Միայնակ երբեք չեմ եղել փողոցում, ինձ անծանոթ է դա. ինչպես Հովհաննան իր անսովոր գիրք, տետր, գրչով մտավ դպրոց ու վարժարան

Միայնակ երբեք չեմ եղել փողոցում, չեմ օգտվել տրանսպորտից, ինձ անծանոթ է դա, բայց երազանք է: Նախ Գյումրիում անհնար է, որ ես առանց որևէ մեկի քայլեմ փողոցներով, հետո էլ շներ կան, որոնցից շատ եմ վախենում: Որ քայլում ենք, ու շներ են լինում մոտակայքում, ինձ ով որ ուղեկցում է այդ պահին, հստակ գիտի, որ պետք է զգուշացնի:

Գյումրեցի 16-ամյա Հովհաննայի հետ զրույցը այս կետից է սկսվում: Աղջիկն այն եզակիներից է, որը փոքր հասակից սովորել է բրայլյան գիրն ու կարողանում է գրել և կարդալ շատերի համար անսովոր գրչով ու դասագրքերով: Եվ այդ ամենը ոչ թե հատուկ մասնագիտացված, այլ՝ հանրակրթական դպրոցում:

2008-ին է քույրիկի՝ Աննայի հետ լույս աշխարհ եկել Հովհաննան: 2 ամիս անց ծնողները նկատել են, որ փոքրիկը չի հետևում ձեռքի շարժումներին, արձագանքում։ Ախտորոշումն անակնկալի է բերել ընտանիքին՝ բնածին կուրություն։

«Սկզբում ծանր հոգեբանական վիճակում հայտնվեցինք, բայց գիտակցեցինք, որ կյանքը պայքար է ու գնացինք այդ ճանապարհով: Մեզ շատ առաջարկեցին երեխային պետության հոգածությանը թողնել, միանշանակ էր մեր մերժումը։ Մեր երեխան մեր տանն էր ապրելու»,- անցած 16 տարիների դժվարությունների ծանր վարագույրը մտովի հետ է տանում մայրը՝ Նարինեն:

Ընկնել-բարձրանալով, ինքը՝ շրջապատին, շրջապատն իրեն հարմարվելով՝ Հովհաննան առաջին հաստատուն քայլերն արել է ինքնուրույն: Երբ կարողացել է տան մեջ կողմնորոշվել ու տեղաշարժվել՝ հերթը մանկապարտեզին է հասել: Տասնամյակներ առաջ անհավատալի բան է եղել, որ Գյումրիում մանկապարտեզ հաճախեր տեսողական խնդիր ունեցող երեխա. աղջիկը համառել, լացել, ստիպել է ծնողներին: Շատ մանկապարտեզներ մերժել են երիտասարդ մայրիկին, ասել՝ մասնագետ չունեն, որ Հովհաննայով զբաղվի:

«3 տարեկան էր ու գիտակցում էր, որ ինչ-որ մի պատճառ կա, որ իրեն չեն ընդունում մանկապարտեզ։ Ամեն առավոտ, երբ քույրիկը գնում էր, ինքը դռան հետևում լացում էր: Ծանր օրեր էին: Խնդրում էր, որ հայրիկի հետ քույրիկին՝ Աննային մանկապարտեզ տանի: Բայց ծանր ապրումներ էր ունենում, երբ քույրիկը խմբասենյակ էր մտնում, ինքը վերադառնում էր տուն»,- պատմում է տիկին Նարինեն:

5 ու կես տարեկանում աղջկան «Կարմիր գլխարկ» մանկապարտեզն է ընդունել, ևս 6 ամիս, և Հովհաննան դպրոցական է դարձել: Սա նոր մարտահրավեր է եղել և՛ ընտանիքի, և՛ երեխայի համար:

Դեռ մանկապարտեզում Բրայլյան համակարգով տառաճանաչ դարձած Հովաննան իր անսովոր գիրք, տետր, գրչով առաջին դասարան է մտել: Կետիկներով գրել ու կարդալ սովորել են նաև Հովհաննայի մայրն ու դասղեկը, ում դասարանում որ պետք է սովորեր աղջիկը:

Տիկին Նարինեն խոստովանում է՝ որքան այդ գիրն է բարդ ու դժվար, կրկնակի էլ անհրաժեշտ գրքերն ու տետրերն են դժվարությամբ ձեռք բերվում։ Գյումրիում դրանք գոյություն չունեն, շատ թանկ գնով պատվիրում են: Դպրոցում սովորելու տարիներին այս հարցը հոգացել է Հաշմանդամների «Փյունիկ» միության Գյումրու մասնաճյուղը, «Հայկական կարիտաս»-ն ու դպրոցը, որտեղ սովորել է աղջիկը:

Այժմ աղջիկը Ֆոտոն վարժարանի սան է, հումանիտար հոսքում է սովորում, նպատակը թարգմանչուհի դառնալն է:

«Այս հոսքում խորացված ուսումնասիրում են լեզուներ, մասնավորապես՝ անգլերեն։ Ես 2023-ից եմ այստեղ, հետևաբար միջավայրս նոր է։ Սկզբում մտավախություն ունեի, որ դասարանում ինձ չէին ընդունի, բայց դա սկիզբն էր, մեկ ամիս անց պատկերացումներս փոխվեցին: Ես հիմա ազատ՝ առանց կաշկանդվելու շփվում եմ դասընկերներիս հետ տարբեր սոցցանցերի միջոցով, դիմում նրանց օգնությանը: Ամեն ինչ հրաշալի է ստացվում, դեռ չենք վիճել»,- կատակում է Հովհաննան։

Ֆոտոն վարժարանում չկան բրայլյան գրքեր ու տետրեր: Սա ինչ-որ առումով դժվարություններ է ստեղծում ուսուցման գործընթացում: Խնդիրը փորձում են այլընտրանքային ձևով կարգավորել, քանի որ ընտանիքը սեփական ֆինանսական միջոցներով չի կարող դրանք պատվիրել և ձեռք բերել:

«Իմ ընտանիքն է օգնում: Քանի որ չունեմ բրայլյան գրքեր, նրանք կարդում են, ձայնագրում, ես այդպես եմ սովորում դասերս»,- ասում է աղջիկը:

Մի ելք էլ ուսուցիչների համար է գտնվել. գրավոր աշխատանքները համակարգչի օգնությամբ կատարում, ուղարկում է նրանց, որ ստուգեն: Վերջիններս Բրայլյան համակարգին չեն տիրապետում, ստացվում է՝ անկախ իր կամքից՝ աղջիկը քիչ-քիչ սկսում է չկիրառել այն: Համակարգիչն էլ սկսել է իրեն չարդարացնել:

«4 տարի առաջ եմ ստացել այն, բայց թույլ պարամետրերի պատճառով չի կարողանում ծառայել իմ նպատակներին այնպես, ինչպես պետք է։ Չեմ էլ ուզում մտածել՝ ինչ եմ անելու, եթե մի օր էլ չաշխատի»,- անհանգստանում է Հովհաննան:

Իր բազմաթիվ երազանքներից մի քանիսն է առանձնացնում, դրանցից մեկը՝ ձևակերպում որպես նպատակ՝ սովորել Վալերի Բրյուսովի անվան պետական համալսարանում: Հետո հերթը երազանքներինն է, ասում է՝ ինչ իմանաս՝ գուցե մի օր իրականություն դառնա:

«2 եղբայր և 5 քույր ունեմ: 3-ն ուսանող են, չորսս՝ դպրոցական, եղբայրներիցս մեկն ամռանը զորակոչվելու է բանակ։ Երազում եմ ապրել այնպիսի տան մեջ, որտեղ մեր առանձին սենյակները կունենանք: Մեր տունը, ճիշտ է, ջերմ ու սրտաբաց է, բայց շատ փոքր է»,- ասում է նա:

Երազանքների թվում նաև միայնակ փողոց դուրս գալը, տարբեր վայրեր հաճախելն ու փոխադրամիջոցներից օգտվելն են:

Իր ուժեղ բնավորությամբ կյանքի այս փուլում ամեն ինչի հասած աղջիկն ընկրկում է Գյումրու փոսառատ, անմայթ ու քարուքանդ փողոցների, թափառող շների ոհմակի, որևէ հարմարեցում չունեցող երթուղայինների ու տաքսիների և պատասխանատուների քար անտարբերության հարուցած խնդիրների առաջ:

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունն է փորձել մեղմել դրությունը. Հովհաննային սպիտակ ձեռնափայտ է նվիրել, բայց չեն բացատրել՝ ինչպես օգտագործի, ոնց կառավարի: Իսկ աղջիկն ուզում է իր տարեկիցների նման անկախ լինել, քայլել ու զբոսնել, դպրոց ու խանութ գնալ միայնակ՝ առանց ուղեկցողի, առանց որևէ մեկից կախման մեջ լինելու:

Այս պահին Գյումրիում ապրող և տեսողական խնդիր ունեցողների համար սա ոչ թե սովորական, այլ գերագույն, անհասանելի երազանք է: