Ժորային ըսի՝ կներես, բայց ավտոն պիտի դուրս հանես ավտոտնակից․ վարպետաց քաղաքի առաջին կին խաչքարագործ լիբանանահայ հարսը

Պատահմամբ եղավ. քայլում էի ադ օրը փողոցով, տեսա՝ տղերքը կաշխատեին ծանր քարերի հետ։ Կհիշեմ՝ ծանր քար կբառնային, ու միանգամից սրտիս մեջ տեղ ունեցավ խաչքարագործությունը։

Երևանյան հենց այդ փողոցում էլ տոթ ու շոգ մի օր սկսվեց լիբանանահայ Նարինեի խաչքարագործի ուղին։

«Նախքան ադ՝ չէի պատկերացնե, թե խաչքարը ինչպես կսարքեն, ոչ ալ երևի մտածած եմ, որ գուզեմ գիտնալ, ինչպես կաշխատին։ Բայց երևի այդ աշխատանքի պրոցեսը, ծանրությունն ու փոշին ինձի ավելի հետաքրքրեց: Ես շատ ամաչկոտ եմ, բայց այդ օրը չգիտեմ՝ ինչպես մեջս ուժ եղավ, գնացի, հարցուցի, թե վարպետն ով է, երիտասարդ տղա մըն էր, եկավ, հարցուցի՝ կսորվեցնե՞, ըսավ՝ այո, ու ադ օրվանից օրս փոխվեց»,- «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում պատմում է Նարինե Փոլադյանը։

Առաջին անգամ 2018-ին է սկաուտական ճամբարի հետ եկել Հայաստան, շրջել, վայելել ու մեկնել ծննդավայր։ Նրա խոսքով, սակայն, մի բան պակաս է մնացել։

«Ես միշտ կուզեի Հայաստանի իսկական քաղաքացու կենցաղին, ապրուստին ծանոթ ըլլայի, ադոր համար «Դեպի Հայք»-ով եկա՝ արդեն ոչ որպես տուրիստ, այլ որպես հիմնական ապրող։ Ես Լիբանանում եմ սովորել, ավարտել, մասնագիտությամբ ճարտարապետ-դիզայներ եմ։ Երբ որ սկսա իմ մասնագիտությամբս աշխատիլ, չէի ուզե՝ համակարգչին առջևն աշխատեի, ինչ-որ կյանքս շատ նույնանման էր ամեն օր, դրա համար նաև եկա Հայաստան»,- ասում է նա:

3 ամիս Գյումրիում, 3 ամիս էլ Երևանում կամավորություն է արել, բազմաթիվ դժվարություններ ու փորձություններ հաղթահարել, սակայն երբեք չի մտածել Լիբանան վերադառնալու մասին։

«Հայաստան գալուս սկիզբը դեմ էին ծնողներս, պապաս՝ չէ, բայց մամաս դեմ էր։ Մտահոգությունն էր, որ մենակս էի, ոչ մի բարեկամ չունեի, ոչ մեկը չկար։ Հետո, որ ըսի՝ խաչքարագործությամբ պիտի զբաղվիմ, մամաս լրիվ խառնվեց, ըսեց՝ Նարինե, ի՞նչ կենես որ, խե՞նթ ես, տղու գործ է, ամեն օր ոտքի, ծռված, չեմ գիտեր՝ ինչպես պիտի աշխատիս, պապաս ըսավ՝ ինչո՞ւ չէ, փորձե։ Դժվար օրեր ունեցել եմ Երևանում, աշխատում էի, վարձ կուտայի, նույնիսկ օրեր կային՝ չէի սնվի, կըսեի՝ չէ, 100 կոպեկ պիտի տամ, որ վաղն էրտամ գործի։ Մամաս կսեր՝ Նարինե, արի, եկուր, տոմսդ վերցնեմ, էլ մի երթա։ Բայց դա էլ հաղթահարեցի, ասի՝ չէ, ինձ մի քանի ամիս էլ տվեք, հաստատ լավ կըլլա ամեն ինչ»,- նկատում է նա:

Հենց այս շրջանում էլ խաչքարագործ աղջիկը ծանոթանում է գյումրեցի Ժորայի՝ Ապրիլյան քառօրյայում նահատակված Տիգրան Աբգարյանի եղբոր հետ։ Սիրահարվում են, որոշում ամուսնանալ։ Սա Նարինեի՝ ծնողներին արած հերթական անակնկալն է լինում:

«Երբ որ մամայիս ըսի՝ պիտի տեղափոխվիմ Գյումրի, ես իրեն մի անգամ բերել էի Գյումրի, ու չէր հավանել, ըսեց՝ աս ինչ գյուղ է։ Դե, Լիբանան ապրողի համար այդպես էր թվացել, Լիբանանին գյուղերը մտնես՝ կասես՝ քաղաք է։ Մի խոսքով, ասաց՝ Նարինե, աս գյուղի մեջ ինչպե՞ս պիտի ապրիս։ Ասի՝ մամ, Հայաստանի 2-րդ մեծ քաղաքն է։ Չէ՜, ըսավ, աս գյուղ է։ Բայց արդեն հիմա ուրախ է, որ ես իմ ընտանիքն ունիմ, իմ աշխատանքը»,- բարձր ծիծաղով աղջիկը հիշում է անցած օրերը:

Անակնկալներ միայն Նարինեի ծնողներին չէ, որ սպասել են. ամուսնությունից հետո մի փոքրիկ խաչքար է սկսել քանդակել Ժորայի ավտոտնակի մի անկյունում, հետո որոշել է մեծ խաչքար կերտել և սեփական ուժը փորձել, հմտանալ ավելի։ Մեծ խաչքարը մեծ տարածք է պահանջել:

«Ժորային ըսի՝ կներես, բայց ավտոդ պետք է դուրս հանես ավտոտնակից, հոս արդեն պիտի դառնա արվեստանոց։ Հա, ասաց, խնդիր չկա, դե որովհետև ինքն արդեն գիտեր, որ վերջիվերջո էդ ավտոն պիտի հաներ դուրս, ու սկսանք էս կողքը վերանորոգել։ Առաջ հավեր էին պահում, դուռը ցածր։ Վերանորոգեցինք, հետո մի հատ սենյակ էլ եմ ավելացրել։  Տնեցիք վախենում են, որ քիչ-քիչ կհասնիմ արդեն տուներին, բայց ասում եմ՝ միք վախենա, ես էլ լայնությամբ չեմ մեծացնի տարածքը, արդեն պարզապես վերևները գելնեմ։ Հոս, որ ասում են՝ 10 հարկանի, էդ 10 հարկը ես մի օր կստեղծեմ (թաղամասը, որտեղ ապրում է Նարինեն, մինչ 88-ի աղետը հայտնի է եղել որպես 10 հարկանի -խմբ)»,- կատակում է նա:

Նախկինում երբ հարցրել են՝ ծա՞նր գործ է, վստահ ասել է՝ ոչ։ Այժմ արդեն գիտակցում է՝ խաչքարագործությունն իսկապես ծանր աշխատանք է, բայց այնպես չէ, որ կնոջ համար չէ. «12 ժամ աշխատում էի ու չէի զգում, բայց հիմա զգում եմ արդեն, որ շատ ծանր գործ է, հատկապես, եթե պատվեր ունիս ու ստիպված ես աշխատել, որ հասցնես։ Դրա համար ես միշտ այնպիսի պատվերներ եմ վերցնում, որ ժամկետ չունի։ Պիտի մարմինս պատրաստ ըլլա նաև աշխատանքի, հատկապես, երբ երեխա ունիս արդեն, ուրիշ է։ Երբ, որ ես զգամ՝ էդ օրը մեջս այդ լավ, դրական էներգիան կա, դրական էմոցիան կա, կաշխատիմ։ Բայց շատ նուրբ պիտի աշխատիս։ Շատ մարդիկ կան, գուքան, կտեսնեն խաչքարերը, կըսեն՝ հա, երևում է, որ աղջիկ է աշխատել։ Կըսեմ՝ տարբերությունը ո՞րն է, որ ես մինչև հիմա դա չեմ հասկցած։ Չեմ գիտեր ինչու, ծաղիկին հետ հանգիստ կզգամ, միշտ բույսը կա իմ աշխատանքում։ Երևի էդ ծիլը, որ կուտա, վերակենդանանալու իմաստը։  Նույնն է, ինչ կինը երեխա է ունենում, ծնունդ է տալիս զավակին, երևի հենց դա է այն նրբությունը, որ կա»։

Նարինեի պատվիրատուները հիմնականում արտերկրից են, փոքր աշխատանքներ են ուզում, որ կարողանան հետները տանել։ Ըստ նրա՝ բավականին բան է փոխել նաև գյումրեցիների ու շատերի պատկերացումներում։

«Տան համար արդեն ուզում են կա՛մ խաչքար, կա՛մ հայկական զարդանախշերով մի բան անել։ Հիմա ոլորտս մի քիչ էլ փոխել եմ, գուզեմ՝ տուֆ քարերով խաղեր պատրաստեմ, դրանց միջոցով հայկական մշակույթին մարդկանց դրական ձևով մոտեցնեմ։ Օրինակ՝ գիտեն՝ խաչքարը գերեզմանաքար է, տխուր բան է, ադոր համար գուզեմ՝ ավելի լավ լույսի տակ տեսնեն։ Շատերը կան՝ կըսեն՝ Նարինե, երբ որ եկանք տեսանք՝ դու ինչ կընես ու կաշխատիս, էդ օրվանից դրական էմոցիա ունինք խաչքարի նկատմամբ։ Հուսով եմ, որ նոր մտքերս կանեմ, խաղից բացի՝ ուրիշ մի բան էլ կստեղծեմ շուտով, բայց ամենը հայկական տուֆ քարով»,- ասում է նա։

Գյումրիում ապրելու որոշման համար չի փոշմանել, վստահ է՝ սա այն քաղաքն է, որն իրեն պետք է. «Միշտ նախընտրել եմ Գյումրին։ Այստեղ տուրիստների հետ հեշտ է աշխատելը, երբ որ գուկան, միշտ մշակութային աչքով կնայեն, կուզեն մի բան իրենք էլ փորձեն։ Օրինակ՝ էստեղ շատ գուքան վարպետաց դասերի, բայց Երևանն էնքան ընդլայնված է, ու հետո էնտեղ շատերը ռեստորաններ են գնում, բայց էստեղ գալիս են՝ զուտ էդ մշակույթը տեսնելու, զգալու համար»,- ասում է Նարինեն:

Այս հարցում մեծ է նաև ամուսնու՝ Ժորայի դերը, օգնում է կնոջը աշխատանքում։

«Կհիշեմ՝ կլոր նախշ էի ըրած ու քառակուսիի վրա էր, պիտի կտրեի, որ լրիվ կլոր հանեի, Ժորան որոշեց, որ ինքը կտրի, բալգարկով եկավ-եկավ, ու մեկ էլ տեսա՝ նախշի մեջը մտել է, ասի՝ հոպ, էլ չընես։ Սկզբում, որ կաշխատեի, ինքը խաչքարերի նախշերը հավեսով կփորեր, կեղնիր, որ ծայրերը կթռցներ, ես կջղայնանայի, բայց հիմի էլ չեմ էլ ջղայնանա, որովհետև էլ չի էլ ընե։ Բայց կազմակերպչական գործերը յուրահատուկ անում է, ես դա ամբողջությամբ իրեն կվստահեմ, բայց էն, ինչ ձեռի հետ է կապված՝ չէ»,- նկատում է նա:

Ի տարբերություն հայրիկի՝ դուստրն է հետաքրքրվում այս մասնագիտությամբ։ Դեռ փոքր է, հասնում է արվեստանոցի դռանն ու հետաքրքրասիրությամբ ծիկրակում, հետո արդեն՝ հայտնվում ներսում, ուսումնասիրում, մայրիկին գովում, հեռանում։

«Ատամհատիկին նստել էինք, ամեն ապրանքները դրել էինք, ու մուրճը հատուկ հեռու էին դրել։ Ասի՝ արդար չէ, ինչո՞ւ է մուրճը ծայրը։ Մի փոքր տեղը փոխեցի, բայց հեռու էլի դրվեց։ Աղջիկս ձգվեց ու մուրճը բռնեց»,- իր կյանքի ևս մեկ կարևոր իրադարձությամբ է կիսվում լիբանանահայ գյումրեցին՝ հավելելով. «Հետաքրքիր բնավորություն ալ ունի, դուրսը ինչ քար տեսնե, ինքը պիտի վերցնե ու տա ինձի, անգամ՝ ամենամանրները»։

Լուսանկարները՝ «Հայկական ժամանակ»-ի