ ձեթանման նյութ։

«2019 թվականին հայտնաբերել ենք մեկ ձկնաբուծարան, 2020 թվականին՝ Մասիսի աղբավայրը, իսկ 2021 թվականին, երբ տեսանք, որ խնդիրն ավելի գլոբալ է՝ խստացված ձեւով ստուգումներ իրականացվեցին, հայտնաբերվեց 300-ից ավելի արտադրամաս, որոնք արտադրում են չիփսեր, պահածոներ եւ կարող էին արտադրության ընթացքում ունենալ ձեթանման թափոններ»,-մանրամասնում է Աղաբաբյանը։

Նրա խոսքով՝ այդ արտադրամասերի կեսն արդեն ստուգվել է, նրանց պարտադրվել է ունենալ թափոնների մասին բնապահպանական հաշվետվություն, որում հստակ նշված կլինի, թե ինչ են արել թափոնների հետ։

«Օրենքը պարտադրում է, որ այդ ձեռնարկությունները պայմանագիր ունենան աղբավայրերի հետ, եթե անգամ իրենք պնդում են, թե  թափոնները հորել են, ապա դրան էլ լուծում կա եւ կարելի է ստուգել։ Կարծում եմ՝ մինչեւ այս տարվա վերջ համատեղ ուժերով մենք կկարողանանք ստուգումներն ավարտել, կունենանք ամբողջական պատկեր եւ կկարողանանք արտադրամասերին պարտադրել ունենալ պատշաճ հաշվետվություն»,-նշում է Կարեն Աղաբաբյանը։

Նախարարության աշխատակիցը հայտնում է՝ այժմ տեսչական մարմինը պատրաստում է ձեռնարկ, որում հստակ նշված կլինի, թե ինչ է պետք, ինչ է կարելի եւ ինչ չի կարելի անել արտադրական եւ այլ թափոնների հետ։

Անդրադառնալով արագիլների աղտոտմանը կոնկրետ տարածաշրջաններում, մասնագետը նկատում է՝ ուսումնասիրության առաջին տարում ավելի շատ Հովտաշենն էր կենտրոնը, հետագայում ընդլայնվեց․ «Հիմա աշխարհագրությունը բավականին լայն է՝ Երասխահունից Գեղանիստ, դեպի հյուսիս ու հարավ եռանկյունի է ստացվել, որտեղ խնդիրը առկա է»։

Խոսելով Հայաստանում ձմեռող արագիլների թվի աճի մասին, Աղաբաբյանը նշում է՝ դա պայմանավորված է ավելացող աղբի քանակով, թե՛ տնտեսական աղբի, թե՛ արտադրական․ «Արտադրական օրինակ՝ թռչնաբուծարանները, որոնք ունեն անկած թռչունների մնացորդների եւ ներքին օրգանների թափոններ, լցնում են դրսում, որը կլոր տարի կեր է հանդիսանում արագիլների համար։ Սակայն, երբ ձմեռող թռչունների թիվը շատանում է, դա թուլացնում է պոպուլյացիան»։

Մասնագետը նաեւ հավելում է՝ նորմալ վիճակում արագիլները կատարում են միգրացիա, դա թույլ է տալիս զտել, այսինքն՝ հանել արագիլների պոպուլյացիայից հիվանդներին, թույլերին, գենետիկորեն անառողջներին։ Ուստի, չնայած նրան, որ արագիլների թիվը մեզ մոտ շատանում է՝ պոպուլյացիան ավելի հիվանդագին է կատարվում։

«Գենետիկ ռախիտների թիվը շատացել է, մինչդեռ 2006, 2008, 2009 թվականներին մենք ընդհանրապես նման բան չենք ունեցել ։ Ոսկորները նորմալ չեն, գաճաճ են եւ այլն։ Նայում ես՝ մեծ ձագի կարգավիճակում է, թեւերը աճել են, արդեն պետք է թռչի, բայց չափով 1․5 անգամ փոքր է, քան պետք է լիներ նորմալ արագիլի դեպքում: Ցավոք սրտի, միգրացիայի քիչ լինելու հետեւանքով նման դեպքեր ավելի շատ ենք գրանցում»,-փաստում է Աղաբաբյանը։

Տպել
2092 դիտում

Վարչապետն ընդունել է Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի նախագահին․ անդրադարձ է կատարվել ծրագրերին և նախաձեռնություններին

Crocus City Hall-ի ահաբեկչությունից հետո պատահաբար այնտեղ հայտնված և մարդկանց ծխից 35-ամյա Կարեն Ենգիբարյանը մահացել է

Կրակը մարելուց հետո այրված շինությունում տղամարդու դի է հայտնաբերվել

Նարեկ Մանթաշյանին նոր մեղադրանք է առաջադրվել

Զինծառայողն ինքնասպան է եղել համածառայակիցների և իր ոչ կանոնադրական հարաբերությունների պատճառով․ վարույթը դատարանում է

Վասիլիս Մարագոսը վերահաստատել է ԵՄ աջակցությունը արդարադատության ոլորտի բարեփոխումներին

Հայուհի Վարսեն Աղաբեկյանը Պաղեստինի արտաքին գործերի նախարար է նշանակվել (լուսանկար)

Աննա Հակոբյանը մասնակցել է «Փրկություն» հաշմանդամ երիտասարդների կենտրոնի շահառուների ներկայացմանը (լուսանկարներ)

Մոսկվայում կարծում են, թե ՀՀ-ում 102-րդ ռազմաբազայի առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է

Մահացել է Crocus City Hall-ի ահաբեկչությունից տուժած ևս մեկ մարդ․ զոհերի թիվը հասել է 144-ի

Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին

Արաբկիրում կառուցապատող ընկերությունը հարկեր չվճարելու նպատակով պայմանագրերում պակաս է նշել բնակարանների իրական արժեքը

Սպառնացել է վնասել մեքենան, ավելի ուշ կրակել է ավտոտեխսպասարկման կետի ուղղությամբ․ 32-ամյա տղամարդը կալանավորվել է

Ռուբլին էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 29-ին

Հայաստանն ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության հետ անվտանգային հարցեր չի քննարկելու. Ստանո

Ինչո՞ւ ադրբեջանական լրատվամիջոցը չի հրապարակել Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը

Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի

«Վանաձոր» ՔԿՀ-ի 17 ծառայողի նկատմամբ կիրառվել է կարգապահական տույժ

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ