Ադրբեջանը խորացնում է համագործակցությունը Պակիստանի հետ. JF-17 կործանիչները

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը եւ Պակիստանի նախկին վարչապետ Նավազ Շարիֆը, Բաքու 14.10.16

Նոյեմբերի 27-ից 30-ը Պակիստանի Կարաչի քաղաքում անցավ IDEAS-2018 ռազմական նշանակության արտադրանքի եւ միջոցների տասներորդ ցուցահանդեսը: Ցուցահանդեսին մասնակցում էին 522 ընկերություն 51 երկրներից: IDEAS-2018 ցուցահանդեսի թեման միջազգային ահաբեկչության դեմ պայքարն էր: Դրա ընթացքում ադրբեջանական մամուլում արդեն սկսել էին լուրեր տարածվել այն մասին, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է Պակիստանից ձեռք բերել JF-17 կործանիչ-ռմբակոծիչներ: Այդ մասին հայտնել էր Azeri Defence ամսագիրը՝ հղում կատարելով Pakistan Aeronautical Complex (PAC) ընկերության ներկայացուցչին: Վերջինիս խոսքով՝ Պակիստանն ու Ադրբեջանը բանակցությունների եզրափակիչ փուլում են գտնվում, իսկ մատակարարման հետ կապված հարցերն արդեն լուծված են:

JF-17-ների ձեռքբերման մասին խոսվում էր դեռեւս ս. թ. ապրիլից: Ճիշտ է, այն ժամանակ խոսքը JF-17 Block 3-ի մասին էր, որի սերիական արտադրությունը սկսվելու էր լավագույն դեպքում 2019 թ.: Այժմ, Azeri Defence-ի փոխանցմամբ, Ադրբեջանը ձեռք է բերելու Block 2 տարբերակը: Ադրբեջանի պաշտպանության փոխնախարար, ռազմաօդային ուժերի հրամանատար Ռամիզ Տախիրովին ցուցահանդեսի ընթացքում հետաքրքրել է հենց JF-17 Block 2-ը, որը արդեն իսկ առկա է Պակիստանի ՌՕՈւ կազմում: IDEAS-2018 ցուցահանդեսի շրջանակներում Ադրբեջանի ԶՈւ ներկայացուցիչներին ցուցադրվել են նաեւ ավիառումբերի եւ նավիգացիոն համակարգերի նմուշներ:

Ադրբեջանական օդուժի համալրման մասին լուրերը հետաքրքրական են հատկապես Հայաստանի Cy-30CM կործանիչների ձեռքբերման վերաբերյալ ՀՀ պաշտպանության նախարարի պաշտոնակատար Դավիթ Տոնոյանի հայտարարության ֆոնին: Դեկտեմբերի 1-ին ռուսական լրատվամիջոցների հետ հանդիպման ժամանակ վերջինս հայտնել էր, որ Հայաստանը եւ Ռուսաստանն ավարտում են կործանիչների մատակարարման շուրջ պայմանագրի կնքման գործընթացի նախապատրաստումը եւ այժմ մոտենում են պայմանավորվածությունները հաստատելու, ստորագրելու ավարտական փուլին:

JF-17-ը ստեղծվել է Չինաստանում՝ Պակիստանի համար: Այժմ այն պակիստանա-չինական համատեղ արտադրություն է՝ տեղակայված պակիստանական Քամրայում: Այս ինքնաթիռն իր ակունքներում «բարեկամ» է МиГ-21-ի չինական տարբերակին՝ J-7-ին: Դրանով էլ թերեւս ավարտվում են JF-17-ի առավելությունները: Այդուհանդերձ, ադրբեջանական Armiya.az կայքը գտել էր այս ինքնաթիռների ձեռքբերման 5 դրական կողմ, որոնցից երկուսը ուղղակիորեն Ադրբեջանի իշխանությունների՝ մասնավորապես Իլհամ Ալիեւի գովքն են:

Դրական կողմերից, նախ եւ առաջ, կայքի փորձագետները նշել էին համապատասխանությունը Ադրբեջանի ՌՕՈւ պահանջներին: Ըստ կայքի՝ ինքնաթիռի բազմաֆունկցիոնալությունը զգալիորեն նվազեցնելու է դրա սպասարկման ծախսերը, իսկ ելնելով JF-17-ի պարզությունից եւ ունիվերսալությունից՝ հեշտանալու է օդաչուների վերապատրաստումը: Դրական կողմերից է «մարտավարա-տեխնիկական գերազանցությունը»: Թե կոնկրետ ինչին եւ ինչ տվյալներով է գերազանցում JF-17-ը՝ կայքը չի նշում:

Առավելությունների թվում armiya.az-ը նշում է նաեւ հզոր զինանոցը, որը, սակայն, տպավորիչ չէ անգամ թեթեւ կործանիչների (ինչպիսին հանդիսանում է JF-17-ը) համեմատության մեջ: Առանձին հարց է՝ արդյո՞ք հայտարարված մարտավարա-տեխնիկական տվյալները համապատասխանում են ինքնաթիռի իրական կարողություններին:

Ընդհանուր առմամբ հասկանալի է, որ այս ինքնաթիռները չեն կարող հակակշիռ լինել Cy-30CM-ին: Առավելագույնը ինչ կարող է անել JF-17-ը՝ հանգստացնել ներքին «սպառողին», իբր «մենք էլ ունենք նոր ինքնաթիռ»: Cy-30CM-ն ունի լայն պրոֆիլի զենքերի մեծ տարողունակություն, մանեւրելու ավելի բարձր հնարավորություններ, հագեցած է ավելի հզոր էլեկտրոնային սարքավորումներով: Գնային առումով այն եւս ավելի ձեռնտու է՝ 22,5 մլն դոլար, մինչդեռ JF-17 Block 2-ի գինը մոտ 25 միլիոն դոլար է: Ըստ էության ստացվում է, որ Cy-30CM-ն Հայաստանի համար ավելի մատչելի է, քան դրան զիջող ինքնաթիռը Ադրբեջանի համար:

Այդուհանդերձ, JF-17-ների ձեռքբերումը լուծում է այլ խնդիրներ: Նախ, խորացնում է Ադրբեջանի եւ Պակիստանի համագործակցությունը ռազմական ոլորտում, որն առանց այդ էլ շատ հետ չի մնում քաղաքական բարեկամությունից: Բացի դրանից, այս քայլը ազդակ է Ռուսաստանին առ այն, որ «Ադրբեջանն ի զորու է զենք գնել այլ մատակարարներից» եւ ռազմական համագործակցության բացակայությունից տուժելու է Ռուսաստանը:

Այդուհանդերձ, հաշվի առնելով JF-17-ի թերությունները Cy-30CM-ի հետ համեմատության մեջ կարելի է ենթադրել, որ Ադրբեջանը շարունակում է քանակը որակին գերադասելու մարտավարությունը: Նման մարտավարությունը ենթադրում է նաեւ մեծ ծախսեր, ընդ որում ինչպես ֆինանսական, այնպես էլ, ի վերջո, մարդկային ռեսուրսների առումով: