Նույն տրամաբանությամբ՝ քաղշինկոմում կարող է լինել բժշկական բաժանմունք. Վերմիշյանն առաջարկում է ստեղծել մեկ լիիրավ մարմին

Քաղաքաշինության վարչություններ ու բաժիններ կան ՀՀ բոլոր համայնքներում և նախարարություններում, սակայն այստեղ աշխատող անձանց ճնշող մեծամասնությունը մասնագիտական որակավորում չունի, և նրանցից որակ պահանջելն անհնար է. այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում նշեց քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահ Վահագն Վերմիշյանը:

Նա պատրաստվում է առաջարկ ներկայացնել կառավարությանը՝ քաղաքաշինական գործունեության վերահսկման և գնահատման լիազորությունները ժամանակավորապես վերցնել տեղական ինքնակառավարման մարմիններից և կենտրոնացնել մարզպետարաններում կամ քաղաքաշինության կոմիտեում: Կամ էլ օրենքով սահմանել կարգ քաղաքաշինական ծրագրեր իրականացնող պատվիրատուներին ներկայացվող պահանջները հստակ սահմանելու մասին: Նրա խոսքով՝ միայն այդպես է հնարավոր իրականացնել ոլորտի համակարգված կանոնակարգումը և որակի վերահսկումը:

«ՀՀ համայնքների տեղական ինքնակառավարման մարմիններում մոտ 270 անձ սպասարկում է քաղաքաշինության ոլորտը (առանց սպասարկող անձնակազմի՝ քարտուղարուհիների, օպերատորների): Նրանցից միայն 26-ն ունեն ճարտարապետական կրթություն՝ 14-ը բակալավր է, 12-ը՝ մագիստրոս: Մոտ 30 հոգի էլ ընդամենը միջնակարգ կրթություն ունի: Մյուսները՝ գրեթե 220 աշխատակից, ինչ էկզոտիկ մասնագիտություն ասես, ունեն՝ գյուղատնտես, մարզիչ, իրավաբան, տնտեսագետ, տարբեր մասնագիտացումների մանկավարժներ (ներկայացված թվում ներառված չէ Երևանը. Երևան քաղաքում կա քաղաքաշինության կայացած ինստիտուտ): Եվ այս բոլոր մարդիկ զբաղված են քաղաքաշինությամբ»,- ասաց Վերմիշյանը:

Նրա խոսքով՝ ամեն մարզի ամեն համայնքում կան գլխավոր ճարտարապետներ, ճարտարապետական բաժնի վարիչներ, քաղաքաշինության բաժնի վարիչներ (անունները տարբեր են), և նրանց աշխատանքը վերահսկելն ու գնահատելն ուղղակի անհնար է: «Ի՞նչ որակ կարելի է պահանջել այս մարդկանցից: Իհարկե, մենք աշխատում ենք, որ զարգացնենք նրանց մասնագիտական հմտությունները, բայց դրա համար պետք է շատ ժամանակ: Արագ արդյունքի հասնելու համար մենք չունենք այդքան ներուժ, և նրանք չունեն դրա ցանկությունը»,- ասաց նա:

Քաղաքաշինության առանձին բաժիններ ու վարչություններ են գործում նաև բոլոր նախարարությունների կազմում: Ըստ բյուջեի մասին օրենքի և բյուջետավարման կարգերի՝ կան գլխավոր և ստորադաս կարգադրիչներ: Գլխավոր կարգադրիչները հիմնականում նախարարություններն են, այսինքն՝ գումարը գնում է ոլորտային գլխավոր կագադրիչների մոտ և հետո բաշխվում՝ ըստ ուղղությունների: Այսօր մեծ պատվիրատուներ են ՊՆ-ն, ՏԿԵ-ն, ԿԳՄՍ-ն, Ճանապարհաշինության և էներգետիկ ենթակառուցվածքների, Առողջապահության, Աշխատանքի և Սոցիալական հարցերի նախարարությունները:

«Մասնագիտական տեսակետից խնդիր է շինարարության բնագավառում ծրագիր իրականացնելը. նշված մարմինների մասնագիտական ստորաբաժանումները համալրված չեն մասնագետներով: Իսկ Քաղաքաշինության կոմիտեի անձնակազմը գրեթե ամբողջությամբ համալրված է շինարարության բնագավառի մասնագետներով: Խնդիրն այն է, որ քաղաքաշինության քաղաքականության տեսակետից մենք ասում ենք, որ շինարարության բնագավառի ծրագրերը պետք է իրականացվեն մեկ չափանիշով, մեկ որակով, մեկ ձեռագրով: Այս տեսակետից առաջարկվել է ներդնել մեկ պատվիրատուի գաղափարը: Որպեսզի երբ իրավական ակտերով սահմանվի, թե ինչ պահանջներ պիտի լինեն, հստակ լինի, թե ինչ մեթոդաբանությամբ և  ինչ քայլերի հաջորդականությամբ պիտի իրականացվեն»,- ասաց կոմիտեի քաղաքաշինական ծրագրերի իրականացման վարչության պետ Արսեն Միրզոյանը:

Այն հարցին, թե մեկ մարմին ունենալը (թեկուզ պետական) չի՞ հանգեցնի մենաշնորհի՝ Միրզոյանը պատասխանեց. «Սա տնտեսական գործունեություն չի, որ մենաշնորհ լինի: Պետությունը սրանից փող չի աշխատում, ծրագիր է իրականացնում իր բյուջետային հատկացումներից: Եվ դրա որակի ամենակարևոր երաշխավորը պիտի լինի»:

Գերկենտրոնացված ղեկավարումը կոռուպցիոն ռիսկեր չի՞ կրի. դիտարկմանն ի պատասխան նա նշեց, որ կոռուպցիոն ռիսկն իրենց չի վախենցում, փորձում են միայն մասնագիտական որակի խնդիրը լուծել: Այսօր, ըստ նրա, ամեն պատվիրատու իր ձևով է անում շինարարությունը: Մեր պետությունը գնում է նույն շինարարարական ծառայությունները՝ նույնական գին վճարելով շատ տարբեր որակի կառույցների համար: «Խնդիրը լիազորություններն ուղղակի քաղշինկմիտե բերելը չէ. միասնական պատվիրատուի գաղափար կարող ենք ներմուծել, որ կարող է դիտարկվել՝ որպես առանձին կենտրոն»,- նշեց նա:

Ի՞նչն է խանգարում, որ չընդունվի անորակ գործը. «Այսօր թերի է կարգավորված  նաև պատվիրատուների ինստիտուտը: Պատվիրատուներն ունեն ինժեներ-մասնագետներ, որ պրոյեկտ-մենեջմենթ են իրականացնում. և՝ շատ սուբյեկտիվ. որոշակի մասնագետի համար այս որակը կարող է ընդունելի լինել, մեկ ուրիշի համար՝ բոլորովին: Պետք է այնպիսի մեխանիզմ լինի, որ անկախ անհատի հնարավորություններից և մոտեցումներից, գործը զտվի և հասնի բավարար մակարդակի»,- ասաց Միրզոյանը:

Վահագն Վերմիշյանը նշեց, որ հաճախ, երբ շրջայցի ժամանակ համայնքներում տեսնում է վատ որակով կատարված շինարարություն կամ վերանորոգում, փորձում է կշտամբել համայնքապետերին: Վերջիններս հակադարձում են, թե. «Դե գեղի գործ ա էլի»: «Ես չեմ ուզում, որ հիմա նույնիսկ որևէ հեռավոր գյուղում շինարարություն արվի «գեղի» չափանիշով»,- նշեց Վերմիշյանը:

Այն դիտարմանը, որ այս առաջարկի ընդունման արդյունքում ոլորտի ղեկավարման բոլոր թելերը կենտրոնանում են քաղշինկոմի ձեռքում՝ Միրզոյանն արձագանքեց. «Մենք նման տպավորություն կանխատեսում էինք, դրա համար էլ մեր ռազմավարական ծրագրում և միջոցառումների ծրագրում նախընտրել ենք երկրորդ տարբերակը՝ քննարկման դնել քաղաքաշինության բնագավառում քաղաքաշինական ծրագրեր իրականացնող պատվիրատուներին ներկայացվող պահանջներ սահմանելը: Այսինքն՝ որոշակի ծրագիր իրականացնելու համար կազմակերպությունը պիտի համալրված լինի այս-այս մասնագետներով: Կարճաժամկետ հատվածում այս մոտեցումը կարող էր դաշտը կանոնակարգել, մինչև անհրաժեշտ ինստիտուտները ձևավորվեին»:

Վահագն Վերմիշյանը նշեց, որ իրենց՝ վերջին ամիսների աշխատանքը ցույց է տալիս, որ աշխատակիցների մեծ մասը չունի այս ոլորտին անհրաժեշտ տարրական գիտելիքներ: «Հիմա համայնքներից գալիս են շատ անորակ դիմումներ. մեծամասամբ դրանք մի քանի անգամ հետ են ուղարկվում լրամշակման: Ու նորից հետ գալիս՝ գրեթե նույն որակով»,- ասաց նա:

Հայաստանը փոքր տարածք է, ըստ Վերմիշյանի, և բավարար կլինի ունենալ մեկ ստորաբաժանում, որն ամեն մարզին կցված կունենա 3-5 աշխատակից, և ողջ աշխատանքը համակարգող ղեկավար մարմին՝ բաղկացած իրավաբանից, քաղաքաշինության մասնագետից և մենեջերից. ընդամենը մոտ 50 հոգի:

Քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահը վստահ է, որ հեղափոխություն անելու կարիք այս բնագավառում չկա, կարելի է ներդնել աշխարհում հաջողված փորձերից մեկնումեկը: Նրա խոսքով՝ այդպիսի օրինակ է վերջերս ՌԴ վարչապետ դարձած Միխայիլ Միշուստինի ծրագիրը, որն իրականացվել է ՌԴ-ում: Դրա համար պետք է կազմել Հայաստանի կադաստրային քարտեզը, և բազմաթիվ աշխատակիցների փոխարեն համայնքներում ունենալ մեկական աշխատակցուհի. նրանց պետք է միայն մի փոքրիկ սենյակ, որտեղ կլինի մեկ համակարգիչ, մեկ սովորական և մեկ լուսային տպիչ:

«Պատկերացրեք, Գոհար տատիկը գալիս է այս կենտրոն, ասում, որ գոմ է ուզում կառուցել, մեր աշխատակցուհին միանգամից կադաստրի համակարգով ստուգում է, թե Գոհար տատիկն ինչ հողակտոր ունի, լրացնում է դիմումը, կցում էլեկտրոնային ստորագրությունը, անմիջապես ուղարկում Երևան՝ կոմիտե: Այստեղ մասնագետն անմիջապես նշում է, թե Գոհար տատիկի ունեցած հողակտորի վրա՝ որ հատվածներում ինչ դիրքով կարող է կառուցվել նշված չափերի գոմը: Նշում է, տալիս բաժնի վարիչին ստուգելու, հաստատում, հետ ուղարկում գյուղ: Այս ամենի համար տրվում է երկու ժամ: Եվ քանի որ մեր այստեղի աշխատակիցը ոչ Գոհար տատիկին գիտի, ոչ՝ մյուսներին, տալիս է լիարժեք անաչառ որոշում: Այս համակարգը մեծ գումարներ չի ուզում: Մի-մի սենյակ ամեն համայնքում կգտնվի»,- ասաց Վերմիշյանը:

Այն հարցին, որ նշված նախագծով փաստացի մոտ 220 մարդ կզրկվի աշխատանքից՝ Վերմիշյանը պատասխանեց. «Դե բերեք ջրագծերը քանդենք, ամենքին մի-մի ցնցուղ տանք, ասենք՝ գնացեք անապատը ջրելու: Ես համոզված եմ, որ նրանք բոլորն էլ ունեն իրենց հիմնական գործը՝ խանութներ, գյուղատնտեսական ծրագրեր, դասավանդում: Սրանք հիմնականում համայնքապետի, մարզպետների ծանոթներն են, մի շղթայի մեջ միասին աշխատելով՝ եկել են»:

Պատրաստակա՞մ են նախարարները՝ հանձնել մեծ գումարներով շրջանառող այս ոլորտը: «Թերևս՝ ոչ բոլորը: Զանգեցի Թորոսյան Արսենին՝ ասեցի, դու զբաղվում ես շինարարությամբ, չէ՞: Ասեց՝ հա: Ասում եմ՝ եթե հիմա բերեն մի պոլիկլինիկայի վերանորոգման նախագիծ. էդ 300-400 էջ է, դու էդքանը կարողանալու՞ ես ստուգել: Ասեց՝ չէ, բայց ես բաժին ունեմ, որ զբաղվում է դրանով: Ասում եմ՝ փաստորեն, եթե էդ տրամաբանությամբ ենք շարժվում, ես՝ որպես քաղաքաշինության կոմիտեի նախագահ, կարող եմ մի հատ էլ բժշկական վարչություն ստեղծել: Որովհետև էդ գործից ճիշտ էդքան էլ ես եմ հասկանում, որքան՝ դու՝ էս գործից: Հիմա ԿԳՄՍ-ն պահում է մոտ 16 հոգի այս գործերը կարգավորելու համար, Առողջապահությունը՝ 12 հոգի, Բաթոյան Զարուհին էլ՝ ոչ պակաս 10 հոգի: Այսպես երբ գումարում ենք, ստացվում է մեր կոմիտեից 1.5 անգամ ավելի շատ մարդ: Բայց այս ամենը վերջանում է նրանով, որ տարեվերջին բոլորը գալիս են մեր դուռը՝ խնդրելով օգնել, որ տեսնեն՝ էս մեկը ոնց անեն, մյուսը ոնց անեն: Ասում ենք: Շնորհակալություն են հայտնում, գնում: Հետո հաջորդը, մյուսը: Իրենց գործի մի մասը փաստացի մենք ենք անում: Հիմա մենք ասում ենք՝ բերեք հացթուխին տվեք հացը թխելու գործը: Ամեն մարդ իր գործով պիտի զբաղվի: Ցանկալի է, որ մեր ոլորտը ղեկավարվի մեկ լիիրավ-լիազոր մարմնի կողմից»,- նշեց Վահագն Վերմիշյանը:

Ամփոփելով՝  նա հիշեցրեց, որ նախկինում Պետշինին ենթարկվում էին նախագծային ինստիտուտներ, ոլորտը համակարգվում էր մասնագետների կողմից, իսկ հիմա այն փոքրիկ կոոպերատիվի մասշտաբի կազմակերպություն է. «Հայաստանը սեյսմավտանգ գոտում է, և այս ոլորտը մեր երկրում կարևորագույններից է: Բայց եթե մեզ սպասվում է լուրջ ճակատամարտ, իսկ մեր տարածաշրջանում երկրաշարժ-ճակատամարտ հնարավոր է ամեն րոպե, ուրեմն պիտի պատրաստ լինենք, պիտի հնարավորություն ունենանք սպառազինվել և զինվոր մարզել»: