Նոր ընդդիմությանը սպասելիս. դրա ձեւավորումը անկասելի է

Արդեն կարելի է արձանագրել, որ ներքաղաքական ճգնաժամը, որը արհեստականորեն սրվեց ՀՀԿ-ԲՀԿ-ՀՅԴ նախաձեռնած հայտնի գործողությունից հետո, հանգուցալուծվեց: Ընդ որում, հաղթահարվեց ոչ միայն այդ սրացումը, այլեւ լիցքաթափվեց վերջին ամիսներին հաստատված լարվածությունը ընդհանրապես: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը արդեն հայտարարել է կոնկրետ ժամկետներ: Ու եթե այս ընթացքում արտառոց ոչինչ տեղի չունենա, ապա մայիսին սկսված իշխանափոխությունը մոտ երկու ամսից կհանգի իր տրամաբանական ու անխուսափելի ավարտին:

Ու այդ պահից սկսած ներքաղաքական օրակարգի կարեւորագույն հարցը կդառնա այն, թե ով է լինելու ընդդիմություն: Այս հարցը անընդմեջ քննարկվում է արդեն ամիսներ շարունակ եւ հատկապես սրվեց Երեւանի ավագանու ընտրության օրերին, երբ պարզ դարձավ, որ Փաշինյանի թիմը ունի շատ մեծ հանրային վարկանիշ եւ որեւէ այլ ուժ այս պահին չի կարող մրցակցության կամ դիմադրության հեռավոր հույսեր ունենալ: Ու քաղաքական գործիչների կամ քաղաքագետների այն կոչերը կամ հրապարակային մտահոգությունները, թե Հայաստանում ստեղծվում է միահեծան իշխանություն, առնվազն արհեստական էր հնչում: Խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններին ընդառաջ այդ «մտահոգությունները», անշուշտ, ավելի կսաստկանան, բայց դրանք կլինեն նույնքան արհեստական: Այս փուլում ՀՀ քաղաքացիների բացարձակ մեծամասնությունը վստահում է մեկ ուժի, եւ այդ ուժը ապագա խորհրդարանում ստանալու է բացարձակ մեծամասնություն:  Այսինքն իշխանության «միահեծանությունը» այս փուլում կանխել պարզապես հնարավոր չէ:

Դա կարող է կանխվել միայն մի պարագայում, երբ ասպարեզում լինի մեկ այլ ուժ, որը հանրության համար լինի ավելի վստահելի, առաջադրի հանրության համար էլ ավելի ընդունելի սկզբունքներ, լինի էլ ավելի ազնիվ, էլ ավելի անկաշառ, էլ ավելի թափանցիկ...: Այս պահին, անկեղծ լինենք, ասպարեզում չկա այդպիսի որեւէ ազդեցիկ ուժ: Ասպարեզում գտնվող կուսակցությունների բացարձակ մեծամասնությունը կամ արդեն եղել է իշխանություն եւ, մեղմ ասած, չի փայլում իր «կենսագրությամբ», կամ իրենց հռչակել են ընդդիմություն, բայց տարիներ շարունակ եղել են մութ գործարքների մեջ իշխանության հետ, կամ ցույց են տվել իրենց բացարձակ անգործունակությունը, կամ դավանում են միջնադարին հարիր սկզբունքներ, կամ լավագույն դեպքում անհույս երազողներից են բաղկացած, կամ պարզապես արդեն հասցրել են արմատապես ձանձրացնել հանրությանը, կամ ստեղծվել են մի մեծահարուստի փողերով ու միակ նպատակը նրա շահերի սպասարկումն է, կամ... կամ... կամ...: Ու այս տեսանկյունից ակնհայտ է, որ կա նոր տիպի ընդդիմության անհրաժեշտություն: Այդ նոր տիպի ընդդիմության առաջացումը լինելու է շատ դժվար ու ժամանակատար:

Ցավոք սրտի, մինչեւ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ այդպիսի ընդդիմություն չի կարող ձեւավորվել օբյեկտիվորեն: Եվ հաջորդ խորհրդարանում մենք կրկին ստիպված կլինենք ըմբոշխնել ընդդիմադիր կուսակցությունների, որոնք հանրությանը քաջածանոթ են: Բայց այդ ընթացքում անկասելիորեն կընթանա նոր տիպի ընդդիմության ձեւավորումը: Ամենայն հավանականությամբ, այդ ընդդիմությունը կձեւավորվի խորհրդարանից դուրս, օգտվելով թե իշխանության, եւ թե այդ պահին խորհրդարանում առկա ընդդիմության սխալներից ու թերություններից: Չի կարելի բացառել նաեւ, որ նոր ընդդիմությունը կձեւավորվի հենց Փաշինյանի թիմում, սկզբում՝ որպես ֆրակցիա, ապա նաեւ առանձին քաղաքական միավոր: Եթե սխալներն ու թերությունները շատ լինեն, շուտ կձեւավորվի նոր ընդդիմությունը, եւ հակառակը՝ որքան քիչ լինեն, այդքան ուշ կձեւավորվի: Դրա ձեւավորման «արագության» վրա կարող են ազդեցություն թողնել անգամ համաշխարհային զարգացումները եւ այն, թե դրանց ինչպես կարձագանքեն տվյալ պահի իշխանությունն ու ընդդիմությունը:    

Մի խոսքով, սա մի գործընթաց է, որը հնարավոր չէ արհեստականորեն  խթանել կամ կասեցնել: Սա լինելու է բնական գործընթաց, որը ենթարկվում է քաղաքագիտական աքսիոմատիկ կանոններին: Ցանկացած արհեստական միջամտություն կարող է տալ կարճատեւ արդյունքներ եւ վերջին հաշվով տապալվելու է:

Այս պարզ ճշմարտությունը ընկալելու պարագայում տարօրինակ են որոշ քաղաքագետների կամ քաղաքական գործիչների կողմից վերջին շրջանում հնչեցվող այն մտահոգությունները, թե շուտով Հայաստանում կհաստատվի դիկտատուրա: Ոմանք նույնիսկ Փաշինյանին համեմատում են Հիտլերի հետ, զուգահեռներ անցկացնում անցած դարի 30-ական թվականներին Գերմանիայում տեղի ունեցած իրադարձությունների հետ, խոսում այն մասին, որ Հիտլերը նույնպես իշխանության եկավ արդար ընտրությունների միջոցով եւ այլն, եւ այսպես շարունակ: Ընդ որում, նման «վերլուծություններ» անում են մարդիկ, ովքեր անձամբ են ճանաչում Փաշինյանին, նրա հետ համատեղ քաղաքական կամ լրագրողական գործունեություն են ունեցել: Դժվար է պնդել, թե այդ մարդիկ գոնե մակերեսորեն չգիտեն նախահիտլերյան Գերմանիայի պատմությունը եւ չգիտեն, որ որեւէ նման զուգահեռ անցկացնելը առնվազն ազնիվ չէ:

Իսկ սա ցույց է տալիս, որ Հայաստանին անհրաժեշտ է ոչ միայն նոր ընդդիմություն, այլ նաեւ նոր քաղաքագիտական «էլիտա»՝ բառիս ամենադրական իմաստով: Այդպիսի «էլիտան» պակաս կարեւոր չէ երկրի ապագայի համար: Հենց այդտեղ պետք է գեներացվեն փորձագիտական վերլուծությունները թե ներքին, թե արտաքին մարտահրավերների վերաբերյալ, որոնք պետք է իրենց ազդեցությունը թողնեն իշխանության եւ  ընդդիմության օրակարգի վրա: Իսկ Հայաստանում առկա գործընթացների ետեւում դիկտատուրա հաստատելու դրսեւորումներ «փնտրող» կամ Փաշինյանին Հիտլերի հետ համեմատող քաղաքագիտական «դպրոցը» որեւէ արդյունավետ միտք գեներացնել պարզապես չի կարող: