Կրոնական կոթողների թիրախավորումը պատերազմական հանցագործություն է. Սիրանուշ Սահակյանը՝ Ղազանչեցոցի հրթիռակոծման մասին

Մշակութային արժեքները, որոնց մեջ ներառված են նաեւ կրոնական կոթողները, գտնվում են միջազգային սովորութային իրավունքի, ինչպես նաեւ՝ «Զինված ընդհարումների դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի պաշտպանության ներքո։ Թե՛ սովորութային, թե՛ կոնվենցիոն նորմերը արգելում են հակամարտության կողմերին թիրախավորել մշակութային ժառանգությունը, եւ պարտավորեցնում կանխել դրանց հասցվող վնասները։

Այս մասին «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում ասաց «Իրավական ուղի» ՀԿ-ի համահիմնադիր, իրավաբան Սիրանուշ Սահակյանը՝ հավելելով, որ այդ նորմերով սահմանված սկզբունքները խախտելը, բացառությամբ երկու նախապայմանի, պատերազմական հանցագործություն է։

Հիշեցնենք՝ ադրբեջանական զինված ուժերն այսօր երկու անգամ հրթիռակոծեց Շուշիի Սուրբ Ղազանչեցոց եկեղեցին՝ վնասելով գմբեթը, եկեղեցու արտաքին ու ներքին հատվածները։ Առաջին հրթիռակոծումը տեղի ունեցավ ցերեկը, երկրորդը՝ երեկոյան այդ ժամանակ արդեն լրագրողները մասնագիտական աշխատանք էին կատարում եկեղեցում՝ լուսաբանելով առաջին հարվածի հետևանքները: Երկրորդ հարվածի հետեւանքով լրագրողներից երեքը տուժեցին․ նրանցից երկուսի վիճակը գնահատվում է ծանր, մեկինը՝ ծայրահեղ ծանր։ Արցախի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանի տվյալներով՝ հարվածի նախընթաց շրջանում եկեղեցու գլխավերևում անօդաչու թռչող սարք է պտտվել, որն էլ այնուհետև հարվածել է եկեղեցուն: Այդ փաստերը հստակ ցույց են տալիս, որ ադրբեջանական զինված ուժերի համար տեսանելի է եղել, որ հարվածում են եկեղեցուն, եւ որ ներսում առկա էին տարբերանշանով լրագրողներ․ «Հետևաբար, անվիճելի է, որ Ադրբեջանը դիտավորյալ ու թիրախային հարված է հասցրել լրագրողներին ու եկեղեցուն: Ավելին, փաստահավաք առաքելության շրջանակներում պարզվել է, որ ադրբեջանական զինված ուժերը հրթիռակոծել են նաև Շուշիի մզկիթի շրջակայքը»,- ասված է ՄԻՊ հաղորդագրության մեջ։ Ադրբեջանի այս քայլը խիստ դատապարտվել է նաեւ Հայաստանի Հանրապետության ՄԻՊ-ի, Արտաքին գործերի նախարարության, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի կողմից։

Իրավաբան Սիրանուշ Սահակյանի հետ զրուցել ենք պատմամշակութային արժեքների պաշտպանության իրավական մեխանիզմերի մասին․

-Տիկի՛ն Սահակյան, կրոնական եւ մշակութային արժեք ներկայացնող շենք-շինությունները միջազգային ո՞ր կոնվենցիայով, ինչպե՞ս են պաշտպանվում զինված ընդհարումների ժամանակ։

-Մշակութային արժեքները, որոնց մեջ ներառված են նաեւ կրոնական կոթողները, գտնվում են միջազգային սովորութային իրավունքի, ինչպես նաեւ՝ «Զինված ընդհարումների դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի պաշտպանության ներքո, եւ հետաքրքրական է, որ Կոնվենցիան, ինչպես նաեւ՝ դրա առաջին արձանագրությունը, վավերացրել են թե ՀՀ-ն, թե Ադրբեջանը։ Այսինքն՝ անկախ սովորութային իրավական նորմերից՝ կոնվենցիոն նորմերի մակարդակում եւս հանձնառություն կա հարգել մշակութային արժեքները։ Զինված ընդհարման ժամանակ այդ կոթողները առանձնացվում են հատուկ պարբերանշանով, սակայն եթե նույնիսկ դա չի արվում, սովորութային իրավունքների տեսանկյունից դրանք արդեն իսկ գտնվում են պաշտպանության ներքո, պարզապես Հաագայի կոնվենցիան առավել ուժեղացված պաշտպանություն է տալիս դրանց։ Եւ եթե կողմերը խախտում են այս նորմերը, ապա մենք գործ ունենք պատերազմական հանցագործության հետ։

Այս կանոնն ունի երկու բացառություն․ երբ ռազմականացվում է մշակութային  հուշարձանը՝ օգտագործվելով բացառապես զինվորական, ռազմական նպատակներով, եւ երբ հակառակորդի նկատմամբ առավելության հասնելու այլընտրանքային միջոց գոյություն չունի։ Սրանք համաժամանակյա պայմաններ են․ հակադրության համար նշեմ, որ եթե քաղաքացիական օբյեկտներն են ռազմականացվում, դրանք անմիջապես կորցնում են իրենց պաշտպանությունը, իսկ այս դեպքում կա երկրորդ չափանիշը․ մշակութային հուշարձանները պետք է ոչ միայն ռազմականացված լինեն, այլ պետք է հակառակորդի նկատմամբ ռազմական առավելություն ձեռքբերելու բացառիկ, ծայրահեղ միջոցը լինեն։

-Ձեր նշած երկու նախապայմաններն էլ տվյալ դեպքում չեն եղել։

-Օբյեկտիվ իրականության մեջ չկա փաստ, որ Արցախի իշխանությունները փոխել են եկեղեցու նպատակայնությունը եւ այն սկսել որպես վահան օգտագործել ռազմական օբյեկտները կամ զինվորականներին պաշտպանելու նպատակով։ Եկեղեցին օգտագործվել է բացառապես իր նպատակին համապատասխան․ այն կարեւոր մշակութային եւ կրոնական սիմվոլ է, որը առանցքային տեղ ունի Արցախի ժողովրդի կյանքում։  Չունենք նաեւ փաստեր, որ եկեղեցուն անթույլատրելի հեռավորություն վրա տեղակայված են եղել ռազմական օբյեկտներ։ Այս տվյալների բացակայության պայմաններում կրկնակի հարված հասցնելը վկայում է թիրախավորված հարձակման մասին․ սխալ կոորդինատների պարագայում հնարավոր է մեկ անգամ սխալմամբ հարված հասցնել, ինչը եւս հիմնավորելի պիտի լինի, բայց երկրորդ անգամ թիրախավորելը արդեն հստակ միտում ունի։

-Կոնվենցիոն այդ իրավունքների խախտումները այժմ ի՞նչ հետեւանք կարող են առաջացնել։

- Այս արարքները դիտարկվում են որպես պատերազմական հանցագործություններ, նման հրաման տվողները, կատարողները, ինչպես նաեւ՝ չկանխողները, ենթակա են քրեական պատասխանատվության։ Դրանք կլինեն ազգային մակարդակում թե միջազգային՝ ժամանակը ցույց կտա, իհարկե, Միջազգային քրեական դատարանի կողմից այս դրվագներով քննությունը իրատեսական չէ վերջինիս Կանոնադրությունը վավերացրած չլինելու պայմաններում, բայց առնվազն ազգային օրենսդրության մակարդակում այդ հանցագործներին հետապնդելու իրական ընթացակարգեր կան։ Մնում է հավատալ, որ այս դեպքերը պատշաճ քննության կարժանանան տարբեր երկրների իրավապահ մարմինների կողմից, եւ հանցագործներին հետախուզելու, հանձնելու գործիքների միջոցով ինչ-որ ժամանակահատվածում կկանգնեցվեն արդարադատության առջեւ։

Առհասարակ, մշակութային արժեքներին վերաբերող հարցերը գտնվում են նաեւ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի տիրույթում, կարելի է հրավիրել նաեւ այս կառույցի ուշադրությունը, բայց բուն ռազմական գործողությունների ընթացքում կատարված հանցագործությունների շրջանակում նրա դերը սահմանափակ է, հիմնականում կարող է դատապարտող ձեւով  արձանագրել։

-Տիկին Սահակյան, ԱԳՆ-ի պաշտոնական կայքում հրապարակված են ՀՀ մշակութային այն արժեքները, որոնք գտնվում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պաշտպանության ներքո: Նշված է նաեւ, որ յուրաքանչյուր պետություն իրավունք ունի ներկայացնել միայն իր սահմանների ներսում գտնվող հուշարձանները: Հետաքրքիր է՝  ՀՀ-ն կարո՞ղ էր այդ ցանկում ներառել Արցախի Հանրապետության տարածքում գտնվող մշակութային արժեք ներկայացնող շենքերը․ Ղազանչեցոց եկեղեցին դրանում ներառված չէ։

-Նուրբ հարցադրում է, հասկանալի է, որ Արցախի Հանրապետությունը ՀՀ-ի՝ միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների ներսում չէ, բայց մենք ունենք առնվազն իրավական դիրքորոշում, որ մարդու իրավունքների կառույցների առջեւ միջազգային պատասխանատվության տեսանկյունից գործում է ՀՀ-ի պատասխանատվության կանխավարկածը, քանի որ ՀՀ-ն որոշակի արդյունավետ վերահսկողություն է իրականացնում ԼՂՀ-ի նկատմամբ։ Իհարկե, այս արդյունավետ վերահսկողությունը հաստատված է այլ չափանիշներով, եւ դա նույնական չէ ՄԱԿ-ի դատարանի սահմանված վերահսկողությանը, բայց կարծում եմ՝ այս կոնցեպտի կիրառության միջոցով կարելի է պնդել, որ ՀՀ-ն կարող է ստանձնել նաեւ ԼՂՀ-ի մշակութային արժեքների պաշտպանությունը, ինչը հանրային մեծ նշանակություն ունի։

-Այժմ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ից, միջազգային կրոնական կառույցներից ինչ-որ գործնական քայլ պե՞տք է ակնկալել թե՞ դարձյալ հնչելու են միայն դատապարտող հայտարարություններ։

-Կարծում եմ՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կարող է անդրադառնալ եւ քննարկման դնել մշակութային արժեքների ոչնչացումը, նախկինում նմանատիպ հարցեր բարձրաձայնվել են, այդ դատապարտող հայտարարություններն էլ կանխարգելմանը նպաստող նշանակություն կունենա։ Ինչ վերաբերում է կրոնական կառույցներին, ապա հաշվի առնելով, որ ոչ միայն որպես մշակութային արժեքի պահպանության, այլեւ ինքնության վերացման խնդիր կա, որովհետեւ հայերի ինքնությունը մեծապես կապված է քրիստոնեության հետ, եւ եթե զրկում են կրոնը իր ծիսակատարություններին համապատասխան դավանելու հնարավորություննից, միջամտում են կրոնի ազատության իրավունքին, կարծում եմ՝ առկա է թե անհատական, թե կոլեկտիվ մակարդակով կրոնական ազատության պաշտպանության հարց, ուստի կրոնական ազատություններով, հատկապես քրիստոնեական ուղղվածության կառույցները եւս պետք է արձագանքեն։

 

 

 

Տպել
3149 դիտում

Ռուսաստանը նպատակ է դրել հեղաշրջում իրականացնել Հայաստանում, առաջիկայում քայլերը կսրվեն. Առաքելյան

Դասարաններում կկրճատվի աշակերտների թիվը․ իրականացվել են գնահատման համակարգի փոփոխություններ

Բախվել են «Նիսսան»-ն ու «Ֆորդ տրանզիտ»-ը․ վերջինս նաև երկաթե արգելապատնեշներին է հարվածել, տուժածները հիվանդանոցում են

ԱՄՆ-ը Ռուսաստանի Դաշնությանը մանրամասն տեղեկատվություն է տրամադրել ահաբեկչության սպառնալիքի մասին․ Սպիտակ տուն

Երևանի գլխավոր հատակագիծը կլինի թվայնացված փաստաթուղթ․ Տիգրան Ավինյանը տեսակապով հարցեր է քննարկել Քրիս Չոայի հետ

Շահրամանյանը շարժվում է Բակո Սահակյանի ու Սերժ Սարգսյանի պահվածքով, պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի. Իոաննիսյան

96 խնամատար ընտանիքում դաստիարակություն է ստանում 152 երեխա․ այս ինստիտուտի զարգացման աշխատանքները շարունակվում են

Հայ-ռուսական հարաբերություններում առկա վիճակը լավատեսություն չի ներշնչում․ ինչում է մեղադրել Լավրովը ՀՀ ղեկավարությանը

Մինչև ապրիլի 5-ը կատարված իրավախախտման տուգանքի 50 տոկոսը վճարելու դեպքում պարտավորությունը կհամարվի կատարված

Չստացված չեկիստ, հանգիստ վեր ընկիր տեղդ ու ջանդ յուղիր. Մեհրաբյանը՝ Շահրամանյանին

200 հոգու հրկիզման սահմռկեցուցիչ դրվագն ունենալով իր անցյալում՝ խորհուրդ է տալիս Հայաստանի անվտանգության մասին. Սաֆարյան

Հավերժ ճակատներին Եվլախ դաջածներն էլի ակտիվացան. Հարություն Մկրտչյանը՝ Սամվել Շահրամանյանի մասին

Բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան և «Մերսեդես»-ը

Աֆղանստանում 5․7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել

Խմբի կազմում ապօրինի կերպով զենք-զինամթերք են ձեռք բերել և իրացրել․ խուզարկություններ Երևանում և Գողթանիկում (լուսանկար)

Մեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումը

Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան

Նոր Հաճնի կամրջի վրա փոսային նորոգման աշխատանքներ են իրականացվում․ երբ կավարտվեն

Հայտնի են Արթուր Աբրահամի հոր՝ Գրիգոր Աբրահամյանի հոգեհանգստի և հուղարկավորության վայրն ու օրերը

Վարդենյաց լեռնանցքը դժվարանցանելի է կցորդիչով բեռնատարների համար

Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը․ ինչ է հանձնարարվել

29.94 տոննա մարդասիրական օգնություն՝ 1․5 մլն անձի․ ինչ է ուղարկել Հայաստանի կառավարությունը Գազա

Իրականացվել է ոչ պատշաճ հետազոտություն․ պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը, մեղադրանք է ներկայացվել ԲԿ-ի 3 բժշկի

Ճամբարակի սննդի օբյեկտի գործունեության կասեցումը վերացվել է

Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ վարկանիշն աճել է․ ներկայացվել են ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները

Հայաստանի և Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով հանձնաժողովները համատեղ հայտարարություն են ստորագրել

Արարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվի․ ՍԱՏՄ-ն ստացել է Բելառուսի առողջապահության նախարարության նամակը

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է

Գևորգ Պապոյանը շվեյցարացի գործընկերոջ հետ քննարկել է փոխգործակցության ընդլայնման հնարավորությունը

Հայաստանն աշխարհի առաջ վերածվում է Արևմուտքի վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. Զախարովա

Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն կլինի