Լեւոն Տեր-Պետրոսյան. մեծ խառնակչություն (մաս 2)

15/01/2015 schedule09:00

Մաս 1

Վանո Սիրադեղյանը եւ Վազգեն Սարգսյանը հասկանում էին, որ Տեր-Պետրոսյանը խաղ է սկսել, որի նպատակը հենց իրենց քաղաքականապես չեզոքացնելն է: Իրավիճակին նախ արձագանքեց Վազգեն Սարգսյանը, ապա՝ Վանո Սիրադեղյանը՝ ուշացումով:

Վազգեն Սարգսյանը ապտակեց եւ Հայաստանից վտարեց վարչապետ Արմեն Սարգսյանին: Սա իշխանական ճգնաժամի ուղղակի վկայությունն էր: Բայց այդ ճգնաժամն առաջացել էր այն պատճառով, որ պրագմատիկի համարում ունեցող Տեր-Պետրոսյանը վարչապետ էր նշանակել ԱԺ-ում հենարան չունեցող մեկին: Սա մի ճգնաժամ էր, որ ինքը՝ Տեր-Պետրոսյանն էր հարուցել իր ապաքաղաքական որոշումներով, եւ այդ անհեռատես քայլը բորբոքային պրոցեսներ էր հարուցել իշխանական համակարգում:

Նման իրավիճակում, թվում է, Տեր-Պետրոսյանը պետք է հասկանար, որ ապագայի անորոշությունը քայքայում է ոչ միայն իշխանական թիմը, այլեւ Հայաստանն ընդհանրապես, եւ օդում կախված հարցը՝ իշխանության ժառանգորդի մասին, պետք է լուծում ստանա, հարցը պետք է մտնի քննարկումների օրակարգ: Բայց Տեր-Պետրոսյանը համառորեն չի գնում այդ ճանապարհով: Ինչու, ինչո՞ւ է նման պրագմատիկ քաղաքական գործիչը թույլ տալիս քաոսի խորացումը: Սրա համար կարող էր լինել միայն մեկ պատճառ. նա չի ուզում լսել անգամ իշխանության ժառանգորդի մասին՝ անկախ նրանից, թե ով կլինի այդ ժառանգորդը: Նրա քաղաքական ծրագիրը մեկն է. մնալ իշխանության ղեկին, հարուցել այնպիսի խառնաշփոթ, որ ստեղծվի այդ «երանելի» ֆորսմաժորային վիճակը, որ բոլորը առանց բացառության՝ Վազգեն Սարգսյանը, Վանո Սիրադեղյանը, Բաբկեն Արարքցյանը, նրան խնդրեն չհեռանալ իշխանությունից: Որ ի վերջո տեղի ունենա իր «մարգարեությունը», որ իրեն ազգովի կխնդրեն հերթական անգամ առաջադրվել նախագահի թեկնածու եւ ինքը կառաջադրվի:

Բայց այս խաղը դուր չի գալիս Տեր-Պետրոսյանի իշխանության առանցքային դեմքերին: Ոչ թե այն պատճառով, որ նրանցից յուրաքանչյուրն ինքն է ուզում լինել իշխանություն, այլ որովհետեւ նրանք խորությամբ չեն ընկալում, թե ի՞նչ է ուզում անել Տեր-Պետրոսյանը: Եթե ուզում է մնալ իշխանության, ինչո՞ւ իրենց այդ մասին ուղիղ չի ասում: Չէ՞ որ իրենք ոչ միայն հավատարիմ զինակիցներ են, այլեւ երկար տարիների ընկերներ: Բայց Տեր-Պետրոսյանը չի կարող գնալ նման անկեղծ եւ ուղիղ քայլի, որովհետեւ իշխանության ղեկին մնալու ցանկության խոստովանությունը նրան կդնի խնդրարկուի դերում, այսինքն՝ կթուլացնի իր իշխանությունը: Նա ուզում է խուճապ սերմանել իր իսկ քաղաքական թիմում, հարուցել մի մեծ աննախադեպ խառնակչություն, որ բոլորը բոլորին կասկածեն, բոլորը պայքարեն ընդդեմ բոլորի, որ բոլորը վախենան բոլորից եւ բոլորի համար ինքը դառնա փրկություն: Այս հեռահար նպատակին հասնելու համար Տեր-Պետրոսյանն արդեն ստեղծել է իրավիճակ, որ երեք գումարած մեկ ֆորմատը (Տեր-Պետրոսյան, գումարած Բաբկեն Արարքցյան, Վանո Սիրադեղյան, Վազգեն Սարգսյան) փաստացի չի գործում: Տեր-Պետրոսյանը առանձին-առանձին է շփվում երեքից յուրաքանչյուրի հետ, ավելի շատ է սկսում շփվել Սերժ Սարգսյանի հետ՝ այսպիսով մյուսների մեջ կասկած հարուցելով կուլիսային պրոցեսների վերաբերյալ:

Վազգեն Սարգսյանը, Վանո Սիրադեղյանը, Բաբկեն Արարքցյանը այդ ժամանակներում ակնհայտորեն շփոթված են եւ անհանգստացած: Եռյակի հարաբերությունների լարումը հասել է գագաթնակետին: Նրանք արդեն իրար ընկալում են որպես բացահայտ թշնամիներ, եւ այս փուլում Տեր-Պետրոսյանը կարողացել է իրագործել իր մինիմում պլանը՝ բաժանիր, որ տիրես: Սա առնվազն նշանակում է, որ իշխանական եռյակը չի կարող համաձայնության գալ վարչապետի թափուր մնացած պաշտոնի հարցում կամ ընդհանրապես՝ որեւէ հարցում: Քաղաքական տրամաբանությամբ, վարչապետի պաշտոնը կարող են ստանձնել միայն երեք հոգի՝ Բաբկեն Արարքցյան, Վանո Սիրադեղյան, Վազգեն Սարգսյան. միայն այս եռյակից որեւէ մեկը, այն էլ՝ մյուս երկուսի աջակցությամբ, կարող է ունենալ խորհրդարանական մեծամասնություն: Բայց նրանց համաձայնությունը գործնականում արդեն անհնար է, եւ սա այն է, ինչին ձգտում էր Տեր-Պետրոսյանը: Հիմա, ուրեմն, սեփական իշխանությունը ուժեղացնելու ժամանակն է, եւ Տեր-Պետրոսյանը որոշում է գնալ այն ճանապարհով, որի արդյունավետությունը, իր կարծիքով, գործնականում ապացուցվել է:

1993-ին ՊՆախարարի պաշտոնից հեռացնելով իր թիվ 1 քաղաքական հակառակորդ Վազգեն Մանուկյանին՝ Տեր-Պետրոսյանը նրա փոխարեն նախարար նշանակեց Սերժ Սարգսյանին, ում Սամվել Բաբայանը Ղարաբաղից վտարել էր Մոսկվա: Նա հույս ուներ, որ Սարգսյանը ցմահ իրեն պարտական պիտի լինի աքսորից վերադարձնելու եւ իշխանության վերնախավում տեղ հատկացնելու համար: Սկզբնական շրջանում Սերժ Սարգսյանը հավատարմորեն ծառայեց Տեր-Պետրոսյանին: 1995-ին, երբ Վազգեն Սարգսյանի հետ կոնֆլիկտի պատճառով հրաժարական տվեց ԱԱՊՎ պետ Դավիթ Շահնազարյանը, Տեր-Պետրոսյանը Սերժ Սարգսյանին նշանակեց արդեն Ազգային անվտանգության պետական վարչության ղեկավար: Իսկ 1996 թվականին, գնահատելով նրա «հավատարիմ ծառայությունը», նշանակեց ՆԳ եւ ԱԱ սուպերնախարար, որպեսզի վերջինս անմնացորդ ծառայի իրեն, ՆԳՆ-ն դուրս բերի Վանո Սիրադեղյանի ազդեցությունից եւ թույլ չտա Վազգեն Սարգսյանի միահեծան տիրապետումը ուժային դաշտում: Սերժ Սարգսյանի գործունեության արդյունքները գոհացրին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին. վերջինս, թերեւս, առատ մատնագրեր էր մատակարարում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին՝ Վանո Սիրադեղյանի եւ Վազգեն Սարգսյանի մասին: Իսկ վարչապետ Արմեն Սարգսյանի ձախողումը՝ Վ. Սիրադեղյան-Վ. Սարգսյան տանդեմի առաջ, Տեր-Պետրոսյանին ստիպեց կրկին հայացք ուղղել դեպի Ղարաբաղ:

Այստեղ նախագահ էր Ռոբերտ Քոչարյանը, բայց իշխանության իրական լծակներին տիրապետում էր ՊՆ նախարար Սամվել Բաբայանը, ով չէր խորշում հրապարակային ստորացուցիչ արտահայտություններ անել Ռոբերտ Քոչարյանի հասցեին: Տեր-Պետրոսյանը, Քոչարյանին Հայաստան բերելով, հույս ուներ, որ վերջինս իրեն շնորհակալ կլինի բաբայանական դժոխքից ազատելու համար եւ հավատարմորեն կծառայի, ինչպես, իր կարծիքով, Սերժ Սարգսյանը: Սա կարեւոր հոգեբանական պահ է Տեր-Պետրոսյանի համար: Բաբկեն Արարքցյանը, Վազգեն Սարգսյանը, Վանո Սիրադեղյանը կարող էին ուղիղ խոսել Տեր-Պետրոսյանի հետ, երբեմն՝ որպես հավասարը հավասարի: Նրանք շատ հաճախ Տեր-Պետրոսյանին անունով էին դիմում, եւ հենց այս մարդկանց առաջ էր Տեր-Պետրոսյանը ստանձնել երրորդ անգամ նախագահի թեկնածու չառաջադրվելու պարտավորություն, եւ այս միջավայրում դա, ըստ էության, փակված թեմա էր: Երրորդ անգամ նախագահի պաշտոնում առաջադրվելու համար Տեր-Պետրոսյանին հարկավոր էր իշխանական այլ միջավայր, եւ նրա ռազմավարական պլանը այդ նոր միջավայրը ստեղծելն էր: Լուռ ու մունջ կամակատար (համենայնդեպս այն ժամանակ այդպես էր երեւում) Սերժ Սարգսյանի օրինակը, ուրեմն, ոգեւորել էր նրան, եւ Արմեն Սարգսյանի ձախողումից հետո նա որոշեց շարունակել սերժսարգսյանական ամորֆությամբ իրեն շրջապատելու «հաջողված փորձը»: Հենց այսպես վարչապետ նշանակեց Ռոբերտ Քոչարյանին:

Արմեն Սարգսյանի ձախողված փորձը հաշվի առնելով՝ Տեր-Պետրոսյանը պիտի որ վարչապետ նշանակելուց առաջ «ուստանովկա» արած լիներ Ռոբերտ Քոչարյանին՝ ակնարկելով նրան, որ իր հիմնական խնդիրը Վազգեն Սարգսյանի եւ Վանո Սիրադեղյանի քաղաքական չեզոքացումն է: Բաբկեն Արարքցյանի մասին Տեր-Պետրոսյանը Քոչարյանին թերեւս ոչինչ չի ասել՝ հաշվի առնելով նրանց քավորսանիկական կապը, նաեւ այն, որ Արարքցյանի ազդեցությունը, այսպես թե այնպես, թուլանում էր:

Ստեփանակերտից մայրաքաղաք եկած Քոչարյանը, ՀՀ նախագահի պատգամը լսելով, խուճապի է մատնվում: Նա չի հասկանում, թե ի՞նչ է կատարվում իրականության մեջ: Ինչո՞ւ են իրեն դրդում մտնել մատի եւ մատանու արանքը, ինչո՞ւ են իրեն դնում այսպիսի վտանգավոր իրավիճակում: Քոչարյանը վարչապետության թեմայով Տեր-Պետրոսյանի հետ առաջին խոսակցությունից հետո փախչում է Երեւանից:

Բայց Տեր-Պետրոսյանը համառ է. կանչում է Վազգեն Սարգսյանին եւ հրահանգում բերման ենթարկել Ռ. Քոչարյանին: Վազգեն Սարգսյանը, Քոչարյանի վզից բռնած, Ստեփանակերտից բերում է Երեւան, եւ Տեր-Պետրոսյանը նրան վարչապետ է նշանակում: Քոչարյանը իրոք շփոթության մեջ է: Միակ մարդը, որի հետ կարող է խոսել՝ իր վաղեմի ընկեր, ՆԳ եւ ԱԱ նախարար Սերժ Սարգսյանն է:

Վերջինս, ներքաղաքական իրավիճակին քաջածանոթ, հանգստացնում է Քոչարյանին եւ ամեն ինչ բացատրում: Նաեւ պարզաբանում, որ եթե նա պայքարի միանգամից ե՛ւ Վազգեն Սարգսյանի, ե՛ւ Վանո Սիրադեղյանի դեմ, տանուլ կտա կամ ավելի ճիշտ՝ կծառայի Տեր-Պետրոսյանի՝ բաժանիր, որ տիրես նպատակին: Սերժ Սարգսյանն է, որ Քոչարյանին ոգեշնչել է՝ ասելով, որ ստեղծված վիճակը լավ շանս է տալիս, որ իրենք սեփական պլաններ մշակեն եւ ոչ թե Տեր-Պետրոսյանի սցենարների համար օգտագործվեն:

Այդ ժամանակի մամուլի, իրավիճակի, դեպքերի վերլուծությունը թույլ է տալիս ենթադրել, որ ամեն ինչ հենց այսպես էլ եղել է: Եւ ուրեմն, տվյալ խնդիրը լուծելու համար Սերժ Սարգսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը նախ դաշինք են կազմել իրար հետ, ապա որոշել Վազգեն Սարգսյանին դարձնել դաշնակից, Վանո Սիրադեղյանին՝ թիրախ: Ինչպե՞ս կարող էին Վազգեն Սարգսյանին դաշնակից դարձնել: Շատ պարզ. նույնիսկ ամենամերձավոր անձանց հետեւից խոսելու Տեր-Պետրոսյանի թուլությունը պիտի որ սրանում էական դեր խաղացած լինի: Օրինակ՝ այն ամենը, ինչ Տեր-Պետրոսյանը Վազգեն Սարգսյանի մասին ասել է Ռոբերտ Քոչարյանին, կարող էին ձայնագրվել Սերժ Սարգսյանի եւ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից եւ ներկայացվել Վազգեն Սարգսյանին՝ հապացույց այն բանի, որ սպարապետի ազդեցությունը այնքան էլ նախագահի սրտովը չէ: Իսկ Վանո Սիրադեղյանի վրա աշխատելու հարցում ոչ մի խոչընդոտ չկար, որովհետեւ դրա համար կար նախագահի գոնե անուղղակի դաբրոն:

Վանո Սիրադեղյանը բավական ուշ զգաց, թե ինչ է կատարվում եւ իրավիճակը հաղթահարելու որեւէ կոնկրետ պլան չուներ: 1997 թվականի մայիսին, երբ հանկարծամահ եղավ Տեր-Պետրոսյանի եղբայրը՝ ԱԺ պատգամավոր Թելման Տեր-Պետրոսյանը, Հրազդանի թիվ 73 ընտրատարածքում պետք է տեղի ունենային պատգամավորի արտահերթ ընտրություններ: Շատերի համար անսպասելի՝ Երեւանի քաղաքապետ Վանո Սիրադեղյանը պատգամավորի թեկնածու առաջադրվեց Հրազդանում: Շատերը համոզված էին. Սիրադեղյանը որոշել է գրոհել ԱԺ նախագահի պաշտոնը. այսինքն՝ նախ ընտրվել պատգամավոր, հսկողության տակ առնել խորհրդարանական մեծամասնությունը, պաշտոնանկ անել ԱԺ գործող նախագահին, ով, ըստ էության, դեռ ետ չի եկել 1996 թվականի շոկից, եւ դառնալ ԱԺ նախագահ: Բայց Տեր-Պետրոսյանը կանխատեսում է այս հնարավորությունը, Վանո Սիրադեղյանին հրավիրում եւ նրանից ստանում գրավոր պարտավորագիր, որ ԱԺ նախագահի պաշտոնում ընտրվելու փորձեր չի անելու: Սրանով Տեր-Պետրոսյանը երկու հարց է լուծում. նախ՝ փակում է Սիրադեղյանի ճանապարհը, ապա եւ վերջ դնում ԱԺ գործող նախագահ Բաբկեն Արարքցյանի քաղաքական ինքնուրույնությանը, որովհետեւ ստացվում է, որ Տեր-Պետրոսյանի անձնական կամքով է միայն մնում ԱԺ նախագահի պաշտոնում: Նման քայլը նշանակում էր Արարքցյանին զրկել քաղաքական ինքնությունից, քաղաքական կամքից:

Թվում է, Սիրադեղյանը սխալվում է՝ պարտավորագիրը ստորագրելով: Բայց նման առաջարկ անելով՝ Տեր-Պետրոսյանը գիտեր, որ ստանալու է Սիրադեղյանի համաձայնությունը: Եթե ոչ՝ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը, ատամները սրած, պատրաստ էին հոշոտել Սիրադեղյանին: Վերջինս որոշում է այլ ճանապարհով գնալ. հրաժարվում է ԱԺ նախագահ դառնալու հեռանկարից, բայց փոխարենը՝ վերցնում է իշխող կուսակցության՝ ՀՀՇ վարչության նախագահի կարգավիճակը (1997թ. հուլիս), նաեւ ընտրվում ԱԺ պատգամավոր: Բայց այդ ժամանակ, ինչպես հետագայում կպարզվի, ուշ էր, չափազանց ուշ, որովհետեւ իրական իշխանությունը հայտնվել էր բոլորովին այլ ձեռքերում:

1996-97 թվականներին, այսպիսով, Տեր-Պետրոսյանն իրականացրեց իր նախագահական կարիերայի ամենահիշարժան կուլբիտը: Երբ Ռոբերտ Քոչարյանը նշանակվեց ՀՀ վարչապետ, հայտնի վերլուծական շրջանակները հիացած էին առաջին նախագահի մտքի թռիչքից, դա համարում էին հանճարեղ քաղաքական քայլ, դարակազմիկ հայտնագործություն: Մինչդեռ, կային վերլուծաբաններ, ովքեր թերթերում գրում էին, որ այդ նշանակումով Տեր-Պետրոսյանը վերջնականապես պարտվեց: Այն ժամանակ նման վերլուծությունները համարվում էին լուսանցքային, բայց ժամանակը ցույց տվեց ուրիշ բան:

Այսպիսով, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը նպատակասլաց կերպով ոչնչացրեց իր երկու քաղաքական մերձավորներին՝ Բաբկեն Արարքցյանին եւ Վանո Սիրադեղյանին:

Բայց ի վերջո նաեւ ինքը ձախողվեց, որովհետեւ սխալվեց՝ մտածելով, թե Քոչարյան-Սարգսյան զույգը պիտի դառնա իր հլու կամակատար: Այդպես չեղավ, եւ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը Տեր-Պետրոսյանին ուղղակի վռնդեցին իշխանությունից, վռնդեցին ամենաստորացուցիչ կերպով:

Ա. Սմբատյան

շարունակելի

Տպել
24123 դիտում

Արաբկիրում կառուցապատող ընկերությունը հարկեր չվճարելու նպատակով պայմանագրերում պակաս է նշել բնակարանների իրական արժեքը

Սպառնացել է վնասել մեքենան, ավելի ուշ կրակել է ավտոտեխսպասարկման կետի ուղղությամբ․ 32-ամյա տղամարդը կալանավորվել է

Ռուբլին էժանացել է․ ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 29-ին

Հայաստանն ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության հետ անվտանգային հարցեր չի քննարկելու. Ստանո

Ինչո՞ւ ադրբեջանական լրատվամիջոցը չի հրապարակել Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը

Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրի

«Վանաձոր» ՔԿՀ-ի 17 ծառայողի նկատմամբ կիրառվել է կարգապահական տույժ

«Crocus City»-ի գործով Տաջիկստանում ձերբակալվել է 9 մարդ

Տեղի է ունեցել ՀՀ պաշտպանության նախարարին կից կոլեգիայի նիստ (լուսանկարներ)

Շիրակում գործում է պետական ծառայությունների անվան տակ գործող ինքնակոչների խումբ. Կարեն Սարուխանյանը զգուշացնում է

Ալեքսեյ Սանդիկովը կգործուղվի Մոսկվա

Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունը տեղի կունենա Երևանում. Հայաստանի հայտը ճանաչվել է լավագույնը

ԱԺ պատգամավորները կգործուղվեն Բեռլին

5 հայ ծանրորդ կմեկնի Թայլանդ՝ մասնակցելու վարկանիշային աշխարհի գավաթին

Հայաստանում տեղումների դադար է, ջերմաստիճանը կբարձրանա 8-10 աստիճանով

«Հայաստանի հեռուստատեսային և ռադիոհաղորդիչ ցանց»-ի տնօրենը հրաժարականի դիմում է ներկայացրել

200 եվրո՝ 200 հազար դրամի փոխարեն. առցանց անմաքս առևտրի շեմը ենթարկվել է փոփոխության

Սյունիքի մարզում դատավոր է նշանակվել

Իրավապահները խուզարկում են Ժիրայր Սեֆիլյանի ու «Բևեռ»-ի մյուս անդամների բնակարանները

Նոր Նորքի ոստիկանական բաժին ներխուժելու դեպքի շրջանակում խուզարկություն է անցկացվում ավելի քան 40 վայրում

Հորը ծեծելու, հարևանուհիներից մեկին սպանելու համար մեղադրվող տղամարդը հաշվառված է եղել հոգեկան առողջության կենտրոնում

Երևանում թմրամոլության և ապօրինի թմրաշրջանառության մի շարք դեպքեր են բացահայտվել (տեսանյութ)

Մարտի 30-ից 11 բանկի քարտապան կարող է օգտվել կենսաթոշակի և նպաստի հետվճարի ծրագրից. որոնք են դրանք

«Երևան ավտոբուս» ընկերության տնօրենն աշխատանքից ազատման դիմում է ներկայացրել

Զատկին ընդառաջ ՍԱՏՄ-ը վերահսկողական միջոցառումներ է իրականացնում ձվի շուկայում

Միաժամանակ մի քանի հոդվածով հետախուզվող տղամարդը ներկայացել է ոստիկանության բաժին

Կարեն Գիլոյանը հետևել է հեծանվուղու և մարզադպրոցի կառուցման աշխատանքներին

Գևորգ Պապոյանը Կորեայի ԱԳ փոխնախարարին ներկայացրել է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունը

Փորձ է արվել Աբու Դաբիից Հայաստան ներմուծել առանց հայտարարագրման բջջային հեռախոսներ

Ինչ թեմայի շուրջ է կենտրոնանալու Բրյուսելում ԱՄՆ-Հայաստան-ԵՄ հանդիպումը. Միլլերը մանրամասներ է հայտնել

Երբ է սպասվում դեղձենու մասսայական ծաղկումն Արարատյան դաշտում

«Քո կառուցած շենքից տեսանելի է իմ տան անցուդարձը». Գագիկ Բեգլարյանը սպառնացել, հայհոյել է «Կապիտալ պլյուս»-ի տնօրենին

Առաջիկա շաբաթներին հնարավոր հարձակման մասին խոսակցությունները չափազանցված են. Սարգսյանը մանրամասնել է

Խուզարկել են գնդապետ Վոլոդյա Ավետիսյանի տունը, առգրավել համակարգիչ, տեսախցիկներ

Հայաստանն արգելափակել է Վլադիմիր Սոլովյովի հաղորդումների հեռարձակումը ՀՀ տարածքում

Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար փակ է

Լեհաստանը զորքեր կուղարկի Ֆրանսիա

Երևանում թալանել են «Տոյոտա Երևան»-ի վաճառքի բաժնի ղեկավարի «Տոյոտա»-ները

Ոչ միայն դեղերը, այլև վիտամինները, սննդային հավելումները պետք է պահվեն երեխաների համար անհասանելի վայրում. ԱՆ

Այրվել է վագոն-տնակ՝ ներսում եղած իրերով