Ինչ է պետք տնտեսական ակտիվության միջավայրի վերականգնման համար

2021 թվականին ՀՀ կառավարության կարեւոր քայլերից մեկը տնտեսական ակտիվության միջավայրի վերականգնումն է լինելու։ Սա մատնանշված է նաեւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի 2020 թ. նոյեմբերի 17-ին հրապարակած ճանապարհային քարտեզի կետերից մեկով։ Հունվարի 15-ին վարչապետը հերթական քննարկումն է ունեցել համապատասխան ոլորտների ղեկավարների հետ եւ նշել, որ 2021 թ. պետք է դառնա մեր տնտեսական ամբիցիաների վերականգնման տարի։

Թեմայի վերաբերյալ ՀՀ Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Գուրգեն Բաղդասարյանը ՀԺ-ի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց, որ հետպատերազմյան Հայաստանում տնտեսական իրավիճակի տեսլականը կարգավորելու «բանալին» քաղաքական դաշտում է եւ ոչ թե տնտեսագետների ձեռքում։

«Հիմա հասարակության հիմնական խնդիրը կապված է անվտանգության հետ, այսինքն՝ պետք է առաջնահերթ հենց այդ անվտանգության հարցերը չեզոքացվեն, բոլորը իրենց հայրենիքում անվտանգ զգան։ Հենց այդտեղից է գալիս ճամպրուկային տրամադրության վերացումը»,- նշեց Բաղդասարյանը։

Նրա խոսքով՝ քաղաքական կայունացումից հետո մարդկանց մոտ սպասումներ կձեւավորվեն, եւ տնտեսությունը կսկսի շնչել։ Պատգամավորի կարծիքով՝ դա նաեւ օտարերկրյա ներդրողին որոշակի պատկերացում կտա։

Հարցին՝ միայն քաղաքակա՞ն հանգամանքով պայմանավորված կարող է տնտեսությունը վերականգնվել, թե՞ բուն տնտեսական միջավայրում ծրագրեր իրականացնելը կամ արտոնություններ սահմանելը եւս դեր ունեն, նա պատասխանեց. «Ե՛վ ես, ե՛ւ դուք՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, առաջին հերթին մտածում ենք անվտանգության խնդրի, ներքաղաքական իրավիճակի կայունացման մասին»։

Դիտարկմանը՝ ստացվում է, որ տնտեսությունը զարգացնել հնարավոր չէ առանց ներքաղաքական կայունացման, Բաղդասարյանը դրական արձագանքեց. «Եթե անընդհատ ներքաղաքական կյանքը պետք է փոխվի եւ կայունություն չլինի, ո՞վ ներդրում կանի, ոչ մեկը»։

Հարցին՝ իր անդամակցած՝ ԱԺ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովը բիզնեսի հետ երկխոսություն իրականացնո՞ւմ է խնդիրները հասկանալու համար, պատգամավորը պատասխանեց. «Հանձնաժողովի վերջին նիստում օրակարգը բավականին մեծ էր եւ հագեցած։ Այս պահին նման քննարկում չենք արել դեռ, բայց կարծում եմ՝ կլինի»։

Բաղդասարյանի պատկերացմամբ՝ խնդիրը կարող է կարգավորվել վարչապետի հրաժարականով եւ նոր ընտրություններով։

ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Եղիշե Սողոմոնյանի կարծիքով՝ այն, ինչ տեղի ունեցավ 2020 թ.՝ կորոնավիրուսը, պատերազմը, անկանխատեսելի եւ բացասական երեւույթներ էին, որոնք, անկախ Կառավարության գործունեության արդյունքներից, իրենց ազդեցությունն են ունեցել տնտեսական արդյունքների վրա։

Նրա կարծիքով՝ Կառավարության գործունեության արդյունավետությունը հասկանալու համար պետք է վերադառնալ նախակորոնավիրուսային իրավիճակ, հատկապես՝ 2019 թ.. «2019-ից մինչեւ կորոնավիրուսի իրավիճակը տնտեսական լավ արդյունքներ էին գրանցվում։ 2019-ին 2017-ի համեմատ մենք ունեցանք հարկային եկամուտների մոտ 44 տոկոս կամ 500 մլրդ դրամ աճ, ինչը հնարավորություն տվեց, որ տարբեր ուղղություններով ծախսերի ավելացում տեղի ունենա»։

Խոսելով տնտեսական ակտիվության միջավայրի վերականգնման մասին՝ պատգամավորը նշեց, որ 2021 թ. Կառավարությունը պետք է ծախսերը կատարի ոչ թե նախկին տրամաբանությամբ, այլ նոր ուղղություններ պետք է դնի ծախսերի իրականացման. «Օրինակ՝ ինչպես էկոնոմիկայի նախարարն է ասում՝ պետք է նոր բիզնեսներ ֆինանսավորենք, պետությունը պետք է իր մասնակցությունն ունենա եւ ակտիվ քաղաքականություն վարի»։

Նրա խոսքով՝ պետությունը պետք է նախաձեռնող դերում լինի, միջազգային ընկերություններ հրավիրի, որ ներդրումներ կատարեն. «Եթե այս կոնտեքստով շարժվենք, կարծում եմ՝ 2021 թ. ավելի լավ կշարժվենք, քան բյուջեի հիմքում է դրված։ Կարող ենք ավելի բարձր տնտեսական աճ ունենալ, քան 3.2 տոկոսն է»։ Սողոմոնյանն ընդգծեց՝ ամբիցիոզ ծրագրեր իրականացնելով, նոր մոտեցումներով, նոր ծրագրերով՝ հնարավոր կլինի տնտեսական առումով հաջողության հասնել։

Դիտարկմանը՝ խորհրդարանական ընդդիմության պատգամավորներից մեկը հայտարարում է, թե տնտեսական ակտիվությունը կվերականգնվի միայն քաղաքական կայունության պայմաններում, պատգամավորն արձագանքեց. «Ըստ էության՝ քաղաքական անկայունությունն իր բացասական ազդեցությունը կարող է ունենալ ներդրումային դաշտի առումով, ինչպես նաեւ փոխարժեքի վրա։ Սպասումները շատ կարեւոր դեր ունեն, եթե անկայունություններ ունենանք, դա իր բացասական ազդեցությունը կունենա ընդհանուր միջավայրի եւ սպասումների վրա»։

Սողոմոնյանը նշեց, որ բոլորը, անկախ նրանից իշխանական են, թե հակաիշխանական, պետք է զսպվածություն դրսեւորեն, իրար օգնեն եւ միասնական լինեն։

«Պատրաստ ենք նաեւ աջակցել ընդդիմության տնտեսական առաջարկներին։ Եթե մի ուժ չի նպաստելու կայունության ապահովմանը, ես կարծում եմ՝ այդ ուժը տեղ չունի քաղաքական դաշտում»,- ասաց նա։

Պատգամավորն ընդգծեց՝ մինչ այժմ Հայաստանում, որպես այդպիսին, ներդրումներ չեն եղել. «Տարբեր կոռուպցիոն մեխանիզմներ են գործել պետական կառավարման համակարգում, շատերը իրենց ընկերների եւ բարեկամների անունով կամ օֆշորներով ընկերություն են բացել, ու այդ ձեւով մենք ունեցել ենք «ներդրումներ»։ Քանի որ ստվերը մեծ է եղել, շատ օլիգարխներ գերշահույթ են ստացել, նույնիսկ ապրանքներն առանց մաքսազերծման մուտք են գործել ՀՀ, եւ այդ հարկերը չեն մուծվել։ Արդյունքում այդ գերշահույթները դարձել են «ներդրումներ»»։

Սողոմոնյանի կարծիքով՝ «Սովորական պայմաններում քաղաքական իշխանությունները որքան էլ հարկային բեռը իջեցնեն, մի շարք խնդիրներ կան, որ ներդրումային պայմանները այդքան էլ բարենպաստ չեն դարձնում։ Մենք պետք է գնանք ներդրողների հետեւից, ասենք, որ պատրաստ ենք ձեզ հետ իրականացնել, աջակցել»։

Տնտեսագետ Հայկ Սարգսյանը, մեր զրույցում անդրադառնալով վարչապետի ճանապարհային քարտեզով նախանշված տնտեսական ակտիվության միջավայրի վերականգնմանը, կարծիք հայտնեց, որ տնտեսական առումով բացվածք չկա, փաստաթուղթը շատ սեղմ է, եւ շատ հարցերի պատասխաններ պետք է ստանալ։

«Բնական է, որ այդ ճանապարհային քարտեզում հնարավոր չէր լինի ունենալ համապարփակ գնահատական միջավայրի ձեւավորման առումով, որովհետեւ տնտեսական զարգացումը այսօր բեկվել է, էապես փոխվել է։ Առաջին պլան են մղված հակաճգնաժամային միջոցառումների ծրագրերը, որն այդ ճանապարհային քարտեզում չէր կարող մեկնաբանվել»,- ասաց նա։

Նրա խոսքով՝ դեռեւս պետք է քննարկման առարկա դառնա, թե ինչպես է տնտեսական զարգացման բեկված կորը իր բնականոն հիմքին բերվելու եւ տնտեսական ակտիվությունը իրագործվելու։

«Վարչապետը վերջերս ասաց, որ կառավարման որակը էապես պետք է փոխվի եւ բարելավվի։ Ես կարծում եմ, որ պետք է կոնկրետ նշվեն այն միջոցառումները, թիրախները, ռիսկերի չեզոքացման այն մեթոդներն ու մեխանիզմները, որոնք հնարավոր կդարձնեն տնտեսական ակտիվության մեծացումը»,- նշեց Սարգսյանը։