Պայթյունավտանգ նոր օրենքը եւ հանրահայտ տրանսգենդերի ապրումները Հայաստանում

ՀՀ քրեական նոր օրենսգրքի նախագծով սահմանվում է, որ քրեորեն պատժելի արարք կարող է համարվել մարդու սեռական կողմնորոշման պատճառով նրա նկատմամբ խտրականությունը:

Նախատեսվող առավելագույն պատիժը մինչեւ երկու տարի ժամկետով ազատության սահմանափակումն է: Իշխանական կամ ծառայողական լիազորությունները օգտագործելով խտրականության դեպքում էլ սահմանվում է ոչ թե ազատության սահմանափակում, այլ ազատազրկում՝ մինչեւ երկու տարի ժամկետով:

Նախագծի գլուխ 28-ը վերնագրված է «Սահմանադրական իրավունքների եւ ազատությունների դեմ ուղղված հանցագործություններ», որի 197-րդ հոդվածը վերաբերում է խտրականությունը:

Դրանով ամրագրվում է.

1. Խտրականությունը` մարդու իրավունքները, ազատություններն ու օրինական շահերը ուղղակի կամ անուղղակի խախտելը` կախված սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, էթնիկական կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելությունից, գույքային վիճակից, ծնունդից, առողջական վիճակից, հաշմանդամությունից, սեռական կողմնորոշումից, տարիքից կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից՝ պատժվում է տուգանքով` առավելագույնը (նվազագույն աշխատավարձի-խմբ.) քսանապատիկի չափով, կամ հանրային աշխատանքներով` առավելագույնը ութսուն ժամ տեւողությամբ, կամ ազատության սահմանափակմամբ` առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

2. Խտրականությունը, որը կատարվել է իշխանական կամ ծառայողական լիազորությունները կամ դրանցով պայմանավորված ազդեցությունն օգտագործելով` պատժվում է տուգանքով` քսանապատիկից հիսնապատիկի չափով, կամ հանրային աշխատանքներով` ութսունից հարյուր հիսուն ժամ տեւողությամբ, կամ որոշակի պաշտոն զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով` առավելագույնը հինգ տարի ժամկետով, կամ ազատության սահմանափակմամբ` առավելագույնը երեք տարի ժամկետով, կամ կարճաժամկետ ազատազրկմամբ` առավելագույնը երկու ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ` առավելագույնը երկու տարի ժամկետով:

Նոր քրեական օրենսգքրի նախագիծը դրվել է հանրային քննարկման: e-draft.am կայքում դրան դեմ է արտահայտվել քվեարկողների 90 տոկոսը եւ միայն 10-ն է հայտնել դրական վերաբերմունք:

Նախագծի տակ տեղ են գտել նաեւ կարծիքներ, որոնց հեղինակները օրինագծի վերոնշյալ հատվածը համարում են ընդհուպ մինչեւ հակապետական ու հակաբարոյական:

«Հոդված 197` «Խտրականություն» անհապաղ հանել շրջանառությունից, որպես ակնհայտ հակազգային, հակապետական եւ հակաբարոյական բնույթ: Բացառել դրա հեղինակի հետագա մասնակցությունը օրենսդրության մշակման հետ կապված ցանկացած աշխատանքներին»,

«Արեւմտյան երկրներում համանման սեռական կողմնորոշման հիման վրա «խտրականությունը» քրեականացնող օրենքները ՇԱՆՏԱԺԻ հիմք է ծառայում․․․ ի օգուտ անբնական սեռական հակումներ ունեցողների»:

Ի դեպ, «Հասարակություն առանց բռնության» հասարակական կազմակերպության կայքում օրեր առաջ հրապարակվել է հարցազրույց Ծանրամարտի Եվրոպայի կրկնակի չեմպիոն ու ռեկորդակիր, աշխարհի կրկնակի բրոնզե մեդալակիր Մել Դալուզյանի հետ, որի սեռական կողմնորոշման հարցը վերջին տարիներին պարբերաբար դառնում էր լրատվամիջոցների քննարկման նյութ:

Նա արդեն մեկ տարի է՝ բնակվում է Նիդերլանդներում։ Տրանսգենդեր սպորտսմենը քաղաքական ապաստան է ստացել եւ այժմ հոլանդերեն է սովորում։

«Որ սկսեմ Հայաստանից իմ հեռանալու պատճառները թվել՝ մեր խոսակցությունն օրեր կտեւի։ Ո՞վ չգիտի, որ տրանսգենդեր մարդիկ Հայաստանում ամենախոցելի խումբն են։ Երբ փորձում ես քեզ շրջապատող իրականությունում ինչ-որ բան փոխել, բայց չի ստացվում, երբ նորից ես փորձում, ու էլի չի ստացվում, այլ բան չի մնում, քան ֆիզիկապես տեղափոխվել ուրիշ միջավայր։ Հատկապես երբ տեսնում ես, որ մի կողմում դու ես ու էլի մի քանի հոգի, իսկ մյուս կողմում՝ ճնշող մեծամասնությունը։ Խտրականության, սպառնալիքների, ատելության, տարբեր իրավունքների ու ազատությունների ոտնահարումների աստիճանը Հայաստանում այնքան բարձր էր ու ամենուր, որ շնչելու օդ չկար, բայց շնչահեղձ լինելու ցանկություն էլ չկար։ Այդ բեռը, այդ ծանրաձողը բարձրացնելու ո՛չ ուժ, ո՛չ էլ հավես այլեւս չէր մնացել, որովհետեւ խաղի կանոններն անարդար էին»,- ասել է Մելը՝ նշելով, որ կխոսի արտագաղթի բազմաթիվ պատճառներից միայն մեկի մասին։

Սպորտսմենը նկատել է, որ երկրից հեռանալու մի շարք պատճառներից այդ մեկը չի վերացել Նիդերլանդներում մեկ տարի ապրելուց հետո անգամ.

«Հայաստանյան մեդիան նկատի ունեմ, որը դարձել է ատելության, անհանդուրժողականության ու խավարամտության տարածման եւ բազմապատկման հիմնական գործիքը։ Ու այդ գործիքը հմուտ կերպով օգտագործում են թե՛ իշխանությունները, թե՛ չարաբաստիկ ռազմավարական դաշնակցի ագենտները։ Իսկ երբ դու հանրությանը հայտնի մարդ ես, իսկույն հայտնվում ես նրանց թիրախում։ Հայտնի մարդկանց հայտնվելը մամուլի ուշադրության կենտրոնում ինքնին բնական բան է, բայց ամեն ինչ չափ ու սահման պետք է ունենա։ Լրատվամիջոցները պիտի սահմանափակված լինեն լրագրողական էթիկայի կանոններով ու համամարդկային նորմերով, լրատվամիջոցն իրեն չպետք է թույլ տա օրը 24 ժամ քիթը խոթել մարդու անձնական կյանքի մեջ, հետապնդել ու թունավորել քաղաքացու կյանքը։

Զավեշտալի է, բայց Նիդերլանդներ տեղափոխվելուց հետո անգամ՝ այս մեկ տարվա ընթացքում, հայաստանյան մամուլում մի քանի տասնյակ հրապարակումներ են եղել. Դալուզյանը փոխել է սանրվածքը, Դալուզյանը Ֆեյսբուքում այս արեց, այն արեց․․․ Եվ յուրաքանչյուր նման նյութի տակ՝ ընթերցողների ատելության նոր դոզաներ, խտրականության մի նոր խրախճանք․ մեկնաբանությունների շարան, որն, իհարկե, չի ջնջվում լրատվամիջոցների խմբագրակազմի կողմից»։

Հարցին, թե ո՞ր դեպքում կվերադառնա Հայաստան՝ Մել Դալուզյանը պատասխանել է, որ չի մտածել այդ մասին ու չի էլ պատկերացնում՝ հնարավո՞ր է, որ Հայաստանում լուծվեն այն բոլոր խնդիրները, որոնց ինքը բախվել է։

Ու մինչ Քրեական օրենսգրքի նախագծում տեղ գտած սեռական կողմնորոշման պատճառով խտրականության վերաբերյալ դրույթն ընդդիմախոսների դիմադրությանն է հանդիպում, դրա բացակայությունից տուժող բազմաթիվ մարդիկ փորձում են իրենց կյանքը կազմակերպել առավել հանդուրժողականության պայմաններում: