Բելառուսի եւ Ադրբեջանի ռազմական համագործակցությունը. ընդդեմ ում են ընկերություն անում

Վերջին օրերին բելառուսական եւ ադրբեջանական մամուլում ակտիվացել են խոսակցությունները Ադրբեջանի եւ Բելառուսի ռազմական համագործակցության վերաբերյալ: Ադրբեջանա-բելառուսական ռազմական համագործակցության նկատմամբ ուշադրությունը մեծացավ նոյեմբերի 19-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի Մինսկ կատարած այցից հետո: Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի հետ հանդիպման արդյունքներով հայտնի դարձավ, որ Բելառուսի պետական ռազմաարդյունաբերական հանձնաժողովի եւ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության միջեւ հուշագիր է ստորագրվել, որն Ալիեւի խոսքով՝ «ամենակարճ ժամանակահատվածում կվերափոխվի Բելառուսից ռազմական տեխնիկա ձեռք բերելու պայմանագրի»:

Բելառուսական tut.by լրատվական կայքը ընդհանրացված տվյալներ էր ներկայացրել Ադրբեջանի՝ Բելառուսից ձեռք բերած սպառազինության վերաբերյալ: Ըստ այդ տվյալների՝ 10-ամյա համագործակցության ընթացքում Բելառուսը 500 միլիոն դոլարի զենք, ռազմական նշանակության տեխնիկա եւ սարքավորումներ է վաճառել Ադրբեջանին: Միեւնույն ժամանակ կայքը նշել էր, որ երկու երկրների միջեւ պայմանագրերի ծավալները, գործարքների արժեքներն ու մատակարարվող զենքերի տեսակները մեծ մասամբ գաղտնի են պահվում, ինչը սովորական է նման պայմանագրերի համար:

Զենքի համաշխարհային առեւտրի վերլուծության կենտրոնի (ԶՀԱՎԿ) տվյալներով միայն 2010-17 թթ. ընթացքում Ադրբեջանը Բելառուսից ձեռք է բերել 639 միլիոն դոլարի սպառազինություն: Այդ տվյալով Բելառուսը զիջում է միայն Ռուսաստանին (4,1 միլիարդ դոլար) եւ Իսրայելին (1,5 միլիարդ դոլար):

Բաց աղբյուրներում առկա տվյալների համաձայն՝ Բելառուսի եւ Ադրբեջանի ռազմական համագործակցության մեջ մեծ տեղ են զբաղեցնում հակաօդային պաշտպանության միջոցները: 2007 թ. Մինսկի եւ Բաքվի միջեւ ստորագրվել էր ադրբեջանական «Օսա-ԱԿՄ» զենիթահրթիռային համալիրները «Օսա-1Տ» մակարդակի արդիականացման մասին պայմանագիր: Բելառուս մասնագետները մասնակցել են նաեւ C-125 ԶՀՀ-ների արդիականացմանը «Պեչորա-2Տ» մակարդակի:

Ադրբեջանին են տրամադրվել «Բուկ-ՄԲ» տարբերակի 6 ԶՀՀ: 2014 թ. սեպտեմբերի դրությամբ Ադրբեջանի ԶՈւ-ում առկա էր առնվազն երկու գումարտակ «Բուկ-ՄԲ»: ԶՀԱՎԿ տվյալների համաձայն՝ 2014 թ. Ադրբեջանը ձեռք է բերել 9 դիվիզիոն (27 արձակման կայան) C-125-TM «Պեչորա-2Տ» ԶՀՀ, որոնք պատվիրել էր դեռեւս 2011 թ.: Նույն տարվա ընթացքում Ադրբեջանը Բելառուսից ձեռք էր բերել 2 միավոր Տ38 «Ստիլետ» ԶՀՀ:

Tut.by կայքի հոդվածից հետո լուրեր տարածվեցին Ադրբեջանի՝ բելառուսական «Ալեբարդա» ԶՀՀ-ների հնարավոր ձեռքբերման մասին: Այդ մասին հայտնել էր բելառուս ռազմական վերլուծաբան Ալեքսանդր Ալեսինը Naviny.by կայքի հետ զրույցում՝ նշելով, որ C-125-ի հետնորդ «Ալեբարդա»-ն «զարգացում է դեպի C-300 եւ ավելի»: Նա հավելել էր նաեւ, որ կոնկրետ պարագայում «համակարգը կարելի է հարմարեցնել Ադրբեջանի կարիքներին»: Ըստ փորձագետի՝ ԶՀՀ-ների ձեռքբերումը կարող է պատասխան լինել Հայաստանի կողմից Cy-30 կործանիչների ձեռքբերմանը:

Ալեսինի խոսքերից ոգեշնչված minval.az կայքը մեկնաբանություն էր խնդրել ադրբեջանցի ռազմական փորձագետ, պահեստազորի գնդապետ Շաիր Ռամալդանովից: Վերջինիս խոսքից բխում է, որ Ադրբեջանում արդեն իսկ կա որոշում «Ալեբարդայի» ձեռքբերման վերաբերյալ:

«Հաշվի առնելով այդ տեխնիկայի համատեղելիությունը Ադրբեջանի ՀՕՊ համակարգում առկա համակարգերի հետ, գինն ու ռելյեֆայնությունը՝ որոշում է կայացվել ձեռքբերել այդ տեխնիկան՝ ամրացնելու մեր հակաօդային պաշտպանությունը», - ասել էր Ռամալդանովը՝ հավելելով, որ «Ալեբարդա»-ն նախատեսված է ոչ միայն Cy-30CM-ների դեմ պայքարի համար:

Փորձագետի արտահայտած հետագա մտքերից պարզ է դառնում, որ հարցազրույցի բուն նպատակը ԶՀՀ-ներից բավական հեռու է: Ռամալդանովը նշել էր, որ Ադրբեջանը լավ հարաբերություններ ունի ՀԱՊԿ անդամ բոլոր երկրների հետ՝ բացառությամբ, բնականաբար, Հայաստանի: Նրա խոսքով՝ այդ լավ հարաբերությունների շնորհիվ է, որ Հայաստանում այլեւս հույս չեն դնում ՀԱՊԿ-ի վրա՝ ղարաբաղյան ուղղությամբ Ադրբեջանի ակտիվ գործողություններ սկսելու պարագայում: Իսկ Բելառուսի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցությունն, ըստ Ռամալդանովի, ունի նաեւ քաղաքական նշանակություն:

«Մենք գիտենք Բելառուսի քաղաքական ղեկավարության դիրքորոշումը Ղարաբաղի հարցում եւ նրանց վերաբերմունքը Հայաստանի նկատմամբ: Մենք նաեւ գիտենք ՀԱՊԿ անդամ երկրների դիրքորոշումը Հայաստանի նոր ղեկավարության նկատմամբ: Հետեւաբար, այն ամենն, ինչ տեղի է ունենում, Ադրբեջանի օգտին է», - ասել էր պահեստազորի գնդապետը:

Այն, որ ՀԱՊԿ-ը օգնության չէր գալու Արցախում ռազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում Հայաստանում գիտեին վաղուց, իսկ վերջնականապես համոզվեցին 2016 թ. ապրիլին: Բացի այդ, ՀԱՊԿ անդամ երկրներն, իհարկե, պարտավորվել են պաշտպանել միմյանց սահմանները, սակայն Արցախը դե-յուրե Հայաստանի Հանրապետության մաս չի կազմում, ուստի այս առումով անգամ իրավական հիմք չկա ՀԱՊԿ-ից օգնություն ակնկալելու:

Ռամալդանովի՝ Բելառուսի դիրքորոշման վերաբերյալ հայտարարություններն արդեն խնդրահարույց են: Մասնավորապես անհասկանալի է, թե ինչու են Ադրբեջանում տեղյակ Բելառուսի՝ Հայաստանի նոր ղեկավարության նկատմամբ դիրքորոշումից: Իսկ այն, որ Բելառուսի ղեկավարությունը դա կարող էր քննարկել Ալիեւի հետ՝ հավանական է:

Ադրբեջանի եւ Բելառուսի ռազմական համագործակցության վերաբերյալ տեղեկատվական ակտիվությունը եւ ադրբեջանցի ու բելառուս փորձագետների կարծիքները բարդ է դիտարկել ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի ընտրության վերաբերյալ դեկտեմբերի 6-ին կայանալիք քննարկումներից զատ: ՀԱՊԿ անդամ երկրների, մասնավորապես Բելառուսի եւ Ղազախստանի ցանկացած շփում Ադրբեջանի հետ այսուհետ ավելի է լարելու ՀԱՊԿ-ի ներսում ստեղծված իրավիճակը: Այդուհանդերձ, եթե սպառազինությունների ձեռքբերման շուրջ աղմուկը ուռճացվում է դեկտեմբերի 6-ին ընդառաջ հայկական կողմի վրա հավելյալ ճնշում գործադրելու համար՝ հարկ է նշել, որ դա անիմաստ է. ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը դեռեւս արձակուրդում է լինելու եւ ԵԱՏՄ միջկառավարական խորհրդում նրան փոխարինելու է առաջին փոխվարչապետ Արարատ Միրզոյանը: