Առաջիկա երեք տարում Ռուսաստանի տնտեսական աճը չի անցնի 1%-ի սահմանները

Ռուսաստանի քաղաքական ու տնտեսական էլիտան ամեն կերպ առաջ է մղում Եվրասիական տնտեսական ինտեգրացիայի գաղափարը, գովաբանում այն հայտարարությունների մակարդակում, սակայն իրական կյանքում թվերը ցույց են տալիս այլ պատկեր:

Թվերը ոչ թե խոսում, այլ աղաղակում են հակառակի մասին: Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի պաշտոնական տվյալներով՝ այս տարվա առաջին կիսամյակում Ղազախստանի առեւտրի ծավալները ԵԱՏՄ երկրների հետ կրճատվել են շուրջ 31%-ով կամ շուրջ 5,8 մլրդ դոլարով: Ընդհանուր առմամբ առեւտուրը ԵԱՏՄ շրջանակներում այս տարվա առաջին կիսամյակում, համեմատած նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի հետ, կրճատվել է շուրջ 17%: Սա այն դեպքում, երբ 2015 թվականը ԵԱՏՄ անդամ երկրները փակել էին փոխադարձ առեւտրի 25,8% կրճատմամբ:

Հասկանալի է, որ առեւտրի ծավալների կրճատման տենդենցը միասնական տնտեսական տարածքում, երբ մաքսային պատնեշների մեծ մասը հանված է, ունի ինչպես օբյեկտիվ, այնպես էլ սուբյեկտիվ պատճառներ: Մի կողմից էներգառեսուրսների համաշխարհային գների շեշտակի անկումն օբյեկտիվորեն թուլացրել է Ռուսաստանի տնտեսությունն ու այդ երկրի արժույթը, ինչը կրճատել է բնակչության գնողունակությունը եւ խիստ անհարմարություններ է ստեղծել այդ երկրի շուկա արտահանողների համար: Մյուս կողմից՝ այդ երկրի ֆինանսական իշխանությունները, միայն եւ միայն զբաղված լինելով ՌԴ բյուջետային մուտքերի ապահովմամբ, կարծես մոռացել են արտադրության զարգացման, էժան վարկերի, բնակչության գնողունակության բարձրացման ու ընդհանրապես տնտեսության վերականգման մասին: Ասվածի ապացույցն այն է, որ առաջիկա երեք տարում Ռուսաստանի տնտեսական աճը, ինչպես Երեւանում տեղի ունեցած «Եվրասիական գործընկերության միջազգային ֆորումի» ժամանակ հայտարարեց ռուսական ամենամեծ բանկի՝ «Սբերբանկի» նախագահ Գերման Գրեֆը, չի անցնի 1%-ի սահմանները: Վերականգնվող տնտեսության համար սա ուղղակի ահավոր ցուցանիշ է:

Այս իրողությունները, իհարկե, հասկանում են Ռուսաստանում եւ չեն կարող դրանց վրա աչք փակել: Ռուսաստանի տնտեսական եւ ֆինանսական էլիտայում այս հարցի շուրջ քննարկումներն ու վեճերը շարունակվում են: ՌԴ նախագահի խորհրդական Սերգեյ Գլազեւը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ գործարարները բավականին թույլ են արձագանքում եվրասիական միասնական շուկայի ընձեռած հնարավորություններին: Թե ինչն է պատճառը եւ ով է մեղավոր, Սերգեյ Գլազեւը պատմեց մեզ տված հարցազրույցում:

- Պարոն Գլազեւ, ի՞նչ խնդիրների են այժմ բախվում Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում տնտեսական ինտեգրացիոն գործընթացները:

- Հիմնական խնդիրն այն է, որ գործարարները բավականին թույլ են արձագանքում միասնական մաքսային ու տնտեսական շուկայի ընձեռած հնարավորություններին, թեպետ այս միությունը ստեղծվել է հենց տնտեսական հենքի վրա ու այն ուղղված է առաջին հերթին փոխադարձ առեւտրի ծավալների աճին, վերջին հաշվով՝ բիզնեսի զարգացմանը: Ինտեգրացիայի զարգացումն ու ընդլայնումը, ինչպես նաեւ առեւտրա-տնտեսական տարբեր ազատ գոտիների ձեւավորումն իրականացվում է բիզնեսի համար: Մեր միասնական տնտեսական տարածքի համալրումը համատեղ բիզնես ծրագրերով ու համատեղ տնտեսական գործունեությամբ մնում է չյուրացված կամ քիչ յուրացված: Այժմ, օրինակ, մենք բախվում ենք ԵԱՏՄ ներսում փոխադարձ առեւտրի ծավալների անկման հետ: Սա ԵԱՏՄ-ի ընձեռած հնարավորություններին մեր բիզնեսի թույլ արձագանքի արդյունքն է: Նման հնարավորություններ կան նաեւ Հայաստանի համար, որը թեպետ չունի ընդհանուր սահման ԵԱՏՄ այլ գործընկեր պետությունների հետ, սակայն ՀՀ-ն ունի մի շարք մրցակցային առավելություններ, որոնք թույլ են տալիս նրան վստահ զգալ իրեն մեր մաքսային միության շրջանակներում: Սակայն բիզնեսի ընդգրկվածությունն ու մասնակցությունը մնում է շատ պասիվ: Անհրաժեշտ է գործարար շրջանակներին շահագրգռել՝ ցույց տալով տարբեր նախագծերի իրականացման հնարավորություններ միության շրջանակներում այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են արտադրությունը, բարձր տեխնոլոգիաները եւ այլն:

- Դուք նշում եք, որ բիզնեսը շատ պասիվ է ԵԱՏՄ հնարավորություններից օգտվելու հարցում: Սա տարօրինակ է, չէ՞ որ գործարարները միշտ հնարավորություններ ու շուկաներ են փնտրում: Ի՞նչն է պատճառը, որ նրանք պասիվություն են ցուցաբերում եվրասիական շուկայում:

- Այստեղ կան ինչպես օբյեկտիվ, այնպես էլ սուբյեկտիվ պատճառներ: Օրինակ, Ռուսաստանի կենտրոնական բանկը թույլ է տալիս ռուբլու փոխարժեքի շատ բարձր տատանողականություն: Արդյունքում շատ է տուժում փոխադարձ առեւտուրը, որն արդեն կորցնում է բազային ուղղությունը: Առեւտրի զարգացումը պահանջում է անդամ պետությունների արժույթների կայունություն, որն այժմ բավարար չէ: Մյուս կողմից ԵԱՏՄ անդամ երկրներում զգացվում է վարկային միջոցների հստակ դեֆիցիտ: Կան խնդիրներ ինչպես այդ միջոցների ծավալների, այնպես էլ դրանց հասանելիության հետ: Վարկային բարձր տոկոսադրույքներն ուղղակի խեղդում են արտադրությունը, կրճատում են ներդրումները, եւ սա բացասական է ազդում մակրոտնտեսական ցուցանիշների վրա: Առեւտրի պայմանների վատթարացումը ուղղակիորեն ազդում է նաեւ ներդրումների վրա: Սուբյեկտիվ պատճառներից է նաեւ այն, որ Հայաստանում դեռ լավ չեն պատկերացնում ԵԱՏՄ-ի առավելությունները: Մեր խնդիրն է՝ նոր խթան հաղորդել հայկական գործարար շրջանակներին հետաքրքրության բարձրացման տեսանկյունից:

- Դուք նշեցիք խնդիրները: Ո՞րն է ելքը, ի՞նչ անել ստեղծված իրավիճակում:

- Մենք դրա համար ստեղծել ենք վերազգային կառույց՝ Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողով, որը եւ զբաղվում է այդ հարցերի լուծմամբ: Այն պետք է աջակցի գործարար շրջանակներին՝ յուրացնել եվրասիական շուկան: Մենք պետք է ընդլայնենք փոխադարձ առեւտրի վարկավորումը: Մենք ունենք համատեղ ձեւավորված ֆինանսական կառույցներ ու ինստիտուտներ: Դրանք են՝ Եվրասիական զարգացման բանկը, ԱՊՀ միջպետական բանկը: Այդ ինստիտուտները պետք է ուժեղացնել ու ընդլայնել, իսկ մեր տնտեսությունները համալրել վարկերով: Այս ճանապարհին կարեւոր է միասնական ֆինանսական քաղաքականության մշակումն ու իրականացումը: Իհարկե, խոսքը դեռ միասնական արժույթի մասին չէ, դրան մենք կվերադառնանք 2024 -ից հետո: Բայց միասնական ֆինանսական կենտրոնի ստեղծման հարցն այժմ արդեն, կարելի է ասել, հասունացել է:

- Եվ վերջում մեկ հարց՝ ավելի շատ քաղաքական ենթատեքստով: Խոսքը ռուս-թուրքական հարաբերությունների հիմա արդեն մերձեցման մասին է: Հայաստանում բավականին ուշադրությամբ են հետեւում այս գործընթացին: Կարո՞ղ է այն ինչ-որ կերպ վնասել Հայաստանի շահը:

- Գիտեք, ինձ համար պարզ է թեմայի նկատմամբ բավականին սպեցիֆիկ ու զգայուն մոտեցումը Հայաստանում: Սակայն պետք չէ մտածել, որ Մոսկվա-Անկարա հարաբերությունների կարգավորումն ինչ-որ կերպ կարող է վնասել Հայաստանի շահերին: Նման պնդումներն անհիմն են: Թուրքիայի հետ ուղղակի վերականգնվում են հարաբերությունները, նախկինում սառեցված նախագծերին նոր կյանք է տրվում ու վերջ: Այստեղ պետք է մտածել այլ կերպ: Ընդհակառակը, որքան խորանան ու ընդարձակվեն համագործակցության շրջանակները ԵԱՏՄ ներսում եւ այս տարածքից դուրս, այնքան ավելի լավ բոլորի համար: Սա ամրապնդում է քաղաքական կայունությունը, ինչն իր հերթին բերում է նոր հնարավորություններ: Տնտեսական ներդրումների ու հնարավորությունների համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է կայուն քաղաքական կամ աշխարհաքաղաքական իրավիճակ: