«Ծնողը ծեծը դիտարկում է երեխային դաստիրակելու լավագույն միջոց»․ ինչ է սահմանում քրեական նոր օրենսգիրքը

Հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտել նոր Քրեական օրենսգրքի 247-րդ հոդվածը, որը սահմանում է երեխայի դաստիարակության կամ խնամքի պարտականությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու դեպքերը, դրանց համար նախատեսված պատիժները։

Այսինքն՝ ծնողը, այլ օրինական ներկայացուցիչը կամ այլ անձը, որի վրա երեխայի դաստիարակության կամ խնամքի պարտականություն է դրված, այդ պարտականությունը չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը, որը հանգեցրել է երեխայի առողջության վատթարացմանը, պատժվում է տուգանքով՝ 10 հազար դրամի չափով կամ որոշակի պաշտոններ զբաղեցնելու կամ որոշակի գործունեությամբ զբաղվելու իրավունքից զրկելով՝ առավելագույնը 3 տարի ժամկետով, կամ ազատության սահմանափակմամբ՝ առավելագույնը 1 տարի ժամկետով, կամ կարճաժամկետ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը 2 ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ՝ առավելագույնը 1 տարի ժամկետով:

Իսկ ինչպիսի՞ն է պատկերը մեր երկրում՝ կապված երեխաների պաշտպանվածության հետ․արդյոք երեխայի ծնողը կամ խնամող անձը պատշաճ կատարո՞ւմ է երեխային դաստիարակելու կամ խնամելու պարտականությունները։ ՀՀ ոստիկանությունից «Հայկական ժամանակ»-ին փոխանցեցին՝ Հայաստանում այս տարվա առաջին եռամսյակի ընթացքում ոստիկանությունն արձանագրել է անչափահասների նկատմամբ կատարված հանցագործության 33 դեպք, իսկ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում՝ 34 դեպք: Ըստ ոստիկանության՝ հանցագործությունների գերակշիռ մասը եղել են երեխաների առողջությանը վնաս հասցնելու դեպքեր։

Իրավապաշտպան Զարուհի Հովհաննիսյանը, որը տարիներ ի վեր փորձում է պաշտպանել ընտանեկան բռնությունների ենթարկվածների ու երեխաների իրավունքները, մեզ հետ զրույցում նշում է՝ Հայաստանում երեխաների իրավունքները ոչ միայն չեն պաշտպանվում, այլ նաև նրանք շարունակում են մնալ ամենախոցելին։ Ըստ նրա՝ եթե բռնության ենթարկված կինը կարող է ուժ գտնել և խոսել իր նկատմամբ կատարված բռնարարքների մասին, ապա երեխաները ավելի քիչ են խոսում այդ մասին, ինչն էլ նվազեցնում է նրանց պաշտպանվածությունը։

Մասնագետի խոսքով՝ շատ դեպքերում ծնողը երեխային դաստիրակելը ընկալում է նրան ծեծելով։ Սակայն երեխային, ֆիզիկական բռնության ենթարկվելով, նրա մոտ բազում հոգեբանական խնդիրներ են առաջանում։

«Երեխային բռնության ենթարկած ծնողը երբեմն դա բացատրում է կամ արդարացնում որպես դաստիրակելու միջոց, արարքը հիմնավորում են՝ ասելով, թե՝ «մենք էլ ենք ժամանակին այդպես դաստիարակվել»։ Այսինքն՝ նրանք սեփական երեխային փաստացի ենթարկում են բռնության, սակայն դա ընկալում որպես խնամքի կամ դաստիրակության միջոց։ Այդ եղանակով երեխան չի կարող լինել դաստիարակված, հակառակը՝ դա նրա մոտ առաջացնում է լուրջ հոգեբանական խնդիրներ։ Երեխային կարելի է և պետք է դաստիրակել տարբեր մեթոդներով, նրա հետ զրուցելով, հետը ժամանակ անցկացնելով»,- ասում է Հովհաննիսյանը։

Վերջինիս խոսքով՝ մեր ժամանակներում ծնողները անտարբերություն են դրսևորում երեխաների նկատմամբ, քիչ ժամանակ տրամադրում նրանց։ Երեխան չի կարողանում ստանալ այն ամբողջ հոգատարությունը և դաստիրակությունը, որը պետք է նրան տրամադրի ծնողը։

Բռնության ենթարկված երեխան խուսափում է իր հասակակիցների հետ շփումներից, կրթական հաստատություն հաճախելուց, վարժ չի լինում նաև խոսքը, այսինքն՝ խոսելու ընթացքում կա՛մ կարող է կակազել, կա՛մ էլ բառերն ամբողջությամբ չարտահայտել, ասում է իրավապաշտպանը:

«Երեխաները խոցելի են այն պատճառով, որ գտնվում են մեծահասակների պաշտպանության ներքո, և ծնողները նրանց վրա ավելի շատ ազդեցություն ունեն։ Երբեմն երեխան եթե կարողանում է ահազանգել կամ որևէ մեկին պատմել իր խնդրի մասին, հետո համապատասխան մարմնում հրաժարվում է խոսել՝ մտածելով՝ մայրն է, հայրն է, պետք չէ։ Մենք չենք հասել դեռ այն իրավիճակին, որ երեխայի ահազանգելուց հետո գործին ընթացք տրվի։ Սակայն ծնողները պետք է հասկանան, որ երեխաների հանդեպ բռնության գործադրումը որևէ պարագայում թույլատրելի չէ»,- շեշտում է զրուցակիցը:

«Հայ օգնության ֆոնդի «Երեխաների աջակցության կենտրոն» հիմնադրամի ղեկավար Միրա Անտոնյանի խոսքով էլ՝ իրենց կենտրոնը տարվա ընթացքում երեխաների խնդիրների հետ կապված մոտ 200 ահազանգ է ստանում։ Հիմնականում արձանագրվում են, օրինակ, այնպիսի դեպքեր, երբ երեխային ծնողը ենթարկել է բռնության, և ծնողները այդ ամենը պատճառաբանում են որպես դաստիարակչական մեթոդ։

«Երբեմն երեխաներն են ահազանգում մեզ կատարվող դեպքերի մասին, երբեմն հարևաններն են տեղեկացնում, նաև ոստիկանությունից ենք տեղեկանում։ Երեխային մեզ մոտ ենք պահում և սկսում ծնողի հետ աշխատել. եթե փոխում է վարքագիծը, ամեն ինչ դեպի լավն է գնում, եթե ոչ, ապա համապատասխան մարմիններին ենք տեղեկացնում, և, ըստ դրա, ծնողը կամ երեխայի խնամքը կատարող անձը ենթարկվում է պատժի։ Սակայն երբեմն բարդ է լինում․ եթե երեխայի նկատմամբ բռնարար արարք գործադրողը սեփական ծնողն է լինում, շատ պարագաներում երեխան անպաշտպան է»,- ասում է նա:

Ըստ Անտոնյանի՝ այս ամենին զուգահեռ նաև կարևոր է, որ երեխաները արդեն կարողանում են հասկանալ և տեղյակ են իրենց իրավունքներից։

ՀՀ ոստիկանության անչափահասների հանցավորության և ընտանեկան բռնության կանխարգելման վարչության պետ Էդգար Պետրոսյանն էլ «Հայկական ժամանակի» հետ զրույցում մանրամասնում է՝ երեխայի նկատմամբ ֆիզիկական բռնություն գործադրած ծնողը թեև ոստիկանությունում զղջում է իր արարքի համար, սակայն տեսականորեն մնում է այն կարծիքին, որ ծեծը արդյունավետ միջոցն է երեխայի վրա ներազդելու համար։

Պետրոսյանի վստահեցմամբ՝ էական չէ՝ երեխայի նկատմամբ բռնությունը ծնո՞ղն է գործադրել, թե՞ այլ մերձավոր ազգական. եթե կա բռնության փաստ, ապա անպայման նման արարքը ստանում է համապատասխան գնահատական։

«Ոստիկանությանը հետաքրքրում է ոչ թե հոդվածը, այլ բռնության առկայության փաստը։ Նոր քրեական օրենսգրքում սահմանված է՝ մերձավոր ազգականի կողմից ցանկացած ֆիզիկական բռնություն անչափահասի կամ չափահասի նկատմամբ քրեորեն պատժելի է։ Մերձավոր ազգականի կատարած բռնությունը համարվում է տարածվող հանգամանք, և անձը հետապնդվում է հանրային կարգով, այսինքն՝ չեն կարող հաշտվել, և գործը կարճվի»,- վստահեցնում է Պետրոսյանը։

Նրա խոսքով՝ երեխաները ոստիկանություն սկսել են ավելի շատ ահազանգել, քան, օրինակ, նախորդ տարի։ Սա նշանակում է, որ նրանք բավարար չափով իրազեկված են իրենց իրավունքներից։

Մերի Խաչատրյան