Ակադեմիական բարքեր. «Գյուլբենկյան» հիմնադրամը՝ խաբված

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի մայիսի 23-ի համարում

«Գալուստ Գյուլբենկյան» հիմնադրամը կարող է ընդհանրապես դադարեցնել բարեգործական գումարների տրամադրումը ՀՀ-ին: Օրերս հիմնադրամի հայկական բաժանմունքի տնօրեն Զավեն Եկավյանը հայտարարություն է ուղարկել Հայաստան, որում իր մտահոգությունն է հայտնում բարեգործական գումարների ոչ նպատակային օգտագործման համար: «Մեր մտահոգությունների մասին մի քանի անգամ տեղյակ ենք պահել Հայաստանի իշխանություններին: Հուսով ենք, որ վերահսկողական մարմիններն անհրաժեշտ միջոցներ կձեռնարկեն, եւ կշարունակվի «Գալուստ Գյուլբենկյան» հիմնարկության հիսնամյա բարեգործական օգնությունը Հայաստանի կրթական, գիտական, առողջապահական հիմնարկներին` ի բարօրություն հայ ժողովրդի»,- ասված է Զավեն Եկավյանի հայտարարության մեջ:

Բարեգործական հիմնադրամի դժգոհությունները կապված են մասնավորապես Գիտությունների ազգային ակադեմիայի հետ: Բանն այն է, որ դեռ ամիսներ առաջ ԳԱԱ Հիմնարար գրադարանի տնօրեն Հանրի Ներսիսյանը դիմել էր «Գյուլբենկյան» հիմնադրամին` կասկածներ ունենալով, թե ինչպես են ծախսվում ակադեմիային տրամադրվող գումարները: Ինչպես մեզ հայտնի դարձավ, հիմնադրամի հայաստանյան բաժանմունքի տնօրենն, իր հայտարարությունից բացի, ուղարկել է նաեւ փաստաթղթեր, որոնք հիմնավորում են ակադեմիային տրամադրվող գումարների փոշիացման մասին կասկածները: Այսպիսով, 2000 թվականին Գյուլբենկյանի ժառանգը` Միքայել Եսայանը, ԳԱԱ նախկին նախագահ Ֆադեյ Սարգսյանի հետ ունեցած նամակագրության արդյունքում ակադեմիային է տրամադրում 110 հազար դոլար, որը պետք է ծառայեր գիտական լուրջ հետազոտությունների:

Ընդ որում, նշվում են 4 կոնկրետ թեմաներ` հայտնի գիտնականների ղեկավարությամբ: Բայց արդեն 2001 թվականին Ֆադեյ Սարգսյանը հիմնադրամին է ներկայացնում մի հաշվետվություն, որտեղ պահանջված հետազոտությունների մասին խոսք անգամ չկա: Ըստ հիմնադրամի ուղարկած փաստաթղթերի, 110 հազար դոլարից 4 հազար դոլարը Ֆադեյ Սարգսյանը, փաստորեն, ծախսել է անձնական նպատակներով: Նա այդ գումարով ակադեմիկոս Շուքուրյանի հետ մեկնել է Հնդկաստան:  110 հազար դոլարից 1000-ական դոլարներ ԳԱԱ նախկին նախագահը բաժանել է ԳԱԱ 37 ինստիտուտների տնօրեններին, 4 հազար դոլարը նշվում է որպես համակարգչային ցանցի օժանդակ ծախսեր եւ այլն: Մնացած գումարները ծախսվել են մոտավորապես նույն տրամաբանությամբ` զեկուցումներ, տեղեկագրերի հրատարակում եւ այլն:

Մինչ այդ «Գյուլբենկյան» հիմնադրամն ակադեմիային է ուղարկում 14 համակարգիչ: Այնուհետեւ 2000 թվականին Զավեն Եկավյանին լուրեր են հասնում, որ հիմնադրամի կողմից ակադեմիային նվիրված թանկարժեք տպարանն աշխատում է ոչ նպատակային: Այսինքն, նվիրատվություն ստացած տպարանի շնորհիվ ակադեմիան փող է աշխատում` ընդունելով դրսի բազմաթիվ պատվերներ, եւ մյուս կողմից գիտնականներին ասում է, թե փող չունենք, որ ձեր գրքերը հրատարակենք: Եթե նայում ենք ակադեմիայի հաշվետվությունները, հստակ երեւում է, որ տպարանը բացելուց հետո կտրուկ նվազել են ԳԱԱ գրահրատարակչական ցուցանիշները: Այսպես, 2002 թվականին ակադեմիայում տպագրվել է 49 գիրք եւ 29 ամսագիր, 2003-ին` 10 գիրք եւ 6 ամսագիր, 2004-ին` 11 գիրք, 6 ամսագիր, 2005-ին` 14 գիրք, 5 ամսագիր: Այնինչ, ԳԱԱ տպարանը, ինչպես շատերին է հայտնի, աշխատում է խիստ ծանրաբեռնվածությամբ: Չնայած սրան, Տաճատիչը իրեն հատուկ ոճով Եկավյանին համոզելիս է եղել, որ տպարանի մասին ստացված լուրերը կեղտոտ ասեկոսներ են, ինքը մեծ հայրենասեր է, ազգի նվիրյալ:

«Գյուլբենկյան» հիմնադրամի հայաստանյան բաժանմունքի ղեկավարի հիասթափության գագաթը, սակայն,   Ֆադեյ Սարգսյանի դստեր ղեկավարած Գենետիկայի կենտրոնն է, որը գործում էր ԳԱԱ ենթակայության ներքո: Ըստ Եկավյանի ուղարկած փաստաթղթերի, հիմնադրամը 128 հազար դոլար արժողության բժշկական սարքավորումներ է նվիրել Ֆադեյ Տաճատիչի դստեր կենտրոնին: Ընդ որում, ըստ հիմնադրամի կանոնադրության, բարեգործական միջոցներով ստեղծված ցանկացած կենտրոն, լաբորատորիա եւ այլ մարմիններ պետք է գործեն առանց շահույթ հետապնդելու եւ ենթակա չեն սեփականաշնորհման: Այնինչ, ինչպես նախկինում տեղեկացրել ենք, Ֆադեյ Սարգսյանի դստեր կենտրոնը ոչ միայն վճարովի ծառայություններ էր մատուցում, այլ նաեւ կառավարության որոշմամբ լուծարվել է եւ չնչին գումարով վաճառվելու է Տաճատիչի դստերը: Եւ բացի այս, կառավարության որոշման մեջ նշված է, որ «Գյուլբենկյան» հիմնադրամի նվիրած ավելի քան 128 հազար դոլար արժողության սարքավորումները պետք է վերադարձնել հիմնադրամին, որի հաշվեկշռային արժեքն է ընդամենը 7 հազար 500 դոլար: «Ի՞նչ է կատարվել մինչեւ վերջերս լրիվ ծանրաբեռնվածությամբ աշխատող այդ թանկարժեք սարքավորումների հետ` մնում է անհայտ եւ անբացատրելի է»,- գրել է Եկավյանն իր հայտարարության մեջ:

Եւ սա այն ամենը չէ, ինչ մենք մեջբերեցինք «Գյուլբենկյան» հիմադրամի կողմից ակադեմիային փոխանցված բարեգործական գումարների մասին: Մի խոսքով, միայն այս հիմնադրամի հետ կապված պատմությունը բավական է` հասկանալու համար, թե ինչու է գիտությունը մեր երկրում խորը ճգաժամ ապրում, եւ ինչով է զբաղված ակադեմիան իրականում: 

Լուսինե Բարսեղյան