Հիմքեր, որ Իրան-ԱՄՆ հարաբերություններում ձնհալ կլինի, չկան, երկրների առճակատումը կշարունակվի. իրանագետ

ԱՄՆ ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակից հետո ձևավորվող նոր վարչակազմի և Իրանի հարաբերությունները, մեղմ ասած, այդքան էլ դյուրին չեն, որի մասին են վկայում ԱՄՆ-ի կողմից արդեն իսկ Իրանին ուղղված մեղադրանքներն ու պատժամիջոցների մասին հայտարարությունները:

«Հայկական ժամանակ»-ը իրանագետ Արմեն Վարդանյանի հետ զրուցել է Իրան-ԱՄՆ հարաբերությունների զարգացման հնարավոր սցենարների, ռիսկերի և վտանգների մասին:

Հարցազրույցը ներկայացնում ենք՝ ստորև.

- Պարոն Վարդանյան, ի՞նչ սպասել ԱՄՆ-ում նոր ձևավորված վարչակազմից Իրան-ԱՄՆ հարաբերությունների համատեքստում, ի՞նչ հունով կամ սցենարներով կարող է այն զարգանալ:

- Կարծում եմ՝ ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունները նոր վարչակազմի օրոք ավելի կլարվեն, որովհետև Դոնալդ Թրամփը, 4 տարի լինելով ԱՄՆ նախագահ, հասցրել է դուրս գալ Իրանի միջուկային համաձայնագրից և վարել Իրանի նկատմամբ առավելագույն ճնշման քաղաքականություն, սահմանել բազմաթիվ պատժամիջոցներ: ԱՄՆ-ը կոշտ դիրքորոշում է որդեգրել Իրանի նկատմամբ, ինչպես նաև հենց Թրամփի հրամանով Բաղդադում՝ Իրաքում, սպանվեց Իրանի առանցքային ֆիգուրներից մեկը՝ գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանին: Այսինքն՝ ի տարբերություն դեմոկրատների, որոնք կարծում էին՝ Իրանի նկատմամբ պետք է վարել ներգրավման քաղաքականություն, որպեսզի Իրանը լինի ավելի կանխատեսելի, Հանրապետականները կոշտ գծի հետևորդներ են, «բազե»-ներ են, որոնք կարծում են, որ Իրանին պետք է անկյուն մղել և բոլոր հնարավոր ձևերով մեկուսացնել:

- Իսկ ի՞նչ զարգացումների սպասել Մերձավոր Արևելքում. Իսրայելին աջակցությունը կշարունակվի՞, թե՞ ոչ, և ԱՄՆ-ը կարո՞ղ է Իսրայելի միջոցով ներգրավվել ընդհուպ ուղիղ պատերազմի մեջ Իրանի հետ:

- Իսրայելին աջակցությունը կշարունակվի, Թրամփը ԱՄՆ-ի պատմության մեջ ամենաիսրայելամետ նախագահն է համարվում, որը, դեմ գնալով միջազգային իրավունքին և հարաբերությունների համակարգին, Երուսաղեմը ճանաչեց Իսրայելի մայրաքաղաք: Այնպես որ, Իսրայելի նկատմամբ օգնությունը ավելի կմեծանա, և դրանից կարող է օգտվել նաև Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուն, որը նախկինում մի քանի անգամ փորձեր արեց պատերազմ հրահրել Իրանի դեմ՝ ԱՄՆ-ին ներքաշելով պատերազմի մեջ, մինչդեռ դեմոկրատները, հասկանալով այդ ծրագիրը, չներքաշվեցին դրանում, ամեն ինչ արեցին, որ կոնֆլիկտը հանգուցալուծվի: Թրամփի դեպքում վստահ չեմ, որ նա այդպես կգործի, չի բացառվում որ ինչ-որ ռազմական գործողությունների էլ ականատես լինենք Իրանի դեմ: Չեմ կարծում՝ լայնամասշտաբ պատերազմ լինի, բաց հարվածներ Իրանի պրոքսիներին, ամենայն հավանականությամբ, կլինեն:  

- Ի՞նչ ռիսկեր ու վտանգներ կան մեր տարածաշրջանի և մասնավորապես Հայաստանի համար Իրանի՝ ԱՄՆ-ի հետ առճակատման պարագայում:

- Ընդհանուր առմամբ դժվար կանխատեսելի հարց է, թե ինչի դա կբերի, բայց ամեն դեպքում մեր հարավային սահմանների մոտ ռազմական գործողությունները (Իրանի ներքաշվելը ռազմական գործողություններում) չի բխում մեր շահերից: Մյուս կողմից էլ Հայաստանը շատ փոքր խաղացող է, որը հնարավորություն չունի ազդելու գործընթացների վրա:

- ԱՄՆ-ից հնչող այն հայտարարությունները, թե Իրանը մահափորձ է իրականացրել Դոնալդ Թրամփի դեմ, որը կանխվել է, ինչի՞ մասին են խոսում: Կյանքի իրավունք ունե՞ն այն պնդումները, թե՞ դա ցույց է տալիս ԱՄՆ դիրքորոշումն ու վերաբերմունքը Իրանի նկատմամբ:

- Այո, կարող է, միգուցե դրա տակ կա ճշմարտություն: Թրամփն էլ իր նախընտրական արշավի ժամանակ իշխանությունից պահանջել էր ուժեղացնել իր անվտանգությունը՝ հայտարարելով, որ Իրանը իր դեմ կարող է մահափորձ կազմակերպել: Այնպես որ կա այդ հնարավորությունը, միգուցե ոչ պետության մակարդակով, այլ՝ որոշ խմբավորումների: Իրանում կա պետություն պետության մեջ. դա Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսն է, որը պետությունից անկախ է և երբեմն ավելի մեծ ազդեցություն ունի, քան Իրանի պաշտպանության նախարարությունը, երբեմն էլ գործում է նախագահի դեմ, քայլեր է անում, որոնց մասին անգամ նախագահը տեղյակ չի լինում: Որքան հասկանում եմ, հենց Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսին է վերագրված այդ մեղադրանքը: Տեսականորեն չի բացառվում, որ այդ կառույցը կազմակերպած լինի Թրամփի դեմ մահափորձը: Այն ֆորմալ առումով իրանական պետությունը չէ, և հնարավոր է, որ ԱՄՆ-ի ճնշումները մեծացվեն այդ կառույցի, ոչ թե պետության:

- Հնարավո՞ր է՝ Իրանը քայլեր ձեռնարկի ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու առումով:

- Ամեն դեպքում Իրանում էլ են հասկանում, որ իրենք չունեն այնպիսի ռեսուրս, որ միանգամից ԱՄՆ-ի դեմ դուրս գան, առճակատման գնան: Ծանր շրջափուլ է Իրանի համար, շատ լուրջ պատժամիջոցների տակ է ընկել այդ առճակատման հետևանքով: Իրենք էլ ամեն ինչ անում են, որ վերադառնանան միջուկային համաձայնագրին, որից դուրս էր եկել Թրամփը, բայց Թրամփի կոշտ և անզիջում դիրքը տեղ չթողեց, որ կողմերը փոքր-ինչ իրենց լարված հարաբերությունները բարելավեն: Այնպես որ այստեղ, այո, Իրանը փորձելու է փոքր-ինչ մեղմել լարվածությունը, սակայն ամեն ինչ չէ, որ Իրանից է կախված, շատ բան կախված կլինի Թրամփի պահվածքից: Եթե շարունակի նույն կոշտ գիծը, կարծում եմ՝ Թրամփի նախագահության տարիները նշանավորվելու են Իրանի դեմ ծանր պատժամիջոցներով և այն թուլացնող գործողություններով: Լավատեսության հիմքեր, որ Իրան-ԱՄՆ հարաբերություններում ձնհալ կլինի, չկան, կարծում եմ՝ առաջիկա 4 տարիները կշարունակվեն այս երկրների առճակատմամբ: