Պատերազմ՝ տնտեսական ֆոնի վրա՞. Ռուսաստանն ուզում է՝ Հայաստանը քաղաքական գին վճարի՝ իր շուկայում մնալու համար

Հայկական կոնյակը, կաթնամթերքը, «Ջերմուկը», այժմ էլ՝ ձկնամթերքը. «Ռոսսելխոզնադզոր»-ը հայտարարել է Հայաստանից արտահանված ձկնկիթում «խախտումների հայտնաբերման» մասին և, ըստ այդմ, ժամանակավորապես սահմանափակել «Մաքս Ֆիշ» ընկերության կարմիր խավիարի մատակարարումները:

Ըստ ռուսական գերատեսչության՝ դրանցում հայտնաբերվել են աղիքային ցուպիկի խմբի մանրէներ։

ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնից «Հայկական ժամանակ»-ի հարցմանն ի պատասխան՝ հայտնել են, որ «Ռոսսելխոզնադզոր»-ից ստացվել է գրություն վերոնշյալ խախտման մասին՝ միաժամանակ նշելով, որ վերջին անգամ «Մաքս Ֆիշ» ընկերությունում վերահսկողություն է իրականացրել 2023թ.-ին, որի արդյունքում խախտումներ չեն հայտնաբերվել:

«Նկատի ունենալով արձանագրված արդյունքը՝ ՀՀ ռեեստրում «Մաքս Ֆիշ» ՍՊԸ կազմակերպության կարգավիճակը «ուժեղացված լաբորատոր հսկողություն»-ից փոխվել է որպես «ժամանակավորապես սահմանափակված»։ Սահմանափակման մասին «Մաքս Ֆիշ» ՍՊԸ-ն տեղեկացվել է, իսկ տեսչական մարմինը կձեռնարկի պետական վերահսկողության միջոցառումներ»,- հավելել են Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնից:

Տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը, մեզ հետ զրույցում անդրադառնալով այս սահմանափակմանը, չցանկացավ գնահատական տալ՝ քայլը քաղաքական ենթատեքստ ունի՞, թե՞ ոչ՝ չբացառելով, որ սրանով Ռուսաստանը կարող է Հայաստանին ինչ-որ բան հասկացնել:

«Իրենք պարզ ասում են՝ կա դաշինքային ռազմավարական տրամաբանություն, այդ տրամաբանության համապատասխան՝ եթե ձեզ (նկատի ունի Հայաստանը -խմբ.) անվտանգային համակարգի մաս չեք պատկերացնում, ուրեմն տնտեսական համակարգի մաս էլ չեք կարող պատկերացնել՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով»,- նկատում է տնտեսագետը:

Ըստ նրա՝ շատ պատմական օրինակներ կան, երբ պատերազմները վարվում են հենց տնտեսական ֆոնի վրա. «Հիմա ստացվում է, որ մենք ներկայացված ենք ռուսական շուկայում, այն խոշորագույնն է մեզ համար, և դրա համար կոնկրետ քաղաքական գին պետք է վճարել: Եթե մենք հրաժարվում ենք այդ քաղաքական գինը վճարել, ուրեմն պետք է պատրաստ լինենք այդ շուկայից դուրս գալու կամ այդ ծավալի մասնակցություն չունենալու»:

Խոսելով կոնկրետ ձկնկիթի սահմանափակման մասին՝ տնտեսագետը նշում է, որ Հայաստանից Ռուսաստան ձկնաբուծության արտահանումը խոշորագույններից մեկն էր և է՝ մանրամասնելով, թե ինչպես է այդպես ստացվել:

«Մինչև ռուս-ուկրաինական պատերազմը՝ դեպի ՌԴ ձկնամթերքը և ձուկը եղել է արտահանման ամենախոշոր հոդվածներից մեկը: Ինչո՞ւ են մեր արտադրողները գերադասել աշխատել ռուսական շուկայի հետ, որովհետև այնտեղ համեմատաբար հեշտ է մտնել. շատ պահանջներ, որոնք, օրինակ, եվրոպական շուկայում լուրջ ֆինանսական բեռ են առաջացնում, ռուսական շուկայում տարբեր եղանակներով հնարավոր է շրջանցել: Սա մի կողմից հեշտացնում է այդ շուկա մտնելը, մյուս կողմից էլ խոցելի է դարձնում, և ցանկացած պահի կարող են այսօրինակ ուղերձներ հնչել և սահմանափակումներ մտցնել: Կդժվարանամ ասել, թե դրանք որքանով են հիմնավոր, բայց հիմնավորումը միշտ էլ կարելի է ներկայացնել այն պարզ պատճառով, որ ամենատարբեր ոլորտների մեր արտադրանքը որոշակի ստանդարտների համապատասխանեցնելու խնդիր ունի: Միգուցե մեկ այլ իրավիճակում այս ամենի վրա աչք փակվեր, հիմա չեն ցանկանում դա անել»,- նկատում է նա:

Անդրադառնալով հարցին, թե որքանո՞վ սա և նման այլ սահմանափակումները կանդրադառնան Հայաստանի տնտեսության և տնտեսվարողների գործունեության վրա՝ վերջինս պատասխանում է. «Այս պահին ռուսական շուկա ունենք 50 տոկոսի արտահանման մասնակցություն, սա, ըստ էության, նշանակալի է: Մենք մեր աչքի առաջ պետք է ունենաք այն հեռանկարը, որը այդ շուկան առանձին ապրանքատեսակների մասով կարող է փակվել, կարող են լուրջ խոչընդոտներ ստեղծվել, խոսքը տարեկան 100 միլիոնավոր դոլարների մասին է, որը մեր տնտեսության և տնտեսվարողների համար նշանակալի բեռ է ենթադրում: Մենք ունենք արտադրողներ, որոնց հիմնական արտահանման շուկան Ռուսաստանն է, վարկեր են վերցրել այդ շուկայի համար: Ստացվում է, որ հիմնական լոգիստիկան դեպի Ռուսաստան է, և այն վերաուղղորդելը բավականին դժվար կլինի»:

Ըստ տնտեսագետի՝ այլընտրանքներ գտնելու մասին պետք էր ավելի վաղ մտածել:

«Տնտեսության դիվերսիֆիկացիան տարիների աշխատանք է, հետևողական ջանքեր ու լուրջ ներդրումներ է պահանջում: Հիմա, օրինակ, մենք կարո՞ղ ենք մեր սննդաարդյութնաբերության որոշ ոլորտների արտադրանք ուղղորդել դեպի եվրոպական շուկա: Փաստացի պարզվում է, որ չենք կարող, որովհետև այնտեղ ստանդարտացման, ընթացակարգերի պահանջներ կան, որոնց մենք չենք համապատասխանում: Այս ամենը պետք է նկատի ունենանք»,- ընդգծում է նա:

Հերմինե Կարապետյան