Երևան
18 °C
searchclose
today
menuclose
Երևան
18 °C
2000 թվականից սկսած՝ ամեն տարի փետրվարի 21-ը նշվում է որպես Մայրենի լեզվի միջազգային օր՝ մայրենի լեզուների իրավունքների ճանաչման և գործածության աջակցման օր։
Օրվա առթիվ «Հայկական ժամանակ»-ի զրույցը ՀՀ ԿԳՄՍՆ Լեզվի կոմիտեի նախագահ Դավիթ Գյուրջինյանի հետ՝ ստորև.
- Պարոն Գյուրջինյան, 2005 թվականից Հայաստանում նշվում է Մայրենի լեզվի միջազգային օրը: Արդյոք մենք զգո՞ւմ ենք մեր լեզվի կարևորությունը:
- Հայերենը Հայաստանի Հանրապետությունում միակ պետական լեզվի կարգավիճակ ունի։ Ինչպես «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքում է նշված, հայերենը սպասարկում է հանրապետության կյանքի բոլոր ոլորտները։ Սա նշանակում է, որ հայերենը մեր երկրում գերակայություն ունի, գործածվում է (պե՛տք է գործածվի) ամենուրեք։ Ամեն տեղ պետք է լինի նախ հայերենը, հետո՝ մյուս լեզուները։
Իհարկե, մեր երկրի այս կարևոր օրենքում նշված է, որ Հայաստանի Հանրապետությունն իր տարածքում երաշխավորում է ազգային փոքրամասնությունների լեզուների ազատ գործածությունը: Հայաստանի ազգային փոքրամասնությունների լեզուներն են ասորերենը, եզդիերենը, քրդերենը, հունարենը և ռուսերենը։ Փետրվարի 21-ը Մայրենի լեզվի միջազգային օրն է, ազգային փոքրամասնությունների լեզուների իրավունքները ճանաչելու և հարգելու օրը։
- Հայերենը հարուստ է նաև բարբառներով, որոնք ևս պահպանության և կարևորության խնդիր ունեն: Ի՞նչ է անում Լեզվի կոմիտեն այս առումով:
- Բարբառները լեզվի տարածքային տարբերակներն են, գրական լեզվի կարևոր սնուցիչները, ուստի դրանք էլ հոգածության առարկա պետք է լինեն։
Այս տարի ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը և Լեզվի կոմիտեն բարբառների կարևորությունը ընդգծող մի հետաքրքրական մրցույթ անցկացրին։ Դա «Բարբառը մեր հարստությունն է» խորագրով հեղինակային տեսանյութերի մրցույթն էր, որին մասնակցեցին հազարավոր դպրոցականներ։ Երեխաները իրենց բարբառներով փոքրիկ բեմադրություններ էին նկարահանել։ Դրանք ինքնատիպ էին, հումորով լի...
- Մեր լեզվում օր օրի ավելանում են օտարածին բառեր. ինչ եք կարծում՝ օրինաչա՞փ է սա՝ հաշվի առնելով փոփոխվող աշխարհը, թե՞ խնդիր է և սպառնալիք մեր լեզվի համար:
- Օտար բառերի անհարկի չարաշահումը, մայրենի լեզվով համարժեքների անտեսումը պարզ օտարամոլություն է, ազգային ցածր արժանապատվության ցուցիչ։ Օտար լեզուներ իմացողները մի լեզուն մյուսին չեն խառնում։ Օրինակի համար մեկը խոսում է ֆրանսերեն, այդ խոսքը հենց ֆրանսերեն է, ոչ թե ֆրանսերեն գումարած մի քիչ անգլերեն, մի պտղունց իսպաներեն՝ համեմված իտալերենով։ Հայերենը հայերեն պիտի լինի ամբողջությամբ, ռուսերենը՝ ռուսերեն, անգլերենը՝ անգլերեն, և այդպես շարունակ։ Միայն միամիտներն են կարծում, որ փոխառություններ չպիտի լինեն. աշխարհի ոչ մի զարգացած լեզու մեկուսի չէ, և փոխառությունները սովորական են ամենուրեք։
Այս տարի Մայրենի լեզվի օրվան ընդառաջ սոցցանցերում կազմակերպեցինք «Ես ընտրում եմ հայերենը», «Հայերենը՝ մասնագիտության լեզու» խորագրերով հրապարակումներ։ Ասվում կամ գրվում է հայերեն բառը, մերժվում՝ օտարը (օտարալեզու այն բառը, որի հայերեն հաջողված, ընդունելի տարբերակն ունենք)։
- Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ աշխարհի վեց հազար լեզու կորստի մատնվելու եզրին է: Մեր լեզվի դեպքում կա՞ այս վտանգը:
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն վտանգված է ճանաչել արևմտահայերենը։ Սա լուրջ մարտահրավեր է։ Արևմտահայերեն խոսող ավանդական գաղութները տարբեր պատճառներով նոսրացան, որ, անշուշտ, վնաս է գրական արևմտահայերենին, սակայն «վերացման եզրին» գնահատականը ծայրահեղ հոռետեսական է։ Հայաստանի Հանրապետությունում հայերենը պետական լեզու է, և նման խնդիր գոյություն չունի։ Հայոց պետականությունը հայերենի ապագայի երաշխավորն է։ Բայց հայերենի իմացության լուրջ խնդիրներ կան Ռուսաստանում և հետխորհրդային մի շարք երկրներում։ Հստակ է, որ հայերենի բնական և ապահով զարգացման կենտրոնը Հայաստանն է։
- Մամուլում ու լրատվամիջոցներում ի՞նչ կոպիտ սխալների եք հանդիպում: Ի՞նչ է անում Կոմիտեն վերահսկելու ուղղությամբ:
- Լեզվի կոմիտեի լեզվական վերահսկողության բաժինը զբաղվում է այդ հարցերով։ Մեր աշխատանքը պարզ երևում է մեր կայքում (լեզվիկոմիտե.հայ կամ langcom.am) և սոցցանցերի մեր էջերում։ Ֆեյսբուքյան մեր էջը 42 հազար հետևորդ ունի։ Առաջարկում եմ հետևել։
- Մեկ այլ խնդիր են նաև հայկական սերիալները, որոնցում գերակշռում են ժարգոնային դրսևորումներն ու օտարածին բառերը: Այս մասով կա՞ որևէ վերահսկող գործիքակազմ:
- Հեռուստաընկերություններին պարբերաբար ուղարկում ենք լեզվական վերլուծության ամփոփագրեր։ Ինձ թվում է՝ թե՛ մեր և թե՛ հասարակության տարբեր խմբերի ջանքերով զարհուրելի վիճակը մասամբ փոխվել է։
- Այսօր դպրոցում դասավանդվող գրքերը և գրականությունը վերահսկո՞ւմ է Կոմիտեն:
- Ո՛չ, Լեզվի կոմիտեն նման գործառույթ չունի։
- Ինչպե՞ս կբնութագրեք մեր լեզուն:
- Իմ վերջին գրքերից մեկը «Զարմանալի հայերեն» վերնագիրն ունի։ Այստեղ ամփոփված 75 զրույցների վերջում տրվում են հայերենը բնութագրող կապակցություններ (հաճախ ելնելով զրույցի նյութից)։ Այսպես՝ ՀԶՈՐ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՄՇՏԱՄՆԱ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՀԱՎԵՐԺԱԽՈՍ ՀԱՅԵՐԵՆ, ԱՐԵՎԱՀԱՄ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՃԿՈՒՆ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՍՔԱՆՉԵԼԻ ՀԱՅԵՐԵՆ...
Հայերենը սքանչելի է։
Հերմինե Կարապետյան
Վեհափառն ասաց՝ գործող վարչապետը պետք է հեռանա, Ռոբերտ Քոչարյանը պետք է ստանձնի պաշտոնը. Բաբաջանյանը զրույց է բացահայտել
Հայտնի են 4-րդ, 9-րդ և 12-րդ դասարանների աշակերտների ավարտական քննությունների օրերը
Վենետիկի հանձնաժողովի ներկայացուցիչների հետ քննարկվել է «Ազգային փոքրամասնությունների մասին» օրենքի նախագիծը
Ծանրամարտի աշխարհի 2027-ի առաջնությունն առաջինն է օլիմպիական մարզաձևից, որն անցկացվելու է Հայաստանում. Հարությունյան
Այո՛, ասել եմ՝ ձեռքերս կկտրեմ, այդ վերսիայով փաստաթուղթը չեմ ստորագրի, հիմա շատ կարևոր՝ էական բան է փոխվել. Փաշինյան
Զենքի գործադրմամբ խուլիգանություն Ամերիկյան համալսարանի մոտ. նախաձեռնվել է քրեական վարույթ, հայտնի է մեղադրվողը
Մհեր Գրիգորյանը և Իվանա Ժիվկովիչը քննարկել են Հայաստանում ՄԱԶԾ կողմից իրականացվող ծրագրերը
Մենք որդեգրել ենք Հայաստանում ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների քաղաքականություն. Սիմոնյանը՝ Իվանա Ժիվկովիչին
ՀՀ-ում ԵՄ դիտորդական առաքելության կարգավիճակի մասին համաձայնագիրը մտել է ուժի մեջ
Պուտինը հինգերորդ անգամ պաշտոնապես ստանձնեց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պաշտոնը (լուսանկարներ)
Սահմանագծման արդյունքում հայկական կողմին է անցնում 3 հեկտար տարածք. Կիրանցի վարչական ղեկավարը մանրամասներ է հայտնել
Շարժման առաջնորդը կաթողիկոսն է, թիվ մեկ շահառուն՝ Ռոբերտ Քոչարյանը. վարչապետ
Ռուսաստանի կառավարությունը հրաժարական է տվել
Քաղաքական հայտ ներկայացնում են այն հոգևորականները, որոնք հոգևոր առաջնորդությունն են ձախողել. Փաշինյան
Լեռնային մարզերում գիշերը օդում սպասվում է մինչև -1․․․-2 աստիճան ցուրտ․ առանձին շրջաններում նաև անձրև ու կարկուտ կլինի
Ո՞վ է ասել, որ ամբողջ ձայնագրությունն են հրապարակել․ Փաշինյանը՝ Վանեցյանին որպես գործակալ օգտագործելու մասին
Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանին աջակցություն հայտնելուց հետո Արթուր Վանեցյանը գնացել է երկրից
Որ դեպքում իշխանությունը ուժ կկիրառի ցուցարարների նկատմամբ. Նիկոլ Փաշինյանը հստակ մատնանշեց
Լին Թրեյսին ժամանակավորապես լքել է Ռուսաստանը․ երբ է հայտնի դարձել ԱՄՆ դեսպանի բացակայությունը
Ովքեր են աջակցում բողոքի շարժմանը. օտար երկրում ծվարած նարկոբարոններ, կրիմինալներ, նախկին պաշտոնյաներ. Փաշինյան
Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանի գլխավորությամբ շարունակվում է Տավուշից սկսած քայլերթը
Երիտասարդն ատրճանակը պահել է կնոջ դեմքին, հափշտակել պայուսակն ու փախել․ մանրամասներ ավազակային հարձակման դեպքից
Մարդիկ, ովքեր Կիրանցում խաղում են մարդկանց հույզերի հետ, փորձում են քաղաքական որևէ գործընթաց գեներացնել․ Հովհաննիսյան
Կիրանցից լսում եմ ամեն ինչ, բացի սահմանազատման և սահմանագծման վերաբերյալ հարցերից․ Վլադիմիր Վարդանյան
Նիկոլ Փաշինյանը սահիկաշարի միջոցով ներկայացրեց ՀՀ զարգացման տեսլականը (տեսանյութ)
Սահմանային սյուները անվտանգային երաշխիք են Ոսկեպարի, Կիրանցի, Բերքաբերի, Բաղանիսի և ընդհանրապես ՀՀ-ի համար. Փաշինյան
Տավուշյան շարժումն ուղղորդվո՞ւմ է ՌԴ-ի կողմից․ Արթուր Հովհաննիսյանը մանրամասնել է
Վլադիմիր Պուտինը 5-րդ անգամ կստանձնի Ռուսաստանի նախագահի պաշտոնը․ Կրեմլում տեղի կունենա երդմնակալության արարողությունը
«ԱՌ-ԲԵ Ռետէլի» ընկերության իրացման կետերում ժամկետանց սննդամթերք է հայտնաբերվել
Միրզոյանը Հունգարիայի փոխվարչապետին է ներկայացրել «Խաղաղության խաչմերուկ» ծրագիրն ու դրա ընձեռած հնարավորությունները
Շտապօգնության բժիշկը 20-ամյա աղջկան սեփական մեքենայում ներարկում է կատարել, միացրել է կաթիլային և բռնի համբուրել
ժամը 12:00-ին Կիրանց բնակավայրից 1800 մետր հյուսիս տեղի է ունենալու պայթեցման աշխատանք․ ՊՆ
Ուժի կիրառումը բացառված է, քանի դեռ ակցիան կրում է խաղաղ բնույթ․ ՆԳՆ-ն կոչ է անում չհրապարակել չճշտված տեղեկություններ
ՊԵԿ-ը ներկայացրել է ապրիլի 1-ից 30-ն իրականացված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների արդյունքները
Գազ չի լինի Գեղարքունիքի մարզի տարբեր բնակավայրերի տասնյակ հասցեներում
Քննարկվել են զբոսաշրջության ոլորտի գրավչությունը բարձրացնելուն ուղղված գործողությունների պլանն ու առկա մարտահրավերները
Միկա Բադալյանն ու նրա սեղանակիցները վիճաբանել են լրագրողի հետ, վերցրել հեռախոսը, քաշքշել․ հարուցվել է քրեական վարույթ
Մակրոնը Սի Ծինփինին 18-րդ դարում հրատարակված առաջին ֆրանս-չինարեն բառարանը, Հյուգոյի վեպն ու ֆրանսիական կոնյակ է նվիրել
Ինչ իրավիճակ է Լարսի ճանապարհին
Պատասխանատվության ինչ ցածր աստիճան է պետք՝ քո զինծառայողին «ադրբեջանցի հատուկջոկատային» ներկայացնելու համար․ Ալեքսանյան
