Երևան
12 °C
ԵՊԲՀ ռեկտոր Արմեն Մուրադյանն անդրադարձել է շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների ազդեցությանը մանկական ճարպակալման վրա՝ որպես գլոբալ առողջապահական մարտահրավեր:
«Մանկական ճարպակալումը լուրջ գլոբալ առողջապահական խնդիր է, նրա տարածվածությունը աճում է ինչպես զարգացած, այնպես էլ զարգացող երկրներում:
Ըստ ԱՀԿ Եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի զեկույցի՝ ԱՀԿ Եվրոպական տարածաշրջանում 5 տարեկանից ցածր երեխաների 8%-ը, 7–9 տարեկան երեխաների ավելի քան 30%-ը և 10–19 տարեկան երեխաների շուրջ 25%-ը ավելորդ քաշ կամ ճարպակալում ունեն: Սկսած 1990 թվականից՝ 5–19 տարեկան երեխաների և դեռահասների շրջանում ճարպակալման տարածվածությունն ամբողջ աշխարհում քառապատկվել է: Այս միտումը նկատվում է ոչ միայն զարգացած երկրներում, այլև զարգացող երկրներում, որտեղ թերսնուցումը շարունակում է մնալ լուրջ խնդիր:
Գիրությունը սահմանվում է որպես ճարպի ոչ նորմալ կամ ավելորդ կուտակում, որը կարող է վնաս հասցնել առողջությանը: Մարմնի զանգվածի ինդեքսը (ՄԶԻ), որը հաշվարկվում է որպես քաշը կիլոգրամներով բաժանված հասակի քառակուսուն մետրերով, սովորաբար օգտագործվում է ավելորդ քաշի ու ճարպակալման ախտորոշման նպատակով: Մինչև 5 տարեկան երեխաների դեպքում ավելորդ քաշն ու ճարպակալումը սահմանվում են որպես քաշի և հասակի հարաբերություն, որը գերազանցում է ԱՀԿ աճի ստանդարտների միջնաթիբը, համապատասխանաբար, երկու և երեք ստանդարտ շեղումներով: 5–19 տարեկան երեխաների դեպքում ավելորդ քաշն ու ճարպակալումը սահմանվում են որպես ՄԶԻ-ը ըստ տարիքի, որը գերազանցում է ԱՀԿ աճի ստանդարտ ցուցանիշի միջնաթիվը,համապատասխանաբար, մեկ և երկու ստանդարտ շեղումներով:
Գիրության պատճառները բարդ են և բազմաթիվ: Բարձր ՄԶԻ-ն հաճախ կապված է այնպիսի գործոնների համադրության հետ, ինչպիսիք են՝ ֆիզիկական ակտիվության պակասը, կալորիաների ավելորդ օգտագործումը և սննդակարգի վատ որակը: Ներկայումս ազատ շաքարների, հատկապես շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների (ՇՔԸ) և քաղցրավենիքի օգտագործումը հանդիսանում է բարձր կալորիականության հիմնական աղբյուր և նպաստում է երեխաների սննդակարգի որակի վատթարացմանը: ՇՔԸ-ն ներառում է խմիչքների լայն շրջանակ՝ գազավորված և ոչ գազավորված ըմպելիքներ, հյութեր, համեմված կաթ, էներգետիկ ըմպելիքներ, ինչպես նաև քաղցր թեյ և սուրճ:
Աշխարհի երկրների մեծամասնությունում երեխաների կողմից ազատ շաքարների օգտագործումը գերազանցում է նրանց օրական էներգիայի 10%-ը, ինչը բարձր է ԱՀԿ-ի առաջարկած շեմից: Վերջին 15 տարիների ընթացքում ՇՔԸ-ի օգտագործումն աճել է 21.2%-ով: 6–9 տարեկան երեխաների շուրջ քառորդը շաբաթական երեք և ավելի անգամ շաքարով քաղցրացված ըմպելիքներ է օգտագործում:
Հեղուկի տեսքով ընդունվող էներգիան սովորաբար հանգեցնում է ավելի ցածր հագեցվածության՝ համեմատած պինդ սննդի հետ, ինչի պատճառով սննդի հաջորդ ընդունման ժամանակ էներգիայի փոխհատուցումը չի լինում ամբողջական: Մանկական գիրությունը ոչ վարակիչ հիվանդությունների (ՈՎՀ), այդ թվում՝ սիրտ-անոթային հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի, քաղցկեղի և երիկամային հիվանդությունների հիմնական ռիսկի գործոններից է: Այն նաև կապված է հոգեկան առողջության խանգարումների, այդ թվում՝ տագնապայնության և դեպրեսիայի զարգացման բարձր ռիսկի հետ:
Ճարպակալում ունեցող երեխաները մեծ հավանականությամբ կմնան գիրավուն նաև մեծահասակ տարիքում, ինչը բարձրացնում է ՈՎՀ-ների զարգացման ռիսկը: Գիրության հետ կապված ՈՎՀ-ները հանդիսանում են գլոբալ մահացության հիմնական պատճառներից մեկը: 2019 թվականին ՈՎՀ-ները պատասխանատու էին աշխարհի մահերի մոտ 75%-ի համար: Կանխատեսվում է, որ 2048 թվականին ՈՎՀ-ների պատճառով մահացության մասնաբաժինը կհասնի 86%-ի՝ տարեկան 77 միլիոն մահով:
Համաձայն ԱՀԿ 2019թ․-ի զեկույցի` Հայաստանում գրանցված բոլոր մահերի շուրջ 93%-ը պայմանավորված է ՈՎՀ-ով: ՀՀ բնակչության շրջանում առավել տարածված չորս ՈՎՀ-ից որևէ մեկով պայմանավորված վաղաժամ մահվան (մինչև 70 տարեկան) հավանականությունը կազմում է 22%: Տնտեսական վնասի վերլուծությունը վկայում է, որ ՈՎՀ-ով պայմանավորված ՀՀ տնտեսական ծախսերը (թե՛ ուղղակի և թե՛ անուղղակի) կազմում են 362.7 մլրդ ՀՀ դրամ, որը հավասար է 2018թ-ին հանրապետության համախառն ներքին արդյունքի 6.5%-ին:
Մանկական գիրության հետևանքները նպաստում են հիվանդությունների գլոբալ բեռի աճին և ֆինանսական ծանրաբեռնվածություն ստեղծում ընտանիքների, առողջապահական համակարգերի և համաշխարհային տնտեսության վրա: ԱՀԿ-ն ընդգծում է շաքարով քաղցրացված ըմպելիքների օգտագործման հետ կապված մանկական ճարպակալման հիմնախնդրի լրջությունը և կոչ է անում համալիր միջոցներ ձեռնարկել այս խնդրի լուծման ուղղությամբ։
ԱՀԿ հիմնական խորհուրդներից են՝
Ինչպես ստանալ սոցիալական ծախսի փոխհատուցումը. ՊԵԿ-ը ներկայացրել է քայլերի հաջորդականությունը
Հայաստանը Կիպրոսի համար ռազմավարական նշանակություն ունի. Անիտա Դիմիտրիու
«Երևանի ավտոբուս»-ի 2 վարորդի բռնության դեպքով Նուբարաշենի բաժնում հաղորդում է ստացվել
30-ամյա կինը ԲԿ-ում վիճաբանել է բուժանձնակազմի հետ, հայհոյել, շրջել դեղորայքային սեղանը, վնասել գույքը
Լիբանանի կառավարությունն արգելել է իրանական ինքնաթիռի մուտքը երկիր. Բեյրութում խոշոր բողոքի ակցիաներ են սկսվել
Վճարում կատարելու հորդորից հետո վիճաբանություն է առաջացել. «Երևանի ավտոբուս»-ի 2 վարորդ բռնության է ենթարկվել
Մյունխենում կհանդիպեն ՌԴ-ի, Ուկրաինայի և ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյաները. Թրամփ
Բա ասում էիք՝ Տյառնընդառաջի տոնից հետո օրերը տաքանո՞ւմ են. Գագիկ Սուրենյանը նոր գրառում է արել
«Կրթվելը Նորաձև է» ոչ միայն կարգախոս է, այլև գործելակերպ, որը մենք սկսում ենք ինքներս մեզնից. «Իմ քայլը»
ՊԵԿ-ում ԵՄ փորձագետների հետ հանդիպում է կայացել. պատվիրակությունը այցելել է Բագրատաշեն և Այրում անցակետեր
Եվրասիական հիմնադրամի պատվիրակությունը հետևել է Հյուսիս-հարավի Քաջարան-Ագարակ ճանապարհի կառուցման ընթացքին
Երևանի և Արարատի մարզի որոշ հասցեներում մի քանի ժամ լույս չի լինի
Ուջանի տարածքում մեքենաներ են բախվել․ վիրավորը Աշտարակի հիվանդանոցից տեղափոխվել է Երևան
Մյունխեն մեկնող ԱՄՆ պետքարտուղարի ինքնաթիռը վերադարձել է Վաշինգտոն
Որոշ տարածաշրջաններում ձյուն է տեղում. Դիլիջանի ոլորաններում մառախուղ է
Երթևեկել բացառապես ձմեռային անվադողերով. ինչ իրավիճակ է հանրապետության ճանապարհներին և Լարսում
Նիկոլ Փաշինյանը ժամանել է Մյունխեն. լուսանկարներ, տեսանյութ
Պետություն-մասնավոր աշխատանք, տեխնոլոգիական ոլորտի զարգացում. ԲՏԱ նախարարն այցելել է «Ինժեներական քաղաք»
Եղեգնաձորում վրաերթի են ենթարկվել մայր ու որդի
Եվրախորհրդարանը բանաձև է ընդունել, որով Զուրաբիշվիլիին ճանաչում է Վրաստանի լեգիտիմ նախագահ
Փարիզի քաղաքային խորհուրդն ընդունել է «Ադրբեջանում ԼՂ նախկին առաջնորդների մտահոգիչ իրավիճակի մասին» կոչ
ՌԴ-ն հրահանգել է աղմկե՞լ. ինչու Քոչարյանը «տեղը չի գտնում». ԵՄ-ն՝ ընդդիմության ցայտնոտի պատճառ. տեսանյութ
Գրիգորյանը Համաշխարհային բանկի Կովկասի տարածաշրջանի տնօրենի հետ քննարկել է նոր ծրագրերի համագործակցությունը
Պուտինն ուրախ կլինի Թրամփին տեսնել Մոսկվայում Հաղթանակի շքերթին. Պեսկով
Հնդկական մացառախոզերի ընտանիքի գիշերային զբոսանքը «Զանգեզուր» կենսոլորտային համալիրում. տեսանյութ
Քննարկվել են Հայաստանի և Բավարիայի միջև համագործակցության ամրապնդման հեռանկարները
Ինքնաձիգներ, ատրճանակ, հակատանկային ական, մի քանի հարյուր փամփուշտ․ Արմավիրում զինամթերք են հանձնել
Ինչ խնդիրների առաջ են կանգնում մարդիկ Telcell-ից օգտվելիս, և ինչ լուծումներ է առաջարկում փոխտնօրենը. տեսանյութ
Թրամփի հետ Նեթանյահուի գործարքը լուրջ սպառնալիք է խաղաղության համար. Էրդողան
Նիկոլ Փաշինյանը աշխատանքային այցով մեկնել է Մյունխեն
ՔՊ Նախաձեռնող խմբի նիստում քննարկում ենք Գյումրիի քաղաքապետի ընտրությունները. վարչապետ
Ռուբեն Վարդանյանը հրաժարվել է ադրբեջանցի պաշտպանի ծառայությունից
Նշանակվել է ՆԳՆ կրթահամալիրի ղեկավար կազմը
Երևանում «Մերսեդես»-ը վրաերթի է ենթարկել հետիոտնին, ապա՝ բախվել այլ մեքենայի. կա տուժած
ՊԵԿ-ն անձնական օգտագործման տրանսպորտային միջոցների ժամանակավոր ներմուծման մասին հայտարարություն է հրապարակել
ԼՂ-ն լուծարած եսիմ ով ուզում է «մխտռել» ՀՀ կյանքը, էդ գյուտարարի գանգին պետք է իջնի իրավունքի ուժը. Սուքիասյան
Կիևը չի ընդունի Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև երկկողմանի բանակցություններ առանց Ուկրաինայի մասնակցության. Զելենսկի
ՏԿԵ նախարարն ընդունել է Հայաստանի հանքագործների և մետալուրգների միության ներկայացուցիչներին
Ռազմավարական նշանակության «Միջազգային Ռադիոցանց» ընկերության 100 տոկոս բաժնեմասը ՀՀ-ին է փոխանցվել. վարչապետ
Հայաստանի մարմնամարզիկները չեն մասնակցի Աշխարհի գավաթի երկրորդ փուլին. այն կայանալու է Բաքվում
© 2025 Հայկական ժամանակ
Website by MATEMAT