10 հզր դրամ «տուգանք»՝ 18+ կայք այցելելու համար, դրամաշորթում, որին զոհ են դառնում քաղաքացիները. ինչ անել նման դեպքերում

Դրամաշորթները համացանցում և տարբեր կայքերում քաղաքացիներին մոլորեցնելու հնարամիտ տարբերակ են մտածում: Դրանցից մեկը, օրինակ, այսպիսինն է՝ քաղաքացին մուտք է գործում 18+ կայքեր (նաև՝ որոշ ժամանցային կայքեր), էկրանին հայտնվում է իբր ոստիկանության ուղարկած հաղորդագրությունը, որտեղ հղում է արվում օրենսգրքի ինչ-որ հոդվածի, ըստ որի՝ անձը տուգանվել է 10 հազար դրամի չափով։ Ներկայացվում է նաև հաշվեհամար: Շատերը, հայտնվելով այս ծուղակում, փոխանցում են պահանջվող գումարը՝ մտածելով, որ օրենք են խախտել:

Օրերս ՀՀ ոստիկանությունը ևս հորդորել էր քաղաքացիներին չհավատալ անհայտ ծագում ունեցող և իբր ոստիկանության անունից եկող հաղորդագրություններին, տուժելու դեպքում էլ դիմել իրավապահ մարմիններին:

Մեդիափորձագետ Արթուր Պապյանը, «Հայկական ժամանակի» հետ զրույցում անդրադառնալով խնդրին, նկատում է՝ երևույթը նոր չէ. դեռ տարիներ առաջ դրամաշորթման այս տարբերակը տարածված էր Հայաստանում:

«Ինչ-որ սյան կամ պատի վրա, երբ մարդը փակցնում է որևէ գրություն կամ այլ բան, միգուցե տուգանվի դրա համար, սակայն այսպիսի դեպքերում պատիժ գոյություն չունի, քանի որ սա հնարավոր չէ վերահսկել: Եթե նման նամակները հեռախոսահամարներին են ուղարկվում, կարող է պետությունը համագործակցել բջջային օպերատորների հետ, որպեսզի դրանց տարածումը նվազի: Սակայն միևնույն ժամանակ դա տեխնիկապես այդքան էլ հնարավոր չէ, քանի որ կիբերհանցագործները բազմաթիվ գործիքներ ունեն: Օրենքով ու տեխնիկական միջոցներով կանխելը քիչ հավանական եմ համարում»,- ասում է նա:

Պապյանի խոսքով՝ ամենաարդյունավետ միջոցը ծուղակում չհայտնվելու համար մեդիագրագետ լինելն է. «Պետք է աշխատանք տանել մարդկանց հետ, սովորեցնել՝ որն է կեղծ, որը՝ իրական: Մեդիագրագիտության մասին հաղորդում կա Հանրային հեռուստաընկերությամբ, ինչը շատ գովելի է: Պետք է այս գործին միանան լրատվամիջոցները և լրագրողները, որպեսզի որքան հնարավոր է, քաղաքացիներին օգնեն՝ գտնելու չմոլորվելու ճանապարհը: Ցավով եմ ասում, բայց տեղեկատվական տեխնոլոգիաների մասին հոդվածներ այդքան էլ շատ չես հանդիպի լրատվամիջոցներում»:

Մեդիափորձագետն ընդգծում է՝ քաղաքացին, երբ որևէ կասկածելի նմանատիպ դեպքերի է հանդիպում սոցցանցերում, պետք է դիմի ոստիկանություն:

Նկատառմանը, որ քաղաքացիները հաճախ անհարմար են զգում դրանց մասին հայտնել իրավապահներին, վերջինս ասում է. «Ամբողջ համացանցը նման կայքեր են: Եթե դու նույնիսկ չես մտնում, ինչ-որ գովազդի հղումով մտնելիս հայտնվում ես: Պետք է աչալուրջ լինել. հանցագործները հաշվարկ են անում, տեսնում՝ որտեղ են մարդիկ ավելի ակտիվ, այդ կայքերում էլ հայտնվում են նմանատիպ հայտարարությունները»:

Դիտարկմանը՝ խաբեության նման ձևը տարածված է արդեն մի քանի տարի, սակայն մարդիկ մինչև այժմ ծուղակի մեջ են հայտնվում, հարցին՝ կարո՞ղ ենք եզրակացնել, որ մեդիագրագիտությունը և տեղեկացվածության մակարադակն այս տարիներին չի ավելացել, զրուցակիցը նկատում է՝ ցավալի է, բայց դրա պատճառը նաև այն է, որ խնդիրը չի բարձրաձայնվում, զանգվածներին հասանելի չի դառնում:

«Ոստիկանությունն այս մասին իր կայքում է տեղեկացրել, բայց սահմանափակ թվով մարդիկ են նրանց էջին հետևում: Պետք է ԶԼՄ-ներն էլ միանան և տարածեն նմանատիպ նյութերը, որպեսզի ավելի շատ մարդ տեղեկացված լինի խնդրի մասին: Եվ ոչ միայն ԶԼՄ-ներում, նաև սոցցանցերում, ինչպես նաև, օրինակ, ավտոբուսների մեջ կամ փողոցի վահանակներին փակցվեն նման տեղեկատվություն պարունակող գրառումներ: Եթե մարդիկ մինչև հիմա խաբվում են, ուրեմն բավարար աշխատանք նրանց հետ չի տարվել»,- կարծում է Պապյանը:

Անյուտա Աթանեսյան