Ինչու է ՌԴ-ի նկատմամբ դրական վերաբերմունքը ՀՀ-ում երկնիշ անկում գրանցել. վտանգի պահը

Շատ հաճախ, երբ Հայաստանի եւ Ռուսաստանի անգամ ամենավերին էշելոնի պաշտոնյաները խոսում են բարեկամական, եղբայրական հարաբերությունների ընդլայնման ու խորացման մասին, երկու երկրների հասարակություններում միմյանց նկատմամբ ընկալումների մեջ ֆունդամենտալ տեղաշարժեր են տեղի ունենում: Այդ տեղաշարժերի դինամիկան չի համապատասխանում եղբայրության մասին պաշտոնական բուռն հռետորաբանությանը, եւ դեռ ավելին՝ ճիշտ հակառակ գործընթացի ականատեսն ենք դառնում:

Ըստ վերջերս հրապարակած Եվրասիական զարգացման բանկի հետազոտության արդյունքների, ՀՀ բնակչության շրջանում Ռուսաստանի՝ որպես բարեկամական երկրի նկատմամբ դրական վերաբերմունքը կտրուկ, ավելի ճիշտ երկնիշ անկում է գրանցել: Մեկ տարվա ընթացում Հայաստանում ավելի քան 17 տոկոսով նվազել է Ռուսաստանը որպես բարեկամ պետություն համարող մարդկանց քանակը: Այժմ ՀՀ բնակչության 69 տոկոսն է Ռուսաստանին բարեկամ պետություն համարում: Եթե տարիների ծիրում ենք դիտարկում այս տվյալները, ապա ՌԴ-ի նկատմամբ հանրային ընկալումներում բացասական միտումները կարծես դառնում են անկասելի: Եվրասիական զարգացման բանկի հետազոտության համաձայն` 2015 թ.-ին նույն ցուցանիշը կազմում էր 86 տոկոս, իսկ 2014 թ.-ին՝ 87 տոկոս:

Հայաստանում Ռուսաստանի նկատմամբ վերաբերմունքի կտրուկ փոփոխությունը, նույն հետազոտության հեղինակները պայմանավորում եմ մի քանի հանգամանքների հանրագումարով: Առաջին, 2015-2016 թթ. հայ-ադրբեջանական հակամարտության սրման ժամանակ դաշնակից Ռուսաստանի պահվածքից Հայաստանի դժգոհություններով, ինչի մասին անգամ խոսվել է ամենաբարձր մակարդակով: Երկրորդ, Ռուսաստանին պատկանող ՀԷՑ-ի կողմից էլեկտրաէներգիայի սակագների բարձրացման անցյալ տարվա որոշմամբ, որը մեծ սոցիալական բողոքի ալիք բարձրացրեց «ԷլեկտրիկԵրևանի» տեսքով:

Տեղեկատվական անվտանգության հարցերով փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի խոսքով, Հայաստանում Ռուսաստանի նկատմամբ հանրային տրամադրությունների փոփոխությունները նորություն չեն: «Եթե շուրջ 10 տարի առաջ հանրության շրջանում, մեդիա դաշտում ու քաղաքական շրջանակներում ավելորդ էր խոսել հակառուսական տրամադրությունների մասին, այժմ այն վերածվել է հանրային եւ մեդիա քննարկումների նորմայի», - մեզ հետ զրույցում նշեց նա՝ հավելելով, որ այս երեւույթի արմատները խորն են եւ գալիս են քաղաքական մոտեցումներից: «Մինչեւ վերջերս Ռուսաստանը Հայաստանի եւ շատ այլ հետխորհրդային երկրների նկատմամբ որդեգրել էր՝ «ուր եք փախնելու մեզնից» սկզբունքը եւ ոչ մի աշխատանք չէր տանում այդ երկրների հասարակությունների հետ», - պարզաբանեց նա:

Ռուսաստանի նկատմամբ հանրային ընկալումների փոփոխությունները նա դասակարգում է մի քանի փուլերի: Մեդիա դաշտում Ռուսաստանի նկատմամբ քննադատական բնույթի հոդվածներ սկսեցին տպագրվել հայտնի «Գույք պատքի դիմաց» գործարքից հետո: «Ռուսաստանը պարտքի դիմաց Հայաստանից վերցրեց մի քանի գիգանտ գործարաններ եւ չգործարկեց դրանք: Նույն ժամանակաշրջանում ու դրանից հետո Ռուսաստանը բազմաթիվ պետությունների ներեց ծավալով շատ ավելի մեծ պարտքեր, թեպետ այդ պետությունները նրա ստրատեգիական դաշնակիցները չէին: Սա միանշանակ բացասական ընկալվեց հանրության շրջանում եւ մեդիա դաշտում», - ասաց մեր զրուցակիցը:

Այնուհետեւ Ռուսաստանը, ռուսական պետական լրատվամիջոցներն ու փորձագետները «չհանձնեցին» տեղական բողոքի գործընթացների նրբությունները հասկանալու միանգամից երկու թեստ: 2015 թ.-ի սկզբին Գյումրիում Պերմյակովի կատարած դաժան սպանությանը հետեւած հանրային բողոքի ցասումը կամ չէր լուսաբանվում ՌԴ կենտրոնական լրատվամիջոցներով, կամ լուսաբանվում էր շատ միակողմանի: Իսկ Պերմյակովը հայկական արդարադատությանը գոնե ֆորմալ հանձնվեց միայն կես տարի հետո, երբ տեղի ունեցավ «ԷլեկտրիկԵրևանը»: Հոսանքի սակագների բարձրացմամբ պայմանավորված բողոքի ակցիաները Ռուսաստանի պաշտոնական շրջանակներում մեկնաբանվեցին իբրեւ քաղաքական իրադարձություններ, իսկ ռուսական մեդիա դաշտում շատ հաճախ լուսաբանվեց որպես ԱՄՆ-ից ֆինանսավորվող ուկրաինական սցենարի հայաստանյան բեմադրություն:

«Այս բավականին նուրբ հարցերում չտեսնել սեփական սխալները եւ ամեն ինչում մեղադրել ԱՄՆ-ին Ռուսաստանի մոտեցման հիմնական մեխն է, ինչն ուղղակի կրկնակի անգամ թուլացնում է այդ երկրի նկատմամբ հանրային համակրանքը: Մյուս կողմից բավական թույլ է աշխատում հանրության հետ Ռուսաստանի դեսպանատունը: ՌԴ-ն Հայաստանում դեսպաններ է նշանակում մարդկանց, ովքեր շատ հեռու են տեղական իրողությունները հասկանալուց: Իսկ դեսպանատան կազմակերպած միջոցառումներն անցյալ դարի համար են, դրանք սովորաբար չեն հետաքրքրում երիտասարդությանը», - նշում է Սամվել Մարտիրոսյանը՝ հավելելով, որ ԼՂ հակամարտության գոտում ապրիլյան արյունալի իրադարձությունների ժամանակ Ռուսաստանի՝ հիմնականում իներտ, իսկ երբեմն պաշտոնական մակարդակով ցինիկ եւ ցավը բորբոքող «շարունակելու ենք Ադրբեջանին զենքի մատակարարումը» ոճի հայտարարությունները միայն ու միայն խորացնում էին հանրային զայրույթը:

«Օրինակ, այդ առումով Ռոգոզինի հայտնի հայտարարությունը կամ Ֆեյսբուքյան հայտնի գրառումը դագաղի վերջին մեխն էր», - ասաց նա:

Փորձագետի դիտարկումները կիսում են նաեւ կովկասյան քաղաքականության յուրահատկությունները հասկացող ռուսաստանցի փորձագետները: Նույն Ռոգոզինի եւ շատ այլ ՌԴ պաշտոնյաների ոչ ադեկվատ հայտարարությունների մասով բավականին հետքրքիր դիտարկումներ է անում հայտնի ռուսաստանցի քաղաքագետ, Կովկասի հարցերով փորձագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը: «Սա ընկալումների ասիմետիայի խնդիրն է: Հասկանում եք, եթե Ռուսաստանում երրորդ, հինգերորդ կամ տասներորդ կարգի պաշտոնյաներ կատարում են որոշակի հայտարարություններ, ապա շատ հետխորհրդային երկրներում, այդ թվում Հայաստանում, դրանք ընկալվում են գրեթե որպես Ռուսաստանի պաշտոնական դիրքորոշում: Ուստի ժամանակն է, որ Ռուսաստանը սկսի հստակ աշխատանքներ տանել, թե ովքեր են կոմպետենտ խոսելու եւ Ռուսաստանի պաշտոնական դիրքորոշումը հայտնելու այս կամ այն տարածաշրջանի վերաբերյալ հարցերով», - նշում է քաղաքագետը: 

Երկու փորձագետներն էլ համամիտ են, որ եթե կողմերը պաշտոնական մակարդակով այս ցուցանիշներից հետեւություններ չանեն, ապա բացասական տրամադրությունները Ռուսաստանի հանդեպ Հայաստանում գնալով աճելու են: Իսկ հաշվի առնելով ՌԴ շահերը տարածաշրջանում եւ Հայաստանի անվտանգության խնդիրները, այս դինամիկան երկու կողմերի համար էլ կարող է ունենալ խիստ բացասական հետեւանքներ: Վերջապես, ՌԴ-ի հետ հարաբերություններում Ուկրաինայի եւ Վրաստանի փորձերը մեր աչքի առջեւ են:

Հ.Գ. Ի դեպ, համաձայն նույն հետազոտության այս տարի եվրասիական ինտեգրման աջակցության ամենացածր ցուցանիշն արձանագրվել է Հայաստանում: 2016-ին դրական վերաբերմունքը ԵՏՄ հանդեպ կտրուկ նվազել է մինչև 46 տոկոս, իսկ բացասականը հասել 15%-ի: