Արեւմուտքի եւ Իրան-Ռուսաստան առանցքի միջեւ. ինչ է փորձում անել Հայաստանը

Ազգային ժողովի նախագահ Արարատ Միրզոյանի մոսկովյան ելույթում հնչած չոր շեշտադրումները Հայաստանի քաղաքական շրջանակներում ոմանց հիացրեցին, ոմանց՝ մտահոգեցին, բայց ինքնին այն փաստը, որ ռուսաստանցի պատգամավորները մասնակցել էին Բաքվում կազմակերպված հակահայկական միջոցառմանը, վկայում է, որ աշխարհաքաղաքական առումով մեր տարածաշրջանում «ինչ-որ բան այնպես չէ»։

Ի՞նչ է տեղի ունենում իրականում։ Թե ինչ է փորձում անել Հայաստանը՝ կարծես թե հասկանալի է։ Հենց միայն այն փաստը, որ բառացիորեն նույն օրը պետության առաջին դեմքը գտնվում էր Իրանում, իսկ երկրորդ դեմքը՝ Ռուսաստանում, վկայում է այն մասին, որ Հայաստանի համար Իրան-Հայաստան-Վրաստան-Ռուսաստան տնտեսական առանցքը բացարձակ առաջնահերթություն է /առավել եւս, որ այդ այցերին նախորդել էին հայ-վրացական բանակցությունները/։ Այսինքն՝ տնտեսական առումով Հայաստանը կարեւորում է Ռուսաստանի /ԵԱՏՄ-ի/ հետ համագործակցությունն ու Իրանի համար գազի արտահանման տարանցիկ ճանապարհ դառնալու հեռանկարը։ Իսկ ահա ժողովրդավարական ինստիտուտների ամրապնդման, համակարգային բարեփոխումների ու քաղաքական «մեծ ճեղքումն» անշրջելի դարձնելու հարցերում Հայաստանը հույս ունի ստանալ Արեւմուտքի աջակցությունը, որովհետեւ այդ հարցերում Ռուսաստանի /ԵԱՏՄ-ի/ աջակցությունն ակնկալելն անիմաստ է։

Բայց խնդիրն այն է, որ ե՛ւ Ռուսաստանը, ե՛ւ Արեւմուտքը Հայաստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների պահպանման դիմաց որոշակի պայմաններ են առաջ քաշում։ Արեւմուտքն, օրինակ, ակնկալում է Ռուսաստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների խզում /բաց տեքստով նման պահանջ չի ներկայացվում, բայց անուղղակի հորդորներն ու ակնարկներն ակնհայտ են/։ Ռուսաստանն էլ իր հերթին ռազմաքաղաքական դաշնակցային հարաբերությունների պահպանման ու արտոնյալ պայմաններով տնտեսական համագործակցության դիմաց Հայաստանից պահանջում է անվերապահ աջակցություն Արեւմուտքի հետ առճակատման բոլոր ոլորտներում /այսինքն՝ մոտավորապես Ստավրոպոլի երկրամասի կարգավիճակ/։

Ուշագրավն այն է, որ ոչ Ռուսաստանը, ոչ Արեւմուտքը իրականում մեծ ցանկության դեպքում անգամ չեն կարող կատարել Հայաստանի հանդեպ ստանձնելիք իրենց պարտավորությունները՝ համենայն դեպս այն հարցերում, որոնք մեզ համար առաջնային են։ Ռուսաստանն, օրինակ, Ղարաբաղի հարցում հազիվ թե երբեւէ ընդգծված հայանպաստ դիրքորոշում որդեգրի։ Նախ՝ որովհետեւ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հարց կա, եւ երկրորդ՝ ԵԱՏՄ անդամ մյուս երկրներն այսպես թե այնպես ակնհայտ «պրոադրբեջանական» են։ Ու եթե անգամ Հայաստանը փակի բոլոր դռները Արեւմուտքի առջեւ, դա հազիվ թե ինչ-որ բան փոխի։ Վերջին հաշվով՝ ապրիլյան պատերազմը տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ Հայաստանն արդեն հրաժարվել էր Ասոցացման համաձայնագրից ու մտել Մաքսային միություն։ Արեւմուտքն էլ իր հերթին հազիվ թե կարողանա օգնել մեզ կարեւորագույն հարցերում՝ ղարաբաղյան հիմնախնդրում ու Թուրքիայի կողմից իրականացվող շրջափակման վերացման գործում։ Արեւմուտքը գործնականում չկարողացավ ոչնչով օգնել Վրաստանին Հարավային Օսեթիայի հարցում, հայ-թուրքական «հաշտեցման գործընթացն» էլ ավարտվեց լիակատար ձախողմամբ՝ չնայած ԱՄՆ գործադրած ջանքերին։ Այսինքն՝ այնպես չէ, որ եթե Հայաստանն աշխարհաքաղաքական բեւեռների միջեւ հստակ ընտրություն կատարի, դրա դիմաց ստանալու է բեւեռներից մեկի երաշխավորված աջակցությունը մյուսի հնարավոր ոտնձգությունների դեպքում։

Ի՞նչ պիտի անի Հայաստանն այս իրավիճակում։ Պիտի առաջնորդվի բացառապես սեփական շահերով՝ ձգտելով հնարավորինս զարգացնել տնտեսությունը։ Դրա «քաղաքական բաղադրիչի» համար /առանց քաղաքական բարեփոխումների տնտեսական կայուն զարգացում հնարավոր չէ/ պիտի փորձի ստանալ Արեւմուտքի աջակցությունը, տնտեսական բաղադրիչի համար՝ փորձի արժանապատիվ գործընկերային հարաբերություններ հաստատել Ռուսաստանի /ԵԱՏՄ-ի/ հետ։

Ըստ էության հենց դրանով էլ զբաղված են իշխանությունները։ Հաջողությամբ, թե ոչ այնքան՝ այլ հարց է, բայց փաստն այն է, որ ընտրված է միակ ճիշտ ռազմավարությունը։ Եթե ոչ միակ հնարավորը։