Ֆրանցիսկոս պապը «հուսախաբ» արեց միջազգային մամուլին

Միջազգային լրատվամիջոցների կանխատեսումների համաձայն, Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի հայաստանյան այցի կուլմինացիան պետք է լիներ այսօր կայանալիք այցը Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, որտեղ, ըստ բազմաթիվ կանխատեսումների, Ֆրանցիսկոս պապը չպետք է կրկներ անցյալ տարվա իր խոսքը եւ 1915 թվականի մասին խոսելիս չպետք է արտասաներ ցեղասպանություն բառը: Այս մասին վերջին երկու օրերին գրել են այնպիսի հեղինակավոր թերթեր, ինչպես «Guardian»-ը, «Independent»-ը «Wall street journal»-ը, «Ռոյթերզ» գործակալությունը: 

Նման կանխատեսումների հիմք էր հանդիսացել այն, որ այցից առաջ Պապի ուղերձում եւ Վատիկանի տարածած պաշտոնական հաղորդագրություններում ցեղասպանություն բառը բացակայում էր: Օրինակ, այցի պաշտոնական ժամանակացույցում Ծիծեռնակաբերդ այցելությունը նշվել էր որպես «այցելություն զանգվածային կոտորածների հուշարձան»: Նախորդ շաբաթ բրիֆինգում բազմաթիվ լրագրողներ Պապի խոսնակին` Ֆեդերիկո Լոմբարդիին, հարց են ուղղել` այս ամենը նահանջ չէ՞ անցյալ տարվա հայտարարությունից, ինչը խոսնակը հերքել է: «Ի՞նչ կարիք կա պահանջել օգտագործել ցեղասպանություն բառն ու բոլոր հարցերի ժամանակ անդրադառնալ դրան»,-ասել է նա եւ նշել, որ ոչ ոք չի ժխտում տեղի ունեցած կոտորածը, բայց Վատիկանը չի ցանկանում դառնալ քաղաքական եւ գաղափարական քննարկումների հարթակ: Միջազգային լրատվամիջոցների վերլուծությամբ Պապը այս այցի ժամանակ պետք է խուսափեր ցեղասպանություն բառն արտասանել, քանի որ անցյալ տարի ապրիլի 12-ի պատարագում հնչեցրած նրա գնահատականից հետո 10 ամսով խզվեցին Վատիկանի եւ Թուրքիայի դիվանագիտական հարաբերությունները եւ մեծ ջանքեր պահանջվեցին դրանք վերականգնելու համար:

Հիշեցնենք, Թուրքիայի նախագահ  Էրդողանն էլ Պապին հրապարակայնորեն քննադատեց այդ քայլի համար եւ խորհուրդ տվեց երկրորդ անգամ նույն սխալը թույլ չտալ: Դժվար է ասել՝ արդյոք Ծիծեռնակաբերդում Ֆրանցիսկոս պապը պատրաստվում էր կրկնել իր անցյալ տարվա հայտարարությունը, թե ոչ, սակայն նա դա արեց երեկ Նախագահական նստավայրում իր ելույթի ժամանակ, (այսօր առավոտյան Ֆրանցիսկոս պապն այցելեց Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, որտեղ որեւէ հայտարարություն չարեց, միայն գրառում կատարեց Հայոց Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի պատվո այցելուների գրքում): Ընդ որում ելույթի նախնական տարբերակում նման բան նախատեսված չէր:

Պապի այցը լուսաբանելու համար հավատարմագրված լրագրողներին նախապես ուղարկվել էր նրա ելույթի տեքստը, որի հետեւյալ հատվածը Պապը այլ կերպ ընթերցեց, Մեծ Եղեռնի փոխարեն ասելով`«Ցեղասպանություն».

«(...) Այդ առիթով հիշատակվեց Մեծ Եղեռնի 100-րդ տարելիցը, որը հարվածեց ձեր ժողովրդին եւ որը անչափ անհամար զոհեր պատճառեց։ Այդ ողբերգությունը, ցավոք, գլխավորեց անցյալ դարի անմարդկային աղետների տխուր ցուցակը, որոնք իրականացվեցին ցեղապաշտական, գաղափարախոսական եւ կրոնական մոլորեցնող շարժառիթներով եւ որոնք մթագնեցին մարդասպանների միտքը, ովքեր նպատակադրվեցին ոչնչացնելու մինչեւ իսկ ամբողջ ժողովուրդներ»: 

Դատելով Պապի խոսնակի անցյալ շաբաթ բրիֆինգի ժամանակ արած հայտարարություններից, Վատիկանի պաշտոնական հաղորդագրություններից, Պապի այցին ընդառաջ ուղերձից եւ ելույթի նախնական տեքստից, ակնհայտ է, որ իսկապես մտադրություն է եղել դիվանագիտական նկատառումներով խուսափել նախորդ տարվա հայտարարությունը կրկնելուց: Ֆրանցիսկոս պապը, սակայն, հերթական անգամ ապացուցեց, որ ինքը ոչ թե դիվանագետ է, այլ հոգեւոր առաջնորդ, որի գործողությունները առաջնորդվում են առաջին հերթին իր խղճին եւ սրտին լսելով: Թե ինչ հետեւանքներ կունենա նրա հայտարարությունն այս անգամ, ցույց կտա ժամանակը, թեեւ սպասել, որ Թուրքիայի արձագանքն ավելի մեղմ կլինի,  չարժե:

Կարծիքներ կան, որ Ֆրանցիսկոս Պապն այլ անակնկալներ նույնպես կարող է մատուցել Հայաստանյան այցի ժամանակ: Մասնավորապես «The Wall street journal»-ի կանխատեսմամբ Պապն, օրինակ, կարող է Խոր Վիրապում գտնվելու ընթացքում չբավարարվել դեպի Թուրքիայի կողմ խաղաղության աղավնիներ բաց թողնելով, ինչպես նախատեսված է այցի ծրագրով, այլ անձամբ գնալ հասնել սահմանին, որը բաժանում է Հայաստանն ու Թուրքիան եւ արդեն տասնամյակներ փակ է: Ըստ թերթի, նման իմպրովիզացիան բնորոշ է Պապին եւ բացի այդ, կհաստատի վիզուալ այն տպավորությունը, որ նրա այցի բուն նպատակը Հայաստանի եւ Թուրքիայի հաշտեցումն է:

Երեք հայ կաթողիկոսներին տրված խոստումը

Սերժ Սարգսյանը 2014 թվականին Վատիկան կատարած պաշտոնական այցի ընթացքում Պապին հրավիրել էր 2015-ին` Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին, այցելել Հայաստան:

2015-ին, սակայն, ոչ թե Պապը եկավ Հայաստան, այլ Հայաստանի աշխարհիկ եւ հոգեւոր ղեկավարությունը մեկնեց Վատիկան, որտեղ ապրիլի 12-ին Սուրբ Պետրոսի տաճարում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հայտնի պատարագը մատուցվեց Պապի կողմից: Ինքը` Պապը, Հայաստան գալու մասին խոսել էր 2014 թվականի ասուլիսներից մեկի ժամանակ, ասելով, որ երեք Հայ կաթողիկոսներին (Ամենայն Հայոց, Մեծի Տանն Կիլիկիո, եւ Հայ Կաթողիկե եղեկեցու կաթողիկոսների մասին է խոսքը) խոստացել է, որ կայցելի Հայաստան, թեեւ չգիտի՝ հնարավոր է դա իրականացնել, թե ոչ:  Ինչպես դեռեւս այս տարվա հունվարին էինք տեղեկացրել, Պապի 2016 թվականի ժամանակացույցում արված փոփոխությունների արդյունքում հնարավորություն էր առաջացել երկու հավելյալ այց կատարել, որոնցից մեկը, փաստորեն, օգտագործվել է երեք հայ կաթողիկոսներին տրված խոստումն ի վերջո կյանքի կոչելու եւ Հայաստան այցելելու համար:

Իրականում, հաշվի առնելով բազմաթիվ հանգամանքներ, ակնհայտ է, որ Պապի որոշումը՝ այցելել Հայաստան, շատ ավելի խորը պատճառներ ունի, քան երեք հայ կաթողիկոսներին տրված խոստումն ու Սերժ Սարգսյանի հրավերն ընդունելը: Ֆրանցիսկոս պապը, որն ինքն իրեն կոչում է խաղաղության սուրհանդակ եւ այդպես էլ ընկալվում է աշխարհի միլիոնավոր մարդկանց կողմից, հատուկ ուշադրության կենտրոնում է պահում վերջին տարիներին մահմեդական երկրներում քրիստոնյաների նկատմամբ իրականացվող հալածանքները, չարչարանքներն ու հետապնդումները, որոնք մարդկային կյանքեր են արժենում: Երբեմն նա իր ելույթներում կատարվողը գնահատում է նաեւ որպես ցեղասպանության տեսակ: Եվ չի բացառվում, որ Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի շրջանակներում ընկալվող իր այս այցը Պապը նպատակ ունի ծառայեցնել քրիստոնյաների եւ մուսուլմանների միջեւ մեր օրերում առաջացած խնդիրների լուծմանը եւ մեծ հաշտեցման ուղերձի հիմք դարձնել: Դեռեւս Վատիկանից այցին ընդառաջ Հայաստանի ժողովրդին ուղղած իր խոսքում նա ասում է.  «Որպես Ավետարանի ծառա եւ խաղաղության սուրհանդակ` ցանկանում եմ գալ ձեր մեջ` նեցուկ կանգնելու խաղաղության ճանապարհին գործադրած յուրաքանչյուր ջանքին եւ միասին քայլելու հաշտության արահետով, որը հույս է ծնում»: Խոսքը առաջին հերթին այն հաշտության արահետի մասին է, որով պետք է գնան Հայաստանն ու Թուրքիան, նաեւ՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը: Պապը անցյալ տարի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված պատարագի ժամանակ 1915 թվականի իրադարձությունները անվանեց «20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն»: Եվ եթե այսօր 100 տարի անց 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն իրականացնողն ու «զոհը» հաշտվեն, դա իսկապես շատ լուրջ ուղերձ կլինի աշխարհի բոլոր մահմեդականներին եւ քրիստոնյաներին: Իսկ թե Պապի այցը մեր երկիր ինչ նշանակություն ունի Հայաստանի եւ աշխարհասփյուռ հայ ժողովրդի համար, թերեւս ավելորդ է ընդգծել: 

Սպիտակ «Ռենոն» ընդդեմ սեւ «Բենթլիի»

Երեկվանից լայն  քննարկման առարկա դարձավ այն, թե այցի ընթացքում ինչ մեքենայով է շրջում Ֆրանցիսկոս պապը: Նա ընտրել էր ամենահասարակ եւ էժան «Ռենո» մակնիշի սպիտակ ավտոմեքենա, որի անմիջապես հետեւից թարսի պես գնում էր Գարեգին Երկրորդի բարձր դասի, թանկարժեք սեւ «Մերսեդեսը»: Քաղաքացիների աչքից, իհարկե, այս կոնտրաստը չվրիպեց եւ լայն քննարկման առարկա դարձավ սոցիալական ցանցերում: Մարդիկ հիմնականում հույս էին հայտնում, որ Հայ հոգեւոր առաջնորդները կամաչեն Հռոմի պապի համեստությունից եւ կվերանայեն սեփական շվայտ կենցաղն ու ճոխ ապրելակերպը, ինչը ոչ միայն հոգեւորականին սազական չէ, այլեւ Հայաստանի նման աղքատ երկրում ապրող իրենց հոտին ուղղված ծայրահեղ արհամարհանքի եւ անարգանքի դրսեւորում է: