Երևան
16 °C
searchclose
today
menuclose
Երևան
16 °C
2000 թվականից սկսած՝ ամեն տարի փետրվարի 21-ը նշվում է որպես Մայրենի լեզվի միջազգային օր՝ մայրենի լեզուների իրավունքների ճանաչման և գործածության աջակցման օր։
Օրվա առթիվ «Հայկական ժամանակ»-ի զրույցը ՀՀ ԿԳՄՍՆ Լեզվի կոմիտեի նախագահ Դավիթ Գյուրջինյանի հետ՝ ստորև.
- Պարոն Գյուրջինյան, 2005 թվականից Հայաստանում նշվում է Մայրենի լեզվի միջազգային օրը: Արդյոք մենք զգո՞ւմ ենք մեր լեզվի կարևորությունը:
- Հայերենը Հայաստանի Հանրապետությունում միակ պետական լեզվի կարգավիճակ ունի։ Ինչպես «Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքում է նշված, հայերենը սպասարկում է հանրապետության կյանքի բոլոր ոլորտները։ Սա նշանակում է, որ հայերենը մեր երկրում գերակայություն ունի, գործածվում է (պե՛տք է գործածվի) ամենուրեք։ Ամեն տեղ պետք է լինի նախ հայերենը, հետո՝ մյուս լեզուները։
Իհարկե, մեր երկրի այս կարևոր օրենքում նշված է, որ Հայաստանի Հանրապետությունն իր տարածքում երաշխավորում է ազգային փոքրամասնությունների լեզուների ազատ գործածությունը: Հայաստանի ազգային փոքրամասնությունների լեզուներն են ասորերենը, եզդիերենը, քրդերենը, հունարենը և ռուսերենը։ Փետրվարի 21-ը Մայրենի լեզվի միջազգային օրն է, ազգային փոքրամասնությունների լեզուների իրավունքները ճանաչելու և հարգելու օրը։
- Հայերենը հարուստ է նաև բարբառներով, որոնք ևս պահպանության և կարևորության խնդիր ունեն: Ի՞նչ է անում Լեզվի կոմիտեն այս առումով:
- Բարբառները լեզվի տարածքային տարբերակներն են, գրական լեզվի կարևոր սնուցիչները, ուստի դրանք էլ հոգածության առարկա պետք է լինեն։
Այս տարի ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը և Լեզվի կոմիտեն բարբառների կարևորությունը ընդգծող մի հետաքրքրական մրցույթ անցկացրին։ Դա «Բարբառը մեր հարստությունն է» խորագրով հեղինակային տեսանյութերի մրցույթն էր, որին մասնակցեցին հազարավոր դպրոցականներ։ Երեխաները իրենց բարբառներով փոքրիկ բեմադրություններ էին նկարահանել։ Դրանք ինքնատիպ էին, հումորով լի...
- Մեր լեզվում օր օրի ավելանում են օտարածին բառեր. ինչ եք կարծում՝ օրինաչա՞փ է սա՝ հաշվի առնելով փոփոխվող աշխարհը, թե՞ խնդիր է և սպառնալիք մեր լեզվի համար:
- Օտար բառերի անհարկի չարաշահումը, մայրենի լեզվով համարժեքների անտեսումը պարզ օտարամոլություն է, ազգային ցածր արժանապատվության ցուցիչ։ Օտար լեզուներ իմացողները մի լեզուն մյուսին չեն խառնում։ Օրինակի համար մեկը խոսում է ֆրանսերեն, այդ խոսքը հենց ֆրանսերեն է, ոչ թե ֆրանսերեն գումարած մի քիչ անգլերեն, մի պտղունց իսպաներեն՝ համեմված իտալերենով։ Հայերենը հայերեն պիտի լինի ամբողջությամբ, ռուսերենը՝ ռուսերեն, անգլերենը՝ անգլերեն, և այդպես շարունակ։ Միայն միամիտներն են կարծում, որ փոխառություններ չպիտի լինեն. աշխարհի ոչ մի զարգացած լեզու մեկուսի չէ, և փոխառությունները սովորական են ամենուրեք։
Այս տարի Մայրենի լեզվի օրվան ընդառաջ սոցցանցերում կազմակերպեցինք «Ես ընտրում եմ հայերենը», «Հայերենը՝ մասնագիտության լեզու» խորագրերով հրապարակումներ։ Ասվում կամ գրվում է հայերեն բառը, մերժվում՝ օտարը (օտարալեզու այն բառը, որի հայերեն հաջողված, ընդունելի տարբերակն ունենք)։
- Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի՝ աշխարհի վեց հազար լեզու կորստի մատնվելու եզրին է: Մեր լեզվի դեպքում կա՞ այս վտանգը:
- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն վտանգված է ճանաչել արևմտահայերենը։ Սա լուրջ մարտահրավեր է։ Արևմտահայերեն խոսող ավանդական գաղութները տարբեր պատճառներով նոսրացան, որ, անշուշտ, վնաս է գրական արևմտահայերենին, սակայն «վերացման եզրին» գնահատականը ծայրահեղ հոռետեսական է։ Հայաստանի Հանրապետությունում հայերենը պետական լեզու է, և նման խնդիր գոյություն չունի։ Հայոց պետականությունը հայերենի ապագայի երաշխավորն է։ Բայց հայերենի իմացության լուրջ խնդիրներ կան Ռուսաստանում և հետխորհրդային մի շարք երկրներում։ Հստակ է, որ հայերենի բնական և ապահով զարգացման կենտրոնը Հայաստանն է։
- Մամուլում ու լրատվամիջոցներում ի՞նչ կոպիտ սխալների եք հանդիպում: Ի՞նչ է անում Կոմիտեն վերահսկելու ուղղությամբ:
- Լեզվի կոմիտեի լեզվական վերահսկողության բաժինը զբաղվում է այդ հարցերով։ Մեր աշխատանքը պարզ երևում է մեր կայքում (լեզվիկոմիտե.հայ կամ langcom.am) և սոցցանցերի մեր էջերում։ Ֆեյսբուքյան մեր էջը 42 հազար հետևորդ ունի։ Առաջարկում եմ հետևել։
- Մեկ այլ խնդիր են նաև հայկական սերիալները, որոնցում գերակշռում են ժարգոնային դրսևորումներն ու օտարածին բառերը: Այս մասով կա՞ որևէ վերահսկող գործիքակազմ:
- Հեռուստաընկերություններին պարբերաբար ուղարկում ենք լեզվական վերլուծության ամփոփագրեր։ Ինձ թվում է՝ թե՛ մեր և թե՛ հասարակության տարբեր խմբերի ջանքերով զարհուրելի վիճակը մասամբ փոխվել է։
- Այսօր դպրոցում դասավանդվող գրքերը և գրականությունը վերահսկո՞ւմ է Կոմիտեն:
- Ո՛չ, Լեզվի կոմիտեն նման գործառույթ չունի։
- Ինչպե՞ս կբնութագրեք մեր լեզուն:
- Իմ վերջին գրքերից մեկը «Զարմանալի հայերեն» վերնագիրն ունի։ Այստեղ ամփոփված 75 զրույցների վերջում տրվում են հայերենը բնութագրող կապակցություններ (հաճախ ելնելով զրույցի նյութից)։ Այսպես՝ ՀԶՈՐ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՄՇՏԱՄՆԱ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՀԱՎԵՐԺԱԽՈՍ ՀԱՅԵՐԵՆ, ԱՐԵՎԱՀԱՄ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՃԿՈՒՆ ՀԱՅԵՐԵՆ, ՍՔԱՆՉԵԼԻ ՀԱՅԵՐԵՆ...
Հայերենը սքանչելի է։
Հերմինե Կարապետյան
Կենտրոնական բանկը շրջանառության մեջ է դնում Շառլ Ազնավուրին նվիրված հուշադրամ
Ժամանակավորապես փակվում է Կիրանցի մուտքը. ինչն է պատճառը
Աբովյանի մարզադաշտի հարևանությամբ հայտնաբերվել է տղամարդու կիսաայրված դի
Մետրոպոլիտենում վճարման նոր համակարգեր կգործեն. մանրամասներ
Աղձք բնակավայրի հարակից հատվածում իրականացվելու են պայթեցման աշխատանքներ
Ոստան գյուղի գերեզմանատան տարածքում 1 անձի սպանության, ևս մեկի՝ վիրավորման մեղավորը փորձել է լքել երկիրը. մանրամասներ
Ինչո՞ւ այս տարի ասֆալտի հետ կապված ունենք աննախադեպ ծավալի խնդիրներ. Ավինյան
Իրանի կառավարությունը հանդես է եկել հայտարարությամբ
Նոր նշանակում Երևանի քաղաքապետարանում
Իրանի նախագահական ուղղաթիռի կործանման հետևանքով զոհվածների մի մասի մարմինները դժվար է նույնականացնել
Կիսելով վիշտը՝ մաղթում ենք ուժ․ Արարատ Միրզոյանը ցավակցական ուղերձ է հղել Իրանի գործընկերներին
ՀՀ ԱԽ քարտուղարն աշխատանքային այցով կմեկնի Կատար
Մինչև սպարապետի ուրացո՞ւմ, երբ ինքդ վազում ես թիվ 1 ուրացողի Էրեբունի պլազայի 6-րդ հա՞րկ. Սաֆարյանը՝ Գալստանյանին
Իրանի կառավարության արտահերթ նիստում նախագահի աթոռը դատարկ է. ինչ է այժմ սպասվում, և ում կանցնի երկրի ղեկավարումը
Հրապարակվել են նոր լուսանկարներ Իրանի նախագահական ուղղաթիռի կործանման վայրից
Աշխարհի 100 ամենաազդեցիկ մարդկանցից մեկը. ինչ է հայտնի ողբերգական կերպով զոհված Իրանի նախագահի մասին
Զորակցում եմ Իրանի կառավարությանը և ժողովրդին՝ այս ծանրագույն պահին մաղթելով ուժ և տոկունություն. վարչապետ
Իրանում սկսվել է նախագահական ուղղաթիռի կործանման հետևանքով զոհվածների մարմինների նույնականացման գործընթացը
Իրանի նախագահը, ԱԳ նախարարը և ուղղաթիռի բոլոր մյուս ուղևորները զոհվել են
Պատահական չէ, որ շեֆն էլ, ով Սպարապետի անունը տալ արգելում էր ու 27֊ը կոծկում, իրեն միակ տղամարդն էր համարում. Խաչատրյան
Գուտերեշը մտահոգություն է հայտնել Իրանի նախագահի ուղղաթիռի հետ կապված միջադեպով
Ռաիսիի հետ ուղղաթիռում գտնվող իմամը 2 անգամ կապի է դուրս եկել, հայտնել առողջական վատ վիճակի մասին
ԻՀՊԿ-ն հայտարարել է Ռաիսիի ուղղաթիռի գտնվելու վայրի ճշգրիտ հայտնաբերման մասին
Իրանական Կարմիր մահիկը հերքել է Ռաիսիի ուղղաթիռի հայտնաբերման մասին տեղեկությունը
Իրանի փոխնախագահը հայտնել է 2 ուղևորի հետ կապ հաստատելու մասին
ՌԴ-ն պատրաստ է անհրաժեշտ օգնություն ցուցաբերել Իրանի նախագահին տեղափոխող ուղղաթիռի որոնմանը. Զախարովա
Սկսվել է Կիրանց-Աճարկուտ ճանապարհի հիմնանորոգումը (տեսանյութ)
Մենք ուշադիր հետևում ենք Իրանի նախագահի ուղղաթիռի «կnշտ վայրէջք»-ի մասին հաղորդագրություններին․ Պետդեպարտամենտ
Ցնցված ենք Իրանից եկող լուրերով, մեր մտքերն ու աղոթքները նախագահ Ռաիսիի, նախարար Աբդոլլահիանի և բոլորի հետ են․ ԱԳՆ
Որոնողափրկարարական խմբերից մեկը հասել է Իրանի նախագահի ուղղաթիռի կոշտ վայրէջքի վայր
Ուր էր գնում Իրանի նախագահը․ վերջին նորություններն է հայտնել նրան ուղեկցած լրագրողը
Էբրահիմ Ռաիսիի և ԱԳ նախարարի կյանքը վտանգված է․ Reuters
Պարզվել է Իրանի նախագահ Ռաիսիի ուղղաթիռի կnշտ վայրէջքի ճշգրիտ վայրը
Որոնողափրկարարական աշխատանքների նոր կադրեր Իրանի նախագահի ուղղաթիռի վթարի տարածքից (տեսանյութ)
Իրանի նախագահի կամ որևէ մեկի հետ կապ հաստատել հնարավոր չէ․ առաջին կադրերը ուղղաթիռի կոշտ վայրէջքի վայրից (տեսանյութ)
Հանդիսատեսն ու դերասանները՝ բեմում․ մեկնարկել է Գյումրու միջազգային թատերական փառատոնը
Արարատ Միրզոյանն աշխատանքային այցով կմեկնի Վիեննա
Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսիին տեղափոխող ուղղաթիռը կոշտ վայրէջք է կատարել Իրան-Ադրբեջան սահմանի մոտ
«Մերսեդես»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնին. տուժածը տեղափոխվել է հիվանդանոց
Օպերատիվ իրավիճակից ելնելով, բացի Կիրանցի բնակիչներից այլ անձանց մուտքն արգելվում է․ Տավուշի ոստիկանապետ
