Երեք հարց. երեք դիմանկար` երեք դիմակով. Մերուժանի հոդվածը

Սկիզբը` 131-136

Հայաստանի երրորդ հանրապետության տարեգրության ամոթալի էջերն է զբաղեցնում Ռոբերտ Քոչարյանի տխրահռչակ իշխանության ժամանակաշրջանը, որի ընթացքում տեղի ունեցան պառլամենտական տեռոր, զանգվածային մարդասպանություններ ու բռնություններ, որոնք մինչեւ այսօր մնում են որպես չպարզված հանգամանքներում կատարված հանցագործություններ եւ թողնվում են անարձագանք ու անհետեւանք:

Մինչեւ այսօր պարզված չէ նաեւ, թե ում ցանկությամբ եւ ինչպիսի ճանապարհներով Հայաստանում հայտնվեց եւ կառավարության նախագահ նշանակվեց հոգով թուրք, լեզվով` հայ, Ադրբեջանի կոմկուսի այս նախկին անդամը, որը մեր հայրենիքում հաստատվելուն պես հայտարարեց, թե «Հայաստանում տղամարդ չկա»: Քիչ անց այս հայտարարության հեղինակը կարգվեց Հանրապետության նախագահ եւ պատժեց իրեն իշխանության բերողներին: Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին ենթարկեց քաղաքական մեկուսացման, Վազգեն Սարգսյանին հաձնեց հողին, Վանո Սիրադեղյանին դարձրեց վտարանդի: Այսպիսով, փակվեց առաջին նախագահի ներկայացման վարագույրը, եւ բեմահարթակ եկավ պատկերամարտիկների մի բանակ, որը պատրաստ էր ոչնչացնել մեր բազմադարյան ազգի բարոյական, քաղաքական ու մշակութային ցանկացած արժեք, միայն թե բաց չթողներ Հայաստանը կեղեքելու հնարավորությունը: Ռոբերտ Քոչարյանին որպես կեղեքիչ ներկայացնելու համար տեղին եմ համարում բերել վերոգրյալը հաստատող երկու խայտառակ դրվագ:

- Անցյալ տարի, - պատմում է Վանո Սիրադեղյանը,- ՀՀՇ գրասենյակ եկան երկու երիտասարդ եւ առանց թույլտվության բացեցին իմ աշխատասենյակի դուռը: Ներս մտան եւ դիմեցին ինձ, ասելով «Դու ճանաչու՞մ ես մեզ»: Ես ասացի, որ իրենց առոգանությունից հասկանում եմ թե նրանք ում կողմից են առաքված: Նրանք նայեցին դեմքիս եւ ամբարտավանորեն պահանջեցին. «մեզ մեկ միլիոն դոլար պիտի տաս»: Ես պատասխանեցի. «Դուք չգիտե՞ք, որ ես փող չունեմ»: Նրանք թթված դեմքով նայեցին ինձ եւ շարունակեցին. «Դու չունես, բայց քո բարեկամը ունի: Զանգ տուր նրան, թող նա տա»: Ես այս տղաներին ուղարկեցի բարեկամիս մոտ: Բարեկամս նրանց պահանջը բավարարել էր ու ճանապարհել: Ուղիղ մեկ տարի անց նույն տղաները կրկին հայտնվեցին` ճիշտ նույն պահանջով: Ես պատասխանեցի. «Բայց ինչքա՞ն կարելի է: Որտեղի՞ց մարդկանց մոտ էդքան գումար»: Նրանք պնդեցին իրենցը. «Եթե չեք ուզում մեզ տալ, փոխանցեք բյուջեի վրա»: Ես ստիպված եղա դարձյալ դիմել բարեկամիս: Երբ տղաները ներկայացել էին բարեկամիս, վերջինս ասել էր. «Տղերք ջան, վերցրեք իմ օբյեկտները` աշխատացրեք, թող դրանց եկամուտը ձեզ լինի»: Այս հարկահանները լկտիաբար պատասխանել էին. «Մեզ չոր փող է պետք, մենք գնացող ենք: Ձեր օբյեկտները թող ձեզ մնան»: Լսելով այս մռայլ պատմությունը, ես հարցրի.

- Առաջին միլիոն դոլարը վերցնելը հասկացա, բայց չէ՞ որ երկրորդ միլիոնը փոխանցվելու էր բյուջե, այնտեղից ինչպե՞ս պիտի գնար իրենց:

- Նրանք գիտեն իրենց գործը,-պատասխանեց Վանո Սիրադեղյանը: - Քոչարյանի համար դժվար ոչինչ չկա: Ամեն ինչ վերցրել է իր ձեռքը:

Հիշեցնեմ, որ մեջբերածս մեր վերջին խոսակցությունն էր, երբ արդեն դադարում էր մարդկանց ելումուտքը Խանջյան փողոցում գտնվող ՀՀՇ գրասենյակ: Եվ ամեն անգամ Վանո Սիրադեղյանին կարդալիս՝ հիշում եմ այն լկտի գյադաներին, որոնք ասում էին. «Մեզ չոր փող է պետք, մենք գնացող ենք»:

Իրականում այն օրերին հանիրավի հետապնդվում էր Վանո Սիրադեղյանը: Նրա դեմ հարուցվել էր քրեական գործ: Նրան մեղսագրված էին ծանրագույն արարքներ, որոնց հանցանշաններն անգամ հայտնի չէին տաղանդավոր մտավորականին ու հայրենասերին, այն մարդուն, որը մեղավոր էր հենց Քոչարյանին Հայաստան ներկրելու մեջ: Այստեղ մեզ թույլ տանք հիշել հին հռոմեացիների թեւավոր խոսքերից մեկը. «Աշխարհում ոչ մի լավ արարք անպատիժ չի մնում»: Այս առածի լավագույն ապացույցն էր ղարաբաղյան կլանի հաստատվելը Հայաստանում:

Այսպիսով, հաստատ համոզված լինելով, որ այլեւս իր բոլոր կամայականությունները մնալու են անհատույց, Քոչարյանն անցավ նոր կառավարության ձեւավորման, կառավարություն, որը պետք է կատարեր նրա հրամանները` հնազանդի հեզությամբ` առանց դույզն- ինչ հակառակվելու: Այդպես էլ եղավ: Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը Աշոտ Նավասարդյանի անժամանակ մահից հետո անցել էր Անդրանիկ Մարգարյանին, որը իր վրա վերցրեց կառավարության նախագահի պարտականությունները: Տեղեկանքի կարգով հայտնենք, որ Անդրանիկ Մարգարյանը միջակ ընդունակություններ ունեցող երիտասարդ էր, որի մոտ բացակայում էր քաղաքական գործիչը, պետական մտածողը, ռեժիմային ծառայության պատրաստ քաղաքացին: Այսպիսի կերպարը հարմար էր իբրեւ ձեռնածու: Պարզ ասած` Անդրանիկ Մարգարյանը հայրենասեր, ազգայնական համոզմունքների տեր, փափուկ բնավորությամբ մեկն էր, որը որպես այլախոհ մի կարճ ժամկետով հայտնվել էր խորհրդային զնդաններում:

Անդրանիկ Մարգարյանի կառավարման առաջին երկու-երեք տարիներին զգացվում էր Ռոբերտ Քոչարյանի ազդեցությունը, իսկ հետո արդեն Անդրանիկը սկսեց գործել ինքնուրույն`ամեն հարցում, բացի գույքի վաճառքից գոյացած շահույթի բաժանումը, ինչը կատարվում էր երեք-քառորդ` մեկ-քառորդ հարաբերակցությամբ հոգուտ Քոչարյանի: Իհարկե, կադրային քաղաքականությունը միանձնյա վարում էր Քոչարյանը: Այս երեւույթը ստիպեց Քոչարյանին, որպեսզի ՀՀԿ կուսակցության համանախագահ դարձներ Սերժիկ Սարգսյանին: Այսպիսով, կամա թե ակամա սահմանափակվեց Անդրանիկ Մարգարյանի ազատ գործելու հնարավորությունը, մանավանդ, որ առկա էր ժողովրդի կողմից վերջինիս սիրված լինելու փաստը:

2007թ. մարտի քսանհինգին վախճանվեց Անդրանիկ Մարգարյանը, եւ ՀՀԿ միանձնյա ղեկավար դարձավ ղարաբաղյան կլանի երկրորդ, բայց ոչ երկրորդական դեմք Սերժիկ Սարգսյանը: Եվ այդպիսով ՀՀԿ համարվեց 1999թ. Հոկտեմբերի 27-ի ծնունդ, որի այսօրվա առաջնորդը նաեւ պատասխանատուն է հայ ազգի տեսած բոլոր արյունոտ առավոտների:

Այսքանով ավարտված համարենք մեր երեք դիմանկարները` երեք դիմակով եւ փորձենք երեքին ուղղել երեք հարց, որոնք մինչեւ օրս մնում են անպատասխան.

Ա. Ե՞րբ է վերջանալու այս պատերազմը:

Բ. Ե՞րբ է դադարելու այս արտագաղթը:

Գ. Ե՞րբ է վերանալու այս աղքատությունը:

Համոզված ենք, որ երեք հարցերն էլ մնալու են առկախ այնքան ժամանակ, քանի դեռ երկրին իշխում է ապաշնորհ ու հեղինակազրկված այս վարչակազմը: