Սև շուկաներ, գաղտնի կապեր և թունելներ. ինչպես է 17 տարի շրջափակված Գազայում հայտնվել հսկայական զինանոց ամբողջ աշխարհից

Չնայած երկարաժամկետ շրջափակմանը, պատժամիջոցներին ու աշխարհի մեծ մասի կողմից մերժված լինելուն, ՀԱՄԱՍ շարժմանը հաջողվել է զենքի հսկայական պաշար կուտակել, որը աշխարհի մի հատվածի զարմանքի պատճառ է դարձել։

ՀԱՄԱՍ-ի զինանոցը տատանվում է իրանական մահապարտ անօդաչու թռչող սարքերից մինչև նռնականետեր և ինքնաշեն զենիթահրթիռային համակարգեր: Իսրայելը ՀՄԱՍ-ի հետ պատերազմում զարմանալիորեն մեծ կորուստներ է կրում, իսկ շարժումը նահանջել չի պատրաստվում:

Ինչպես ցույց է տալիս Պաղեստինում Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ շարժման ռազմական առճակատման ողջ ընթացքը, վերջիններս իրենց տրամադրության տակ ունեն ժամանակակից զենքի չափազանց հարուստ և բազմազան զինանոց։ Սա վկայում է այն մասին, որ ՀԱՄԱՍ-ը կարողացել է համարժեք պատրաստվել պատերազմին և ապահովել իրեն անհրաժեշտ բոլոր զինատեսակները երկար ժամանակ ռազմական գործողություններ վարելու համար՝ չնայած ցամաքային և օդային երկարաժամկետ շրջափակմանը: ՀԱՄԱՍ-ի այս զինանոցի շնորհիվ է, որ Իսրայելը դեռ չի կարողանում հաղթել և նյութական ու մարդկային կորուստներ է կրում։

Շրջափակված Գազայում հավաքվել է զինանոց՝ աշխարհի բոլոր ծայրերից

Associated Press գործակալությունը վերանայել և մեկնաբանել է ավելի քան 150 տարբեր տեսանյութեր և լուսանկարներ, որոնք ձեռք են բերվել հոկտեմբերի 7-ի հարձակումից հետո Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի միջև ընդամենը երեք ամսվա ռազմական հակամարտության ընթացքում և եզրակացրել, որ ՀԱՄԱՍ-ը զենքի մեծ տեսականի է հավաքել գրեթե ամբողջ աշխարհից: Եվ թվում է, որ այս ամբողջ զինանոցը, չնայած գրեթե շարունակական 17-ամյա շրջափակմանը, որն իրականում ուղղված էր հենց Գազա զենքի մուտքը կանխելու համար, այնուամենայնիվ այն աստիճանաբար այնտեղ է հոսեցրել ու հասցրելյս տարիների ընթացքում, ոչ միայն պատերազմի երեք ամիսների ընթացքում:

Ըստ ուսումնասիրության, զինանոցի մի զգալի մասը կազմում են իրանական արտադրության դիպուկահար հրացանները, որոնք չափազանց արդյունավետ էին պարտիզանական պատերազմում, ինչպես նաև Չինաստանում կամ Ռուսաստանում արտադրված հայտնի Կալաշնիկով ինքնաձիգները։ Բացի այդ, կան նաև Բուլղարիայի կամ Հյուսիսային Կորեայի արտադրության ձեռքի նռնակներ և նռնականետեր, ինչպես նաև հակատանկային հրթիռներ, որոնք գաղտնի հավաքվել են հենց Գազայի հատվածում։

Այս բոլոր զինատեսակները քանիցս ապացուցել են իրենց արդյունավետությունը բուն Գազայում, դրա նեղլիկ նրբանցքներում և քաղաքի ծայրամասերում քաղաքային և հեռահար մարտերի ժամանակ՝ զգալի կորուստներ պատճառելով իսրայելական ուժերին, որոնք, անկասկած, ունեն շատ ավելի առաջադեմ զենք և տեխնոլոգիա:

Սև շուկաներ, միջնորդ երկրներ, ստորգետնյա թունելներ ու գաղտնի կապեր

Փորձագետները, ովքեր վերանայել են Associated Press-ի կադրերի և լուսանկարների մեծ մասը, կարողացել են բավականին հեշտությամբ որոշել, թե որ երկրների զենքով են կռվում ՀԱՄԱՍ-ի զինյալները: Բայց միևնույն ժամանակ, իհարկե, անհնար է ասել, թե արդյո՞ք այդ զենքերը հայտնվում են պատերազմող պաղեստինցիների մոտ անմիջապես նշված երկրներից, թե՞ հասնում են այնտեղ հարևան Սիրիայի, Իրաքի, Լիբիայի սև շուկաների միջոցով, որտեղ  իրենց հերթին զինատեսակները մատակարարվում են միջնորդ երկրների լոգիստիկ շղթաներով (օրինակ՝ Ուկրաինա կամ Արևելյան Եվրոպայի ԵՄ երկրներ): Ակնհայտ է, թե որքան բազմազան է այս ամբողջ զինանոցը, որին տիրապետում է ՀԱՄԱՍ-ը:  Ինչ վերաբերում է առաքմանը, ապա կարելի է ենթադրել, որ այն իրականացվում է ստորգետնյա թունելներով կամ փոքր նավերով, որոնց տեղաշարժին հնարավոր չէ հետևել անգամ շրջափակման պայմաններում։

Ավստրալիայում տեղակայված Պաշտպանական գիտության և տեխնոլոգիաների ինստիտուտի ուսումնասիրությամբ՝ ՀԱՄԱՍ-ի ձեռքի տակ եղած զենքերի մեծ մասը արտադրվել է Իրանում, Ռուսաստանում կամ Չինաստանում։ Սակայն դա ամենևին էլ պատճառ չէ այդ երկրներին պատասխանատվության ենթարկելու կամ հակամարտություն հրահրելու մեջ մեղադրելու համար։ Վերոնշյալ երկրները չեն կարող պատասխանատվություն կրել այն զենքերի համար, որոնք հայտնվում են աշխարհի սև շուկաներում։ Բացի այդ, այստեղ տեսանելի են նաև Հյուսիսային Կորեայի, ինչպես նաև Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպության նախկին անդամ երկրների արտադրանքը։ Սա զինատեսակների շատ բազմազան հավաքածու է՝ թեթև գնդացիրներից և հակատանկային նռնականետերից մինչև զենիթահրթիռային համակարգեր: Ընդ որում, շատ հակաօդային պաշտպանության համակարգեր և հրթիռներ ինքնաշեն են։

Լուսանկարներում և տեսանյութերում ամենահայտնի օրինակներից է իրանական AM-50 Sayyad դիպուկահար հրացանը, որը կրակում է 50 տրամաչափի փամփուշտներ, որոնք կարող են թափանցել մինչև 25 միլիմետր հաստությամբ պողպատե թիթեղների մեջ: Չնայած ծագման երկրին, այդ զենքերը մեկ անգամ չէ, որ տեսել են Եմենի հութի ապստամբների ձեռքում, ինչպես նաև Սիրիայում և իրաքյան շիա զինյալների մոտ: Մյուս հայտնի նմուշներից, որոնք տեսանելի են լուսանկարներում, կարելի է նշել Strela 9M32 զենիթային ջերմային հրթիռը։ Այն առաջին անգամ մշակվել է Ռուսաստանում, սակայն ներկայումս արտադրվում է ինչպես Չինաստանում, այնպես էլ Իրանում։

Զենքերը ձեռք բերվել, այնուհետ՝ ձևափոխվել են

Իսրայելցի պաշտոնյաներից մեկը, որը նույնպես ծանոթ է ՀԱՄԱՍ-ի զենքերին, հաստատել է, որ ՀԱՄԱՍ խմբավորումն օգտագործում է մի շարք զենքեր, որոնք առկա են սև շուկայում: Սա ներառում է «Կալաշնիկով» գրոհային հրացան, RPG-7 հակատանկային հրթիռներ և ինքնաշեն զենքերի մեծ հավաքածու՝ պատրաստված գրեթե «տեղում» հումքից, որը հասանելի է և հեշտ մշակման համար:

Ըստ պաշտոնյայի՝ ՀԱՄԱՍ-ը կարող է օգտագործած լինեել մետաղյա խառատահաստոց՝ հրթիռներ և ականանետներ ձևավորելու համար, իսկ հետո դրանք համալրել քիմիական նյութերից պատրաստված պայթուցիկներով: Բուն Գազայում արտադրված զենքը կամիկաձե անօդաչու թռչող սարք է, որն օգտագործվել է հոկտեմբերի 7-ին՝ իսրայելական դիտաշտարակների վրա հարձակվելու և տեսախցիկները անջատելու համար:

Բացի այդ, կարելի է ենթադրել, որ ՀԱՄԱՍ-ը ձեռք է բերել կամ կրկնօրինակել է իրանական հայտնի «Շահիդ» մահապարտ անօդաչու թռչող սարքը, որը հագեցած է մարտագլխիկով, որը պայթում է թիրախին խոցելիս։ ՀԱՄԱՍ-ը նաև օգտագործում է էժան, թեթև չինական անօդաչու թռչող սարքեր, այդ թվում՝ քաղաքացիական, որոնք կարելի է հեշտությամբ գնել զենքի շուկաներում, այնուհետև պայթուցիկներով հագեցնել՝  իսրայելական թիրախները խոցելու համար:

ՀԱՄԱՍ շարժումը հայտնվել է 1987 թվականին Եգիպտոսի իսլամիստական «Մուսուլման եղբայրներ» կազմակերպության պաղեստինյան մասնաճյուղի հիման վրա (շատ երկրներում ահաբեկչական ճանաչված և արգելված): Նրա գաղափարախոսությունը հիմնված է 1988 թվականի Իսլամական խարտիայի վրա, որը չի ճանաչում Իսրայելի գոյության իրավունքը և նպատակ ունի ստեղծել պաղեստինյան պետություն այն ամբողջ տարածքում, որը Պարտադիր Պաղեստինը (1922-1947 թվականներին բրիտանական տիրապետության տակ էր) գրավել էր մինչև Իսրայելի անկախության հռչակագիրը: 

2023 թվականի հարձակումները տեղի են ունեցել արաբա-իսրայելական պատերազմներից մեկի գրեթե 50-ամյակին։ Իսրայելական պատմագրության մեջ այն կոչվում է Յոմ Կիպուրի պատերազմ, արաբերենում՝ Հոկտեմբերյան պատերազմ։