Մրցակցության բացակայության հետեւանքը. բենզինը թանկ է եւ անորակ

Որեւէ մեկի համար նորություն չէ, որ Հայաստանում լուրջ խնդիրներ կան տնտեսական առողջ մրցակցության հետ: Եվ առաջատարն այս հարցում բենզինի շուկան է:

Ռուսների շահը

2013 թվականի դեկտեմբերին Սերժ Սարգսյանն ու Վլադիմիր Պուտինը պայմանավորվեցին, որ Հայաստանը բենզին է գնելու միայն Ռուսաստանի պետական կորպորացիա հանդիսացող «Ռոսնեֆտից»: Այդ մենաշնորհման արդյունքում 2014 թվականի սկզբին բենզինը էժանացավ 10 դրամով: Սակայն այս ընթացքում նավթի միջազգային գինը քառակի անկում ապրեց՝ իր հետեւից էժանացնելով բենզինն ու դիզելային վառելիքը… ամենուր, բացի Հայաստանից:

Այդպես, օրինակ, հարեւան Վրաստանում ռուսական «Լուկօյլի» արտադրության «եվրո-ռեգուլյար» տեսակի բենզինն արժե 1,49 լարի, ինչը մոտ 310 դրամ է: Հայաստանում «Ռեգուլյարի»  (ուշադրություն դարձրեք, որ ոչ «Եվրո-ռեգուլյարի») գինը կազմում է 380 դրամ, ինչը 70 դրամով թանկ է Վրաստանի ավելի բարձրորակ ու մաքուր բենզինի գնից... Սակայն որակի մասին՝ ավելի ուշ:

Բանն այն է, որ նախկինում, երբ Հայաստան բենզինը մտնում էր Բուլղարիայից եւ Ռումինիայից, մեր երկրում բենզինի գինը մոտավորապես նույնն էր, ինչ հարեւան Վրաստանում: Սակայն այժմ, երբ մենք բենզինի ներմուծման մենաշնորհը տվել ենք ռուսական «Ռոսնեֆտին», Հայաստանում բենզինը շատ ավելի թանկ է Վրաստանից… Եվ անգամ կրկնակի թանկ է Ռուսաստանից, որտեղից եւ այդ բենզինը գալիս է:

Ընդ որում, այդ նույն ռուսական բենզինը Վրաստանի շուկայում վաճառվում է այնպիսի գնով, որ կարողանա մրցակցել բուլղարական, ռումինական, ֆրանսիական ու ադրբեջանական բենզինների հետ, իսկ Հայաստանում, մնալով մրցակցությունից դուրս, վաճառվում է ավելի թանկ: Եվ դա այն պարագայում, որ Վրաստան ներմուծվելիս ռուսական բենզինը մաքսազերծվում է, իսկ Հայաստան՝ որպես Եվրասիական տնտեսական միության անդամ երկիր, ներմուծվում է առանց մաքսատուրքի վճարման:

Հարկային նրբություններ

Ավելին, որպես ԵՏՄ անդամ երկիր՝ Հայաստան ուղարկվող բենզինը Ռուսաստանում արտահանման հարկով չի հարկվում, իսկ դեպի Վրաստան գնացողը հարկվում է: Մասնավորապես, արտահանման հարկը մեկ լիտրի համար կազմում է 5 ցենտ (24 դրամ):

Արդարության համար պետք է նշենք, որ Հայաստանում բենզինի լիտրի դիմաց գանձվող հարկերը մոտ 40 դրամով ավելի են Վրաստանից:

Այսինքն, Վրաստանում ռուսական բենզինը Հայաստանից 24 դրամով ավելի թանկ է նստում ՌԴ արտահանման հարկի պատճառով եւ 40 դրամով ավելի էժան՝ ակցիզային հարկի ավելի փոքր լինելու պատճառով:

Սա նշանակում է, որ Վրաստանում ռուսական բենզինը պետք է 16 դրամով ավելի էժան լիներ, քան Հայաստանում... Այնինչ, այն 70 դրամով է էժան: Ընդ որում, եւս մեկ անգամ ընդգծենք, որ բենզինի որակը, մեղմ ասած, նույնը չէ:

ՏՄՊՊՀ չկա

Եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանում ամսական սպառվում է 10,5 միլիոն լիտր բենզին ու 4,8 միլիոն լիտր դիզելային վառելիք, ապա կստացվի, որ տարվա ընթացքում հայաստանցիներս բենզինի հաշվին թալանվում ենք մոտ 8-10 միլիարդ դրամով… Եվ դա՝ միմիայն առողջ մրցակցության բացակայության պատճառով:

Հարեւան Վրաստանում գործում են մեկ ռուսական (Lukoil), մեկ բուլղարական (Gulf), մեկ ռումինական (Rompetrol), մեկ ֆրանսիական (Wissol) եւ մեկ ադրբեջանական (Socar) բենզալցակայանների ցանցեր (որոնցից յուրաքանչյուրն իր իսկ արտադրած բենզինն է ներմուծում), իսկ Հայաստան որեւէ միջազգային խաղացող ոտք չի դնում: Հայաստանում բենզալցակայանների երկու մեծ ցանց կա՝ Flash-ը եւ CPS-ը, որոնք ընդամենը վերավաճառում են ռուսական Rossneft-ի բենզինը (այն էլ՝ սարսափելի թանկ գնով):

Ընդ որում, Վրաստանում տարբեր ցանցերի բենզալցակայաններում բենզինի գները տարբեր են (օրինակ, ռումինական ու ֆրանսիական «պրեմիումը» ավելի թանկ է, քանի որ ավելի որակյալ է, տարբեր է նաեւ այլ լցակայաններում այլ բենզինների գները), մեր երկրում բոլոր բենզալցակայանների գները սինխրոնացված են:

Ու քանի դեռ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը (ՏՄՊՊՀ) պնդում է, որ բենզինի շուկայում գործում է ազնիվ մրցակցություն, Երեւանի բոլոր բենզալցակայաններում ոչ միայն գործում է նույն գինը, այլեւ այն փոփոխվելիս փոխվում է շատ սինխրոն կերպով… Պատկերացնու՞մ եք: Ըստ ՏՄՊՊՀ-ի, Հայաստանում բենզին վաճառողները ինչ-որ մի օր արթնանում են ու իրարից «բացարձակ անկախ» նույն պահին բենզինի գինը նույնքան փոփոխում են՝ առանց պայմանավորվելու:

Այո, այո, ըստ ՏՄՊՊՀ-ի, ամեն անգամ այդպես է «զուգադիպում», որ բոլորը նույն օրը նույն չափով փոխում են բենզինի գինը:

Որակը

Խոսելով բենզինի գների համեմատման մասին, պետք չէ մոռանալ բենզինի որակի տարբերությունները: Բենզինի որակը բնութագրող շատ չափանիշներ կան՝ օկտանային թիվ (93-ռեգուլյար, 95-պրեմիում, 98-սուպեր եւ այլն), արտանետումների չափ (Եվրո-2, Եվրո-3, Եվրո-4, Եվրո-5 եւ այլն), ծծումբի եւ այլ նյութերի պարունակության քանակ եւ այլն:

Վրաստանում «ռեգուլյար» բենզինի օկտանային թիվը, որպես կանոն, 93 է, այնինչ Հայաստանում այն 91 է, ինչը կարող է շարժիչի համար վտանգավոր դետոնացիաներ առաջացնել: Ընդ որում, փորձարկելով վրացական ու հայկական բենզինները եւ ականջ դնելով շարժիչի դետոնացիաներին՝ կարելի է հանգիստ խղճով պնդել, որ Հայաստանում «95-պրեմիումը» ավելի անորակ է, քան Վրաստանում վաճառվող «93-ռեգուլյարը»:

Ավելին, քանի դեռ Վրաստանը բենզինի արտանետումների համար սահմանել է նվազագույնը «Եվրո-4» չափանիշը, Հայաստանում այն դեռեւս «Եվրո-2» է: Այլ կերպ ասած, Հայաստանում վաճառվող բենզինի այրումից վտանգավոր արտանետումները մի քանի անգամ ավելի շատ են, քան Վրաստանում վաճառվող բենզինից:

Ընդ որում, Վրաստանում վաճառվող բենզինի մեծ մասը արտադրված է Եվրոպայում (Ֆրանսիա, Ռումինիա, Բուլղարիա) եւ բավարարում է անգամ «եվրո-5» բնապահպանական չափանիշներին:

Այսինքն, Վրաստանում բենզինի որակն անհամեմատ ավելի բարձր է մեր երկրում վաճառվող բենզինից... Այնինչ, Վրաստանում այն էականորեն ավելի էժան է, քան Հայաստանում:

Դանիել Իոաննիսյան