Ուզում եմ զոհված ընկերոջս նորից տեսնել․ գերությունից վերադարձած 19-ամյա Կարենն ուզում է աշխատել ու նպատակներն իրագործել

Վերջին պատերազի ժամանակ գերեվարված, Արարատի մարզի Սիփանիկ գյուղի բնակիչ 19-ամյա Մանուկյան Կարենի օրերն արդեն մի քանի ամիս է՝ լուսանում ու ավարտվում են հայրենի տանը։ Կարենը միշտ էլ հույս է ունեցել, որ մի օր Բաքվից վերադառնալու է Հայաստան։ Հույսը սրտում պահելով, երբեմն հիասթափվելով ու հուսահատվելով՝ փետրվարի 9-ին ոտքը դիպավ հայրենի հողին։ Պատմում է՝ օդանավակայանում ինքնաթիռից իջնելիս ցանկանում էր առաջին պատահած հային մոտենալ, գրկել ու ասել՝ դու հայ ես։

Իր տանն ենք, մեզ հետ զրուցում է, պատմում է իր առօրյայի, նպատակների ու երազանքների մասին։ Ասում է՝ 9 ամիսների ընթացքում իր կյանքում շատ բան է փոխվել, նաև կյանքից է որոշակի բաներ քաղել։ Վատ դրության մեջ է եղել, բայց հիմա ամեն ինչին լավատեսությամբ է նայում։

«Օդանավակայանից մեզ տարան հոսպիտալ, երկու օր չեմ կարողացել քնել, չէի հավատում, որ Հայաստան եմ եկել, չէի կարողանում պատկերացնել, որ էլ Բաքվում չեմ։ Զգում եմ, որ փոխվել եմ, ավելի դյուրագրգիռ եմ դարձել, շուտ եմ սկսում նյարդայնանալ, շուտ բռնկվում եմ։ Եթե ինչ-որ բան եմ ուզում անել կամ ինչ-որ բանի հասնել, ամեն ինչ անում եմ, որ չհանձնվեմ, փորձում եմ պայքարել մինչև վերջ։ Եթե ցանկություն ունենաս, ամեն ինչի կհասնես»,- ասում է նա։

218149977_344038060613870_5987141661811640717_n.jpg (333 KB)

Հիմա իր միակ ցանկությունն աշխատանք գտնելն է. առևտրականի գործն է սիրում։ Իր օրն անցկացնում է իրենց տնամերձ հողամասը մշակելով, տան առօրյա գործերով։ Ունեն նաև սեփական խանութ, զբաղվում է խանութի հարցերով։ Ցանկություն ունի նաև սովորել, բայց մասնագիտությունը դեռ չի որոշել: Ասում է՝ թեթև բան է ուզում, սովորելու հանդեպ սերն այլևս չկա։ Իր օրվա անելիքներն արդեն նախապես է պլանավորում․

«Զգում եմ, որ ծանր աշխատանք ի վիճակի չեմ անել, չեմ կարող: Թեթև աշխատանք լինի կկարողանամ։ Ուզում եմ Երևանում մի տարածք վարձել, գյուղից ապրանքներ տանել ու էնտեղ վաճառել։ Ազատ ժամանակ ընկերներիս հետ եմ անցկացնում։ Արդեն որոշել եմ, թե այս երեք օրերի ընթացքում ինչ եմ անելու․ այսօր պետք է գնամ Հրազդան՝ ընկերոջս՝ Սիրունյան Նարեկի տուն, ում հետ գերեվարվել եմ, իր փոքր եղբոր բանակի քեֆն է, վաղը մյուս ընկերոջս ծնունդն է, մյուս օրն էլ պետք է հանգստանամ ու արդեն պետք է պատրաստվեմ, որ Ռուսաստանում ծառայող ընկերս արձակուրդ գա, դիմավորեմ»,- պատմում է Կարենը։

Կարենը 18 տարեկան էր՝ երկու ամսվա զինծառայող, երբ սկսեց պատերազմը։ Բանակ էր զորակոչվել 2020 թվականի հուլիսի 14-ին։ Ծառայել է Արցախի շրջանի Ջրական (Ջաբրայիլի) զորամասերից մեկում։ Պատմում է՝ պատերազմն սկսվելու օրն իրենց զորամասի գլխավերևում անօդաչու թռչող սարքեր է տեսել, հետո արդեն տագնապ են տվել, զենք-զինամթերք բաժանել, հասկացել է՝ պատերազմ է ու դիրքեր են գնում։ Ասում է՝ մեկ շաբաթ, 10 օր թշնամու դեմ լիարժեք պայքարել են։

«Կիրակի օր էր, երևի թուրքերը սխալ էին հաշվարկել․ այդ օրը վեր կացը ոչ թե վեցին էր, այլ 7-ին։ Մինչև արթնանում ենք, մեզ կարգի բերում, 7 անց կես նոր դրսում շարք ենք կանգնում։ Շարք կանգնելուց վերև նայեցի՝ տեսնում եմ՝ մի քանի հատ անօդաչու կա, մտածեցի՝ մերն է, երևի վարժանքներ են անում: Ընկերոջս ասացի՝ տեսնում ես, ասաց՝ ի՞նչ անօդաչու, էս սովորական ինքնաթիռ ա, կատակ արեց։ Մի քիչ անցավ՝ տագնապի ձայնը լսվեց, սպաները ասացին՝ մտեք շենք»,- հիշում է այդ օրերն ու ասում՝ հիմա չի էլ պատկերացնում, թե դիրքեր բարձրանալիս ինչպես է իր հետ միասին 40 կգ բարձրացրել․ «Ես պեկայիստ եմ եղել, ուսապարկ, զրահաբաճկոն, պեկայի ցինկերը, սաղավարտս վրաս՝ 8 կմ վազել եմ, հիմա, եթե ասեն՝ մի կիլոմետր տեղ վազի, չեմ կարող, բայց էդ պահին, որ 4 կողմդ սնարյադներ են տրաքում, մի շաբաթ սոված էլ լինես՝ 40 կիլոն կկարողանաս վազեցնել»։

218334303_190878669723687_3758394111220922837_n.jpg (225 KB)

Պատերազմի ընթացքում նրանց զորամասի առաջին հարվածը եղել է գնդի զինամթերքի պահեստին: Թուրքական կողմը փորձել է այդ կերպ զրկել բանակին զինամթերքի հնարավորությունից, բայց անօդաչուն ընկել է ու չի պայթել: Եթե պայթեր, զորամասն ամբողջությամբ կոչնչանար։ Կռվի մասին խոսելիս Կարենն ասում է՝ իզուր չի, որ բանակ են զորակոչվում 18 տարեկան տղաները։

Սկզբում Ջաբրայիլում է կռվել, հետո՝ Հադրութում: Պատմում է՝ Հադրութում արդեն 100 հոգանոց խմբով ընկել են շրջափակման մեջ։ Չի կարողանում չխոսել դավաճանությունների ու իր տեսածների մասին։ «Երբ կռիվներն ավելի էին թեժանում, սպաները փախչում էին, մարդ կար՝ իր կաշին էր ուզում փրկել, բայց սպա կար, որ ոչ մի բանից չէր վախենում, ասում էր՝ ես երեխա ունեմ, որ իմ գործը կշարունակի: Ես ուզում եմ կռվել ու իմ հողը պահել։

Մեր սպաներից մեկը իրեն ոտքից վիրավորեց, իմանալով թուրքական յաշման է գալիս՝ նստեց դատարկ ուռալը, վարորդին իջեցրեց, ինքը քշեց ու գնաց, ու 100 հոգով մնացինք մի լեյտենանտի հույսին: Կռիվներից մեկի ժամանակ լեյտենանտն էլ մահացավ, ու մնացինք առանց սպա: Արդեն ցրվեցինք տարբեր ուղղություններով, ու երևի 100 հոգուց ողջ մնացինք 20-ը։ Ովքեր կարողացան շրջափակումը ճեղքել, հասան տուն, ովքեր ոչ, կա՛մ զոհվեցին, կա՛մ գերեվարվեցին»։

Հետո Կարեն ու իր հինգ ընկերները վիրավոր վիճակում սողալով հասել ու պատսպարվել են Հադրութի Վանք գյուղի տներից մեկում։ Հոկտեմբերի 10-ից սկսած՝ մնացել են այնտեղ, բուժել միմյանց վերքերը, տանը պահած պահածոներով իրենց սննդի հարցը լուծել։ Ասում է՝ հաջողվել է կապ հաստատել հայկական կողմի հետ, բացատրել են, թե որտեղ են, պատասխանել են՝ սպասեք, մեր հետախույզները կգան ձեր հետևից: Սակայն ասում է՝ եկողներ եղան, բայց ոչ հայեր։ Նոյեմբերի 21-ին ադրբեջանական զինվորները ներխուժեցին տուն ու գերեվարեցին նրանց։ Պատմում է՝ գերեվարվելուց հետո իրենց Հադրութից անմիջապես Բաքու են ուղարկել, որտեղ հարցաքննել են․ «Հարցնում էին՝ քանի՞ թուրք ես սպանել, ինչքան ժամանակ ես կռվին մասնակցել։ Հարցաքննելուց են միայն հարվածել, հետո, երբ տարան բանտ, էլ չէին խփում»։

Սկզբում բանտի իր խցում միայնակ է եղել, այնտեղ մնալու վերջին օրերին իր խուց են բերել նաև իր հետ գերեվարված Նարեկին։ Գերության ողջ ընթացքում ծնողների հետ կապվելու միջոցներ չի ունեցել։ Հետո մի օր Նարեկի հետ որոշել են բանտի գլխավոր հսկիչներից մեկից հեռախոս խնդրել, որպեսզի կարողանան տուն զանգել։ Ասում է՝ հայրենիք վերադառնալը անսպասելի էր, որովհետև իրեն թվում էր, թե դեռ երկար կմնան Բաքվում․

«Ամեն առավոտ ժամը 9-ին դռնապահների հրամանատարը գալիս էր, ստուգումներ էր անցկացնում խցերում։ Ներս մտավ, ինձ երեք հատ սիգարետ տվեց, ասացի՝ կարամ մի հատ հարց տամ. ես արդեն զգացել եմ, որ ստեղ մեր մնալը երկարում է, կարամ երկու րոպեով զանգեմ տուն, ասեմ՝ Բաքվում եմ, հետս ամեն ինչ նորմալ է, մերոնք ուրիշ բան չմտածեն: Ասաց՝ սպասի, ես էլ մտածեցի՝ ո՛չ չէ ասաց, ո՛չ հա, ուրեմն կարող ա խոսա ավելի վերև գտնվող մարդկանց հետ, որ կարողանա հեռախոս տալ։ Ցերեկը 12-ին եկավ, ինձ մատով ցույց տվեց, թուրքերենով բան ասաց, գնաց: Ասացի՝ Նարեկ, երևի թե կտանեն հեռախոսով խոսալու: Որոշում էի՝ ի՞նչ պետք է խոսեմ, Նարեկի մասին էի որոշել պատմել, որ գտնեն հարազատներին, էն էլ չգիտեի, որ արդեն բարեկամացել են ընտանիքներով իրար հետ։

Երեկոյան 6-ին եկավ, անուն, ազգանուն, հայրանուն հարցրեց, ասացինք: Ինձ ցույց տվեց, ասաց՝ արի։ Միջանցքով քայլում էինք, հարցնում եմ՝ ո՞ւր ենք գնում, ասաց՝ լավ տեղ չենք գնում: Մտքերի մեջ ընկա, թե ո՞ւր ա տանում, ինչի՞ ա տանում, հետո հասկացա, որ էդ խնդրանքիս համար տանում է տանջի: Մտածում եմ՝ երանի չէր խնդրած չլինի»,- պատմում է ու հավելում՝ ճանապարհին ինչ ասես, որ մտածել է, նույնիսկ, որ իր վերջին օրն է ապրում․

«Հետո հասանք բեռնատարի մոտ, այսինքն՝ մեքենա էր, մեջը խուց էր առանձնացրած, մեքենայի մեջ մեկ այլ ադրբեջանցի էլ կար, հարցրի՝ ո՞ւր ենք գնում, ասաց՝ գնում ես տուն, մտածեցի տենց են ասում, որ չգոռգոռամ, որովհետև ես բանտում միշտ գոռում էի, ասում էի՝ դուռը բացեք՝ տուն գնամ։ Տխուր էի, ասում էի՝ կարող ա էս իմ վերջին օրն ա, որովհետև քո հայրենիքում էլ դու չես կարող ասել՝ էսօր քո վերջին, թե նախավերջին օրն է։ Մոտեցանք օդանավակայանին, ինքնաթիռի ձայն էր գալիս, արդեն հույսս մեծացավ, բայց էլի վատն էի մտածում, ասում էի՝ կարող ա տեղափոխում են ուրիշ՝ երրորդ երկիր, բայց վատի մասին մտածեցի, իմ առաջ լավը եկավ»։

Փետրվարի 9-ին Նարեկը չորս այլ գերեվարված տղաների հետ վերադարձել է Հայաստան։ Էրեբունի օդանավակայանից իրեն տեղափոխել են Երևանի հոսպիտալներից մեկը, որտեղ մնացել է 5 օր։ Այնտեղ մշակել են վիրավորումից առաջացած վերքերը, որոնք ստացել էր ոտքին՝ փամփուշտն անցել էր ոտքի միջով, մյուսը՝ գոտկատեղի հատվածում՝ բեկորը նույնպես մարմնի միջով էր անցել, երրորդ վիրավորումը ստացել էր գերեվարվելու ընթացքում, երբ սվին-դանակով հարվածել էին գլխին։ Հոսպիտալից հետո Կարենը երկու ամիս բուժվել է նաև Դիլիջան քաղաքի «Լեռնային Հայաստան» առողջարանում, մեկ ամիս եղել է մայրական խնամքի տակ։ Ստացել է նաև հոգեբանի աջակցություն։ Հուլիսի 20-ին զորացրվել է օրենքի ուժով՝ որպես պահեստազորային զինվոր։

Կարենի հայրը՝ Արայիկ Մանուկյանը, մեզ հետ զրույցում պատմում է՝ որդու գերեվարման լուրն իմացել են նոյեմբերի 23-ին, երբ ադրբեջանական կողմը նրա մասնակցությամբ տեսանյութ է տարածել, մինչ այդ հայրը Արցախում որոնողական աշխատանքներին է մասնակցել՝ որդուն գտնելու հույսով։ Տղային տուն վերադարձնելու համար դիմել են Կարմիր խաչ, հանդիպել են նաև ռուս խաղաղապահ զորքերի հրամանատար Ռուստամ Մուրադովին։ Ասում է՝ չնայած, երբ լսում էր, որ Հայաստան գերիներ էին վերադառնում, գնում էր օդանավակայան։  

«Այդ օրն էլ գնացի, անունները կարդալուց վերջինը Կարենի անունն ասացին, լսեցի, չէի հավատում, էդ պահին չեմ հիշում՝ ինչ կատարվեց հետս, հավատս չէր գալիս։ Հետո իմացանք, որ հոսպիտալում է, գնացինք տեսակցության»,- ասում է հայրը ու պատմում՝ Կարենն իրեն գերության օրերից ոչինչ չի պատմում, չի ուզում, որ հայրն իմանա, թե ինչ դժվարությունների միջով է անցել։ Հորը խնդրում է, որ Ղարաբաղ գնան․ «Շատ ժամանակ, որ հարցնում եմ, նեղանում է, ասում է՝ ինչի՞ ես հարցնում, ինչ եղել, անցել է։ Երկու օր առաջ իբր գնում էր Գորիս՝ ընկերոջ տուն, բայց ուզում էր Գորիսով գնալ Ղարաբաղ, ասում է՝ պապ էնքան երեխու վրա եմ հող լցրել, որ միայն ես գիտեմ տեղը։ Ես զգում էի, որ թաքստոցի մեջ են, ասում էի՝ իրենք էդ տանն են, ոչ մի կերպ չկարողացա հավատացնել, պնդում էին, որ կենդանի երեխա չկա, այնինչ պնդողներից մեկը իր հրամանատարներից մեկն էր, ով գիտեր, որ իրենք էդ տան մեջ են։ Եթե մի քիչ լուրջ մոտեցում լիներ, գերի չէին ընկնի, բայց կա դրա մյուս կողմը, կարող է և վնասեինք էդ տունը գտնելով, գուցե ուզենայինք հանել իրենց, հա՛մ տղաների վրա կրակեին, հա՛մ գնացողների»։

222567625_810839442937919_2068139804582740662_n.jpg (349 KB)

Կարենը անկաշկանդ շփվում է մարդկանց հետ, միայն ասում է՝ երբեմն զգում է, որ որոշ մարդիկ իր հետ զգուշությամբ են խոսում, որ, նրանց խոսքերով, իրեն չնեղացնեն։ Ասում է՝ հիմա պետք է ապրի նաև զոհված տղաների փոխարեն, փորձի իր ներկայությամբ մահացած ընկերների բացը լրացնել։ Ասում է՝ լսում է նաև, որ որոշ մարդիկ գերիների մասին վատ են խոսում, ասում են՝ ձեզ տանջանքների էլ ենթարկեն, պետք չէր ասել՝ Ղարաբաղը Ադրբեջանին է, սակայն նշում է՝ դա իրենց փրկության գինն էր։ Զարմանում է նաև, երբ լսում է՝ «Ինձ շրջապատող մարդիկ ասում են՝ ժամանակը չի անցնում, շատ անհավես է, ասում եմ՝ բա որ դուք մնաք 8 քառակուսի մետրի մեջ, առանց ոչ մի բանի, էդ ժամանակ ո՞նց եք անցկացնելու ձեր ժամանակը»։ Մի երազանք էլ ունի՝ ուզում է մահացած ընկերոջը նորից տեսնել։

Գերությունից վերադարձած 19-ամյա Կարենը Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ընթացքում զոհված զինծառայողների հիշատակին նաև հուշաքար է կառուցել իրենց գյուղում։

222683189_377765793682339_4585655803023153780_n.jpg (471 KB)

Մերի Խաչատրյան

Տպել
5706 դիտում

Հայուհի Վարսեն Աղաբեկյանը Պաղեստինի արտաքին գործերի նախարար է նշանակվել

Աննա Հակոբյանը մասնակցել է «Փրկություն» հաշմանդամ երիտասարդների կենտրոնի շահառուների ներկայացմանը (լուսանկարներ)

102-րդ ռազմաբազայի ներկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է․ ՌԴ ԱԳՆ

Մահացել է Crocus City Hall-ի ահաբեկչությունից տուժած ևս մեկ մարդ․ զոհերի թիվը հասել է 144-ի

Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին

Արաբկիրում կառուցապատող ընկերությունը հարկեր չվճարելու նպատակով պայմանագրերում պակաս է նշել բնակարանների իրական արժեքը

Սպառնացել է վնասել մեքենան, ավելի ուշ կրակել է ավտոտեխսպասարկման կետի ուղղությամբ․ 32-ամյա տղամարդը կալանավորվել է

Ռուբլին էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 29-ին

Հայաստանն ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության հետ անվտանգային հարցեր չի քննարկելու. Ստանո

Ինչո՞ւ ադրբեջանական լրատվամիջոցը չի հրապարակել Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը

Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի

«Վանաձոր» ՔԿՀ-ի 17 ծառայողի նկատմամբ կիրառվել է կարգապահական տույժ

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ

Ինչ թեմայի շուրջ է կենտրոնանալու Բրյուսելում ԱՄՆ-Հայաստան-ԵՄ հանդիպումը. Միլլերը մանրամասներ է հայտնել

Երբ է սպասվում դեղձենու մասսայական ծաղկումն Արարատյան դաշտում

«Քո կառուցած շենքից տեսանելի է իմ տան անցուդարձը». Գագիկ Բեգլարյանը սպառնացել, հայհոյել է «Կապիտալ պլյուս»-ի տնօրենին

Առաջիկա շաբաթներին հնարավոր հարձակման մասին խոսակցությունները չափազանցված են. Սարգսյանը մանրամասնել է

Խուզարկել են գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանի տունը, առգրավել համակարգիչ, տեսախցիկներ

Հայաստանն արգելափակել է Վլադիմիր Սոլովյովի հաղորդումների հեռարձակումը ՀՀ տարածքում