Քիսինջերը կայցելի Հայաստան. վտանգավոր բարեկամությո՞ւն

Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը հոկտեմբերի 1-ից աշխատանքային այցով մեկնել էր Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ: Հոկտեմբերի 3-ին Նյու Յորքում նա մասնակցեց Արեւելք-Արեւմուտք ինստիտուտի ամենամյա 25-րդ Գալա մրցանակաբաշխությանը, որին ներկա էին անվանի պետական, հասարակական ու քաղաքական գործիչներ, գործարարներ, ամերիկահայ համայնքի ճանաչված անդամներ։ Մրցանակաբաշխությանը ՀՀ նախագահին է շնորհվել ամերիկացի դիվանագետ Ջոն Էդվին Մրոզի անվան Համաշխարհային պետական գործչի մրցանակը:

Արեւելք-Արեւմուտք ինստիտուտի տնօրենների խորհրդի նախագահ Ռոս Փերոթն իր ողջյունի խոսքում ընդգծել է, որ Արմեն Սարգսյանը ՀՀ նախագահ է ընտրվել փոփոխությունների շրջանում:

«Այնպիսի ժամանակներում, երբ Հայաստանն ապրում է փոփոխությունների շրջան, Սարգսյանին վստահվեց կայունության հաստատումն ու իր երկրի համար նոր տեսլականի առաջարկումը, որը վստահ ենք՝ կտանի դեպի ավելի ժողովրդավար ու բարգավաճ ապագա», - ասել է Փերոթը:

Շնորհակալություն հայտնելով պատվավոր մրցանակի համար՝ Սարգսյանն իր ելույթում խոսել է 21-րդ դարի մասին եւ նշել, որ այն «հետազոտությունների զարգացման, նոր տեխնոլոգիաների դար է»: Նա նաեւ վստահություն է հայտնել, որ 21-րդ դարը Հայաստանի դարն է: Նրա խոսքով՝ «մենք փոքր երկիր ենք, բայց համաշխարհային ազգ»:

«Մենք փոքր երկիր ենք, բայց համաշխարհային ազգ՝ 21-րդ դարի ազգ: Շատ չեն այսպիսի ազգերը, սակայն ես հավատացած եմ, որ փոքր պետություն ունեցող, բայց համաշխարհային ազգերը, որոնք ունեն համաշխարհային փոխկապակցվածություն, կարող են համախմբվել ու կառուցել իրենց երկիրը: Հենց դա է ապագան», - նշել է նախագահը:

Նյու Յորքում նախագահը նաեւ մի շարք հանդիպումներ է ունեցել: Հոկտեմբերի 3-ին նա հանդիպել է Նյու Յորքի «Կարնեգի» հիմնադրամի նախագահ Վարդան Գրեգորյանի հետ, հաջորդ օրվա ընթացքում հանդիպումներ ունեցել Մյունխենի անվտանգության միջազգային համաժողովի նախագահ դեսպան Վոլֆգանգ Իշինգերի եւ Արտաքին հարաբերությունների հարցով խորհրդի (Council on Foreign Relations) նախագահ Ռիչարդ Հաասի հետ: Դեսպան Իշինգերը հրավիրել է նախագահ Սարգսյանին՝ ելույթ ունենալու Մյունխենի անվտանգության միջազգային համաժողովում։

Սակայն, ամենաուշագրավ հանդիպումը տեղի ունեցավ ամերիկացի հայտնի պետական գործիչ, նախկինում ԱՄՆ նախագահի Ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական եւ ԱՄՆ պետքարտուղար, 1973 թ. Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Հենրի Քիսինջերի հետ:

ՀՀ նախագահի պաշտոնական կայքի տեղեկատվության համաձայն՝ նրանք մտքեր են փոխանակել համաշխարհային քաղաքականության եւ միջազգային անվտանգության խնդիրների շուրջ, մասնավորապես, անդրադարձել հարավկովկասյան տարածաշրջանի խնդիրներին ու մարտահրավերներին: Սարգսյանը Քիսինջերին հրավիրել է առաջիկայում այցելել Հայաստան, Քիսինջերն էլ սիրով ընդունել է հրավերը։

Տեղեկատվության մեջ հատուկ նշվում է նաեւ, որ Արմեն Սարգսյանն ու Հենրի Քիսինջերը վաղեմի բարեկամներ են եւ «մշտապես օգտագործում են հանդիպումների առիթները՝ քննարկելու միջազգային, այդ թվում՝ տարածաշրջանային տարբեր խնդիրներ՝ դրանց անդրադառնալով աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների համապատկերում»:

Վստահաբար կարելի է պնդել, որ այցը, երբ էլ այն կայանա, բացասական արձագանք է առաջացնելու դաշնակից Ռուսաստանի փորձագիտական որոշ շրջանակներում: Բանն այն է, որ Քիսինջերի նկատմամբ վերաբերմունքն այնտեղ, մեղմ ասած, հակասական է: Պատճառը Քիսինջերի արտահայտած մի քանի մտքերն են, որոնցում ԽՍՀՄ-ը կամ Ռուսաստանը՝ որպես ԱՄՆ բնական մրցակից, եթե չասենք հակառակորդ, պետք է անկում ապրի եւ ինտեգրվի «արեւմտյան քաղաքակրթությանը»:

Իր ամենահայտնի՝ «Դիվանագիտություն» աշխատության մեջ Քիսինջերը նշել էր, որ իր համար քաոսն ու քաղաքացիական պատերազմը Ռուսաստանում ավելի նախընտրելի են, քան «միասնական, հզոր, կենտրոնացված պետության վերստեղծման միտումները»:

Այդ ամենի հետ մեկտեղ Քիսինջերը հանդես է գալիս որպես Ռուսաստանի հետ կառուցողական երկխոսության կողմնակից: Հաճախ նա հակադրվում է ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության ճարտարապետներից մյուսի՝ հանգուցյալ Զբիգնեւ Բժեզինսկու արտահայտած մտքերին: Այդուհանդերձ, ԱՄՆ արտաքին քաղաքականությունը տասնամյակներ շարունակ նախագծում էին հենց այս երկու անձինք: Սակայն, եթե լեհական արմատներով Բժեզինսկին ագրեսիվ էր տրամադրված ԽՍՀՄ-ի եւ Ռուսաստանի հանդեպ ու իր պատմական հայրենիքի գլխավոր սպառնալիքն էր համարում հզոր Կրեմլը, ապա Քիսինջերին ավելի շատ անհանգստացնում էր Իրանի հզորացումը:

Վերոնշյալ շրջանակների կողմից Քիսինջերի անձի նկատմամբ բացասական վերաբերմունքի վրա չի ազդել նաեւ այն փաստը, որ նա հանդիսանում է ԱՄՆ-ի եւ ԽՍՀՄ-ի միջեւ 1970-ականներին սկսված «լիցքաթափման» (разрядка) հեղինակը: 2007 թ. Քիսինջերն ու ռուս պետական գործիչ Եվգենի Պրիմակովը նախաձեռնեցին ԱՄՆ-Ռուսաստան հարաբերությունների «վերբեռնումը» (перезагрузка), ինչը, սակայն, եւս դրական ազդեցություն չունեցավ Քիսինջերի իմիջի վրա: Այն, որ նա պարբերաբար հանդիպումներ է ունենում ռուս պետական գործիչների, իսկ 2017 թ. նաեւ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ նույնպես վստահություն չի ներշնչում «միասնական, հզոր, կենտրոնացված պետության» ջատագովներին:

Ինչեւէ, Քիսինջերի հնարավոր այցը Հայաստան ինքնին մեծ աղմուկի առիթ չէ անգամ փորձագիտական վերոնշյալ շրջանակների համար: Նրանց, թերեւս, ավելի շատ կհետաքրքրեն ՀՀ նախագահի եւ նախկին պետքարտուղարի բարեկամական հարաբերությունները: Սպասելի է, որ, հիմնվելով դրա վրա, նրանք փորձելու են հերթական անգամ բարձրացնել «Հայաստանի արեւմտականացման» թեզը, որի արդիականությունը, կարծես թե, կորել էր: Ամեն դեպքում, այդ թեզի «վերակենդանացման» փորձերն իրենց մեջ վտանգ չեն պարունակում հայ-ռուսական հարաբերությունների տեսանկյունից: Քիսինջերի այցը, առավել եւս ՀՀ բաձրաստիճան պաշտոնյաների հետ հնարավոր հանդիպումները կարող են առաջացնել Իրանի ղեկավարության տարակուսանքը, ինչն էլ, սակայն, կախված է Քիսինջերի՝ հայ պաշտոնյաների հետ խոսակցությունների բովանդակությունից: