Իրանը ՄԱԿ-ի տեսուչներին զրկել է ատոմային օբյեկտներում կամայական ստուգումների հնարավորությունից

Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին հայտարարել է, որ Իրանը  համաձայնել է միայն 3 ամսով երկարացնել ՄԱԿ-ի տեսուչների հասանելիությունը իրանական միջուկային օբյեկտներին:

Այնուհետ  Թեհրանում կայացված որոշմամբ սահմանափակվելու է տեսուչների ստուգումների ու արտապլանային  այցերի հնարավորությունը:

Իրանը երեքշաբթի օրվանից փոխում է դեպի իր միջուկային օբյեկտներ մուտքի քաղաքականությունը, քանի որ ԱՄՆ-ը չեղյալ չի հայտարարել պատժամիջոցները, որոնք կիրառվել էին այն բանից հետո, երբ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել էր  2015 թվականին միջուկային գործարքից դուրս գալու մասին:

2018-ի մայիսին Թրամփի վարչակազմը միակողմանիորեն դուրս եկավ միջուկային գործարքից և վերականգնեց տնտեսական պատժամիջոցները Իրանի դեմ: Թեհրանը պատասխանեց ՝ հայտարարելով, որ չի ենթարկվելուպայմանագրով սահմանված սահմանափակումներին:

Պաշտոնական Իրանը պնդում է, որ չի վերադառնա գործարքի պայմանների կատարմանը՝ քանի դեռ ԱՄՆ-ը դա չի անում, բայց նախագահ Ջոզեֆ Բայդենն էլ կարծում է, որ նախ  Իրանը պետք է վերադառնա այդ պայմանների կատարմանը:

Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ ճգնաժամը շարունակվում է գրեթե 20 տարի: Իրանը պնդում է, որ իր միջուկային ծրագիրը խաղաղ է, բայց ԱՄՆ-ը և այլ երկրներ կասկածում են, որ Թեհրանը գաղտնի կերպով փնտրում է միջուկային զենք ստեղծելու հնարավորություններ:

Օրենքը, որը երեքշաբթի օրը պետք է ընդունեն իրանցի պատգամավորները, պահանջում է, որ կառավարությունը դադարեցնի Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության  (ՄԱԳԱՏԷ)  տեսուչներին ինքնաբուխ ստուգումների համար այցելել Իրանի միջուկային օբյեկտներ:

«Այս օրենքը կկիրառվի, ինչը նշանակում է, որ լրացուցիչ արձանագրության հնարավորությունները, ցավոք, կդադարեցվեն», - Թեհրանում բանակցություններից հետո ասել է ՄԱԳԱՏԷ-ի ղեկավար Ռաֆայել Գրոսսին:

«Ավելի քիչ հասանելիություն կլինի, համաձայն եմ, բակց եկեք ընդունենք այն, ինչ կա. մենք դեռ կարող ենք շարունակել աշխատել մոնիտորինգի վրա», - ավելացրել է  նա:

Լրացուցիչ արձանագրությունը ՄԱԳԱՏԷ-ին թույլ է տալիս չհայտարարված ստուգումներ անցկացնել նախկինում Իրանի կողմից չբացահայտված օբյեկտներում:

Իրանը ՄԱԳԱՏԷ-ին թույլ է տվեցլ վերսկսել չնախատեսված ստուգումները ՝ համաձայն 2015 թ. Համաձայնության: Նման ստուգումները միջուկային զենքի մասին պայմանագրի մաս են կազմում:

Անցյալ տարի Իրանը մերժել է ՄԱԳԱՏԷ-ի տեսուչներին երկու կասկածելի կայքեր օբյեկտներ մոըտք գործելը, ինչը հանգեցրել էր ամիսների առճակատման՝ մինչև Թեհրանը զիջումների գնաց:

Փորձագետների կողմից միջուկային օբյեկտների հերթական ստուգումները, ինչպես համաձայնեցվել են 2015-ի գործարքում, առայժմ կշարունակվեն:

Իրանը խոստացել է, որ նոր օրենքը չի հանգեցնի երկրից այժմյան տեսուչների արտաքսմանը, սակայն ՄԱԳԱՏԷ-ի տեսուչների կողմից միջուկային օբյեկտների չպլանավորված ստուգումների արգելքը կավելացնի միջազգային մտահոգությունները:

ՄԱԳԱՏԷ-ի ղեկավար Ռաֆայել Գրոսսին Թեհրանում կայացած բանակցությունների արդյունքները համարել է բավական դրական:

Ձեռք բերված համաձայնությունն անկասկած կմեղմի Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ ճգնաժամի աճող զգացողությունը և 2015-ի գործողությունների համապարփակ ծրագրին (JCPOA) նոր շունչ հաղորդելու փորձերը:

Կարևոր է, որ մեղմացվի իրանական նոր օրենքի ազդեցությունը, որը ուժի մեջ կմտնի երեքշաբթի օրը: Այն լրջորեն կխոչընդոտի ՄԱԳԱՏԷ-ին `իր գործը կատարելու հարցում:

Այնուամենայնիվ, Իրանը դադարեցնում է այսպես կոչված «Լրացուցիչ արձանագրության» իրականացումը, որը միջազգային ատոմային գործակալությանն ավելի մեծ հնարավորություն էր տալիս ստուգումների իրականացման:

Բայց Գրոսսին կարծում է, որ «ժամանակավոր երկկողմ տեխնիկական համաձայնությունը», որը ձեռք է բերվել Թեհրանում այս շաբաթավերջին կայացած բանակցություններում, ՄԱԳԱՏԷ-ի տեսուչներին թույլ կտա շարունակել կատարել իրենց աշխատանքը:

Համաձայնագիրը թերահավատություն յոըբեբա որոշակի շրջանակների՝ հատկապես նրանց մոտ, ովքեր միշտ համարել են, որ SPVD պայմանագիրը սխալ է, և ովքեր համոզված են, որ այն փրկելն անիմաստ է կամ նույնիսկ վտանգավոր:

Բայց գործարքը, որը  կնքվել է այն ժամանակ, երբ Բայդենի վարչակազմը հայտարարել է բանակցությունների սեղան վերադառնալու պատրաստակամության մասին, Վաշինգտոնին և Թեհրանին արժեքավոր ժամանակ է տալիս փոխզիջում փնտրելու համար: