Ադրբեջանանպաստ բանաձեւ՝ ի պատասխան ԵԱՀԿ նստաշրջանում հայկական պատվիրակության պահվածքի

Երեկ՝ Հելսինկիում ընթացող ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի ամառային նստաշրջանի վերջին օրը, ընդունվեց ԵԱՀԿ ԽՎ Ադրբեջանի պատվիրակության ղեկավար Ազայ Գուլիեւի հեղինակած բանաձեւը, որը, ըստ էության, բանաձեւ է Ղարաբաղի դեմ եւ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մասին:

Բանաձեւը, իհարկե, առանձին Ղարաբաղի մասին չէ, այլ նաեւ Ուկրաինայից, Մոլդովայից եւ Վրաստանից անջատված հատվածների: Պարզապես՝ Գուլիեւը ուկրաինական իրադարձությունների քողի տակ ադրբեջանանպաստ մեծ գործ է արել: Երեկ առավոտյան ԵԱՀԿ ԽՎ-ում նմանատիպ մեկ այլ փաստաթուղթ էլ ընդունվեց՝ Հելսինկյան հռչակագիրը, որի 4-րդ կետը Գուլիեւի վերոնշյալ բանաձեւն է: Սույն բանաձեւը կոչվում է «ԵԱՀԿ տարածաշրջանում միջպետական հարաբերություններում Հելսինկյան սկզբունքներին հավատարմությունը»: Եւ չնայած սույն վերնագրին, փաստաթղթի առանձին կետեր եւ դրա բուն էությունը այլ են: Մասնավորապես՝ բանաձեւի 12-րդ կետում ասվում է. «ԵԱՀԿ-ն կրկին մատնանշում է պետությունների պարտավորվածությունը՝ իրավաչափ չճանաչելու պետությունների տարածքային ամբողջականության կամ քաղաքական անկախության դեմ ուժի կիրառման արդյունքում ստեղծված դրությունը եւ չցուցաբերելու օգնություն կամ աջակցություն այդ դրության պահպանմանը, ինչպես նաեւ զերծ մնալու ցանկացած այնպիսի գործողություններից եւ շփումներից, որոնք կարող էին մեկնաբանվել որպես դրա ուղղակի կամ անուղղակի ճանաչում»: Ասել է թե՝ չի կարող ընդունելի լինել ուժի կիրառումը ընդդեմ մի երկրի տարածքային ամբողջականության: Հասկանալի է, որ դրույթն Ադրբեջանն օգտագործելու է հետեւյալ կերպ՝ ուժի կիրառմամբ Ղարաբաղն անջատվել է Ադրբեջանից եւ Ղարաբաղը չի կարող ճանաչվել: Բանաձեւի 14-րդ կետում խոսվում է Ադրբեջանի, Վրաստանի, Մոլդովայի եւ Ուկրաինայի «տարածքներից» բռնի տեղահանվածների վերադարձի անքակտելի իրավունքի մասին, ընդգծվում է նրանց անվտանգ եւ շուտափույթ վերադարձի համար համապատասխան պայմանների ստեղծման անհրաժեշտությունը: 19-րդ կետում էլ կոչ է արվում բարի կամքի շրջանակներում լուծել Ադրբեջանի, Վրաստանի, Ուկրաինայի եւ Մոլդովայի կոնֆլիկտները, որովհետեւ չլուծված կոնֆլիկտները խաթարում են այդ երկրների սուվերենությունը, դժվարացնում դեմոկրատական ռեֆորմների իրագործումն ու կայուն զարգացումը: Իսկ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի մասին բանաձեւում բառ չկա: Փաստորեն՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման միջնորդական մանդատ ունեցող ԵԱՀԿ-ի սույն կառույցը մի քանի միակողմանի փաստաթղթեր է ընդունել: Պատահական չէ, որ ԵԱՀԿ հայկական պատվիրակության ղեկավար, ԲՀԿ-ական պատգամավոր Ստեփան Մարգարյանը նախօրեին «Առավոտի» թղթակցին ասել էր. «Վեհաժողովի օրակարգում Հայաստանին վերաբերվող կոնկրետ հարցեր չկան, բայց կան հարցեր, որոնք կառնչվեն Հայաստանին: Բավականին շատ փաստաթղթերում, որոնք այս նստաշրջանում ընդունվել են եւ դեռ կընդունվեն, բացակայում է ինքնորոշման սկզբունքը, գերակայում է տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Դրանց դեմ մենք հիմա փորձում ենք պայքարել: Շատ բարդ է, եւ բարդությունը ոչ միայն տվյալ հարցերը քննարկելու մեջ է: Կվերադառնանք՝ կխոսենք»: Հայկական պատվիրակությունը, իհարկե, «դեմ» է քվեարկել այդ փաստաթղթերին, բայց դա ոչինչ չի փոխել: Երեկ մեզ հետ զրույցում քաղաքագետ Ստեփան Սաֆարյանն ասում էր, թե ցավն այն է, որ հայկական պատվիրակությունը այն աստիճան գոյություն չունի ԵԱՀԿ-ում, որ Բաքվում ԵԱՀԿ գրասենյակ փակած երկրի ներկայացուցիչը՝ բանաձեւի հեղինակ Ազայ Գուլիեւը, կարող է Ադրբեջանի եւ ԵԱՀԿ-ի հարաբերությունների վատթարագույն շրջանում նման բանաձեւ դնել շրջանառության մեջ եւ անցկացնել այն: «Հայկական պատվիրակությունը «դեմ» է քվեարկել, բայց ինչքան վատ պիտի աշխատած լինեն, որ Ադրբեջանը ստանա նման բանաձեւ, որը շահարկելու է դիվանագիտական բոլոր հարթակներում: Ադրբեջանը վերջին 10 տարվա ընթացքում առավելապես շահագրգռված է թղթի կտոր ունենալու հարցում, որ օրինականացնի իր ռազմական արկածախնդրությունները, որտեղ գրված լինի, որ տարածքային ամբողջականության սկզբունքը գերակա է: Անգամ հայկական պատվիրակությունն է մշտապես շեշտել, որ այդպիսի փաստաթղթերը վտանգավոր են տարածաշրջանի դինամիկայի ազդեցության առումով Ադրբեջանին ավելի ռազմատենչ գործողությունների դրդելու իմաստով: Այս բանաձեւը Ադրբեջանն օգտագործելու է՝ արդարացնելու համար իր ռազմատենչ գործողությունները»,- ասում էր քաղաքագետը: Ըստ նրա, այս բանաձեւը, մեծ հաշվով, ԵԱՀԿ-ի պատասխանն էր հայկական պատվիրակությանը, որը նստաշրջանի ընթացքում ստանձնել էր ռուսաստանյան պատվիրակության փաստաբանի դերը: Հիշեցնենք, Ֆինլանդիայի իշխանությունները թույլ չէին տվել ՌԴ պետդումայի նախագահ Սերգեյ Նարիշկինի մուտքը այդ երկիր՝ ՌԴ-ի դեմ կիրառված պատժամիջոցների շրջանակներում, ինչից հետո ռուսական պատվիրակությունը բոյկոտել էր նստաշրջանը: Եւ ահա՝ ռուսական պատվիրակության փոխարեն՝ հայկական պատվիրակության ղեկավար Արտաշես Գեղամյանն էր սկսել բոցաշունչ ելույթներ ունենալ ի պաշտպանություն Ռուսաստանի, ինչն էլ, ենթադրվում է, դուր չի եկել ԵԱՀԿ անդամ շատ երկրների: 

Երեկ, երբ ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանի մամուլի խոսնակ Դավիթ Բաբայանին հարցրեցինք, թե ինչպե՞ս կարող է Ադրբեջանն օգտագործել ԵԱՀԿ-ում ընդունված բանաձեւը, որտեղ տարածքային ամբողջականության սկզբունքը գերակա է ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի նկատմամբ, նա պատասխանեց. «Իհարկե, նման բանաձեւերով Ադրբեջանը միշտ էլ փորձում է շահարկումներ անել, կաշառում է որոշ պատգամավորների, բայց Ադրբեջանը միշտ էլ շահարկում է՝ առանց այս կամ այն բանաձեւի, հետեւաբար՝ մենք չպետք է ողբերգություն սարքենք: Սա որեւէ ձեւով չի կարող ազդել Արցախի վրա»: Հարցին՝ արդյո՞ք նման բանաձեւերը չեն նպաստում սահմանին իրավիճակի լարվածությանը, Բաբայանը պատասխանեց. «Իրենք գնում են այդ բանաձեւերը, որոնք մեզ համար որեւէ նշանակություն չունեն»: