Կհերիքի՞ վարչապետի ֆանտազիան բացահայտելու բոլոր գողությունների մեխանիզմները

Վարչապետ Կարեն Կարապետյանը, շարունակելով իր ուշագրավ հայտարարությունների ու դիտողությունների շարքը՝ երեկ կառավարության նիստում այն լրացրել է մեկ այլ հայտարարությամբ, որը վերաբերում է պետական կառավարման համակարգում գործուղումների համար գնվող ավիատոմսերի գներին:

«Վերացրեք պրիմիտիվ գողությունը ձեր համակարգերում, այդ ամեն ինչը կարգի բերեք: Ինձ որ պատմում են, թե ինչ սխեմաներ են անում՝ ուղղակի  ֆանտազիա է... Եթե այդ մարդիկ այդ խելքն օգտագործեն այլ տեղերում, հաստատ ավելի արդյունավետ կլինի»,- դիմելով նախարարներին ու այլ գերատեսչությունների ղեկավարներին՝ հայտարարել է վարչապետը:

Մենք բազմաթիվ առիթներ ենք ունեցել ներկայացնելու, թե տարբեր նախարարություններում ու գերատեսչություններում ինչ ահռելի գումարներ են վատնում այդ ավիատոմսերի վրա եւ համեմատել ենք, որ դրանց գները հաճախ կրկնակի-եռակի ու հնգակի ավելի բարձր են լինում, քան շուկայական արժեքը կարող է լինել: Պաշտոնյաներն ամեն անգամ դժգոհելով այդ հրապարակումներից՝  մեզ հետ զրույցներում արդարանում են, թե իրենք հաճախ ստիպված են լինում ոչ թե նախապես պատվիրել իրենց գործուղման համար անհրաժեշտ ավիատոմսը, այլ հաջորդ օրը կամ անգամ նույն օրը գնել: Սակայն մեր ուսումնասիրությունները ցույց էին տալիս, որ անգամ նման դեպքում նրանց գնած ավիատոմսը կրկնակի-եռակի ավելի թանկ արժեր, քան այն հնարավոր էր նույն օրը գնել ավիատոմսեր վաճառող որեւէ գործակալությունից:

Իհարկե, մենք չգիտենք, թե վարչապետին ավիատոմսերի համար ուռճացված գներ ապահովելու ինչ թաքնված մեխանիզմներ են ներկայացրել, որ անգամ նրա ֆանտազիան է ընկրկել, բայց մեր պրպտումները ցույց տվեցին, որ գերատեսչությունները հաճախ գործարքի մեջ են մտել ավիատոմսեր վաճառող գործակալությունների հետ ու պետբյուջեի հաշվին կրկնակի-քառակի ուռճացված գումարը կիսել իրար մեջ: Մենք բացահայտել էինք նաեւ մի հետաքրքիր մեխանիզմ, երբ շատ հաճախ այդ թանկ տոմսերն ունեն բիզնես դասի արժեք, բայց գնման փաստաթղթում նշվում էր էկոնոմ դաս: Այդպիսով՝ նախարարներն ու այլ պաշտոնյաներն իրենց հարմարավետ թռիչքը պետբյուջեի հաշվին բիզնես-դասով են ապահովել, բայց դա թաքցնելու համար ավելի ցածր դաս են ներկայացրել:

Մենք նաեւ հրապարակել էինք, որ որոշ պաշտոնյաներ անգամ ավիատոմսերի վաճառքի իրենց սեփական գործակալությունն են ստեղծել, որ իրենց գերատեսչությունների գործուղումների համար անհրաժեշտ տոմսերն այնտեղից գնվեն: Բնականաբար՝ կրկին ուռճացված գներով: Ավիատոմսերի դեպքում բիզնես եւ էկոնոմ դասերից բացի կան նաեւ այլ կարգեր, որոնք համեմատաբար թանկ արժեն: Գործակալությունները գերատեսչությունների ղեկավարների հետ համաձայնեցրած երբեմն նախապես ամրագրում են էժան տոմսերը, այնուհետեւ նրանց վաճառում թանկերը, հետո նոր չեղյալ հայտարարում այդ ամրագրումները: Իհարկե, գերատեսչություններն այս մեխանիզմը կիրառում են՝ պահպանելով պետական գնումների համար պարտադիր համարվող մրցութային կարգը: Եվ հետաքրքիր է, որ մրցույթի տրամաբանությանը հատուկ ամենացածր գնի փոխարեն գնումը ստացվում էր հնարավորինս բարձր գնով: Իսկ մեր ներկայացրածը պետական բյուջեի հաշվին ավիատոմսերի միջոցով գործակալությունների հետ միասին գումարներ գրպանելու ամենապարզ տարբերակներն են: Վստահաբար կարելի է ասել, որ կան այլ մեխանիզմներ, որոնց մասին արդեն տեղյակ է Կարեն Կարապետյանը:

Ի դեպ, նշենք, որ երեկ կառավարության նիստում հաստատվեց մի որոշում, որտեղ պետական միջոցներով ավիատոմսեր գնելու նոր կարգ է սահմանվում: Եվ դրա համաձայն՝ ավիատոմսերը պետք է ձեռք բերվեն govtravel.am կայքի միջոցով: Մենք արդեն գրել ենք, որ տարիներ առաջ կառավարությունը ստեղծել էր «Էկենգ» անունով մի ընկերություն, որը զբաղվում էր նույնականացման քարտերով: 2014թ. կառավարության ու վարչապետի փոփոխությունից հետո որոշվում է, որ այս ընկերությունը պետք է կենտրոնացնի նաեւ պետական համակարգում ավիատոմսերի գնումը: Դեռեւս գարնանից այս ընկերությունն այդ ծրագիրը պիլոտային կարգով փորձարկել է հինգ՝ միջազգային տնտեսական ինտեգրման եւ բարեփոխումների, արդարադատության, էներգետիկայի եւ բնական պաշարների, ֆինանսների նախարարություններում ու կառավարության աշխատակազմում: Երեկվա որոշումից հետո արդեն բոլոր նախարարություններն իրենց գործուղումների համար անհրաժեշտ ավիատոմսերը պետք է ձեռք բերեն «Էկենգի» ստեղծած govtravel.am  համակարգի միջոցով:

«Էկենգի» տնօրենը կառավարության աշխատակազմի ղեկավար-նախարար Դավիթ Հարությունյանի ընկերն է, «Դատաիրավական ԾԻԳ»-ի նախկին տնօրեն Արթուր Թունյանը: Վերջինս զուգահեռաբար  կառավարությունում Դավիթ Հարությունյանի խորհրդականն է, հասարակական հիմունքներով: Այս դեպքում էլ պետական համակարգում ստեղծվում է ավիատոմսերի ձեռքբերման մենաշնորհային մի իրավիճակ, որը հակասում է ազատ մրցակցության տրամաբանությանը: Եվ այդ ծրագրի դեպքում էլ ավիատոմսեր վաճառող ընկերությունները հավատացնում են, թե Դավիթ Հարությունյանն ու Արթուր Թունյանն են պետական միջոցների հաշվին եկամտաբեր բիզնես ծրագիր ստեղծել, որ այս ոլորտում գոյացող շահույթը հասնի իրենց:

Արթուր Թունյանը, սակայն, մեզ հետ զրույցում հերքեց, որ իրենք նման ակնկալիք ունեն: Ավելին՝ շեշտեց, թե այս հինգ նախարարություններում մոնիթորինգի արդյունքում պարզել են, որ ներդրված ծրագրի շնորհիվ ավիատոմսերը ձեռք են բերվում 30-40 տոկոս ցածր գնով: Նա հերքում է, որ այդ ծրագրով իրենք բիզնես նպատակներ են հետապնդում եւ բացառում է, որ ներդրված մեխանիզմի դեպքում հնարավոր է տոմսի գնագոյացման վրա կողմնակի ազդեցություն ունենալ: «Մենք այդ կարծիքները շատ ուշադիր լսել ենք եւ պատասխանել, որ ներկայումս ներդրվող տեխնիկական միջոցների պարագայում որեւէ անձ չի կարող ազդել գնագոյացման վրա՝ բացառությամբ ավիափոխադրողի»,- ասում է նա:

Իսկ թե հավելյալ ինչ կպարզի կամ կարգելի այս ոլորտում նորանշանակ վարչապետը, հավանաբար պարզ կդառնա կառավարության հետագա նիստերի ժամանակ նրա արած դիտողությունների տողատակերից: Այս ընթացքում կփորձենք հետեւել եւ հասկանալ, թե նոր մեխանիզմների ներդրման արդյունքում որքան էժան են գնվում ավիատոմսերը եւ որքան գումար է տնտեսվում: