Կանոնները պետք է լինեն պարզ, հասկանալի․ Ա․ Ավագյանն ուսուցիչներին ներկայացնում է՝ ինչպես կառավարել դասարանի վարքագիծը

Այսօր մեկնարկել է Հայաստանի երկրորդ տարեկան ուսուցչական-հանրակրթական համաժողովը՝ Edcamp-ը, որը համախմբում է ուսուցիչներին, դպրոցների ղեկավարներին, հոգեբաններին, կրթական հետազոտողներին եւ քաղաքականություն մշակողներին։ Այսօրվանից մինչեւ հունիսի 27-ը ամեն օր կլինեն մի շարք քննարկումներ եւ փորձի փոխանակում։ Ստորեւ ներկայացնում ենք աշակերտների վարքագծի վերաբերյալ այսօրվա քննարկումից մի հատված։

Հաշվի առնել աշակերտի նախասիրությունները, սահմանել կանոններ, հասնել փոխըմռնման եւ համագործակցության․ հայ մանկավարժներն այսօր ծանոթացան դասարանի վարքագծի կառավարման ժամանակակից մոտեցումներին։

Նոր մոտեցումները սեփական օրինակներով առցանց նրանց ներկայացրեց ԱՐՄԱՎ շարունակական կրթության կենտրոնի հիմնադիր Արմենուհի Ավագյանը։ Քննարկման ընթացքում խոսեց միայն նա, այս անգամ լսողի դերում ուսուցիչներն էին, որոնք իրենց հարցերն ուղղում էին նամակի տեսքով։

Բանախոսի կարծիքով՝ այսօր դպրոցում առկա դժվարությունների պատճառներից է ուսուցիչների կողմից ճկունություն չդրսեւորելը։

Խոսելով աշակերտների ներգրավվածության մասին՝ նշեց, որ անհրաժեշտ է հաշվի առնել երեխայի նախասիրությունները, դասը կառուցել ըստ դրանց։ Եթե երեխան «Ուոլթ Դիսնեյ» ընկերության հերոսներին շատ է սիրում, կարելի է այդ ուղղությամբ մտածել։

Երբեմն որոշ աշակերտների անհրաժեշտ է թույլ տալ դասընկերոջ կամ փոքր խմբի հետ աշխատել, երբ օրինակ՝ մեկը դժվարանում է կենտրոնանալ եւ այլն։ Աշակերտներ էլ կան գրատախտակին գրելու խնդիր ունեն։ Կարելի է նրանց թույլ տալ, որ տետրում աշխատեն։

Ըստ բանախոսի՝ մեր դպրոցներում բոլորին ուսուցիչն է փորձում օգնել, եւ աշակերտները միմյանց հետ քիչ են համագործակցում, մինչդեռ նրա առաջարկած տարբերակով՝ կարելի է ասել, որ հարցի դեպքում պետք է դիմել երեք դասընկերոջ, պատասխան չստանալու դեպքում՝ ուսուցչին։ Ընթերցանության ժամանակ էլ աշակերտներից մեկը կարող է դասը բարձրաձայն կարդալ, մյուսը նրան ուղղել։

Կարեւոր է ուսուցչի ձայներանգը։ Ժողովուրդն ասում է՝ ձայնը գլուխն է գցել, հենց այդ պարագայում էլ, երբ ուսուցիչը կոկորդային ձայնով բարձր խոսում է, աշակերտը կարող է հոգնել եւ անցանկալի վարք դրսեւորել։ Ձայնի վրա էլ պետք է աշխատել, որպեսզի ոչ թե կոկորդից, այլ որովայնից դուրս գա։

Քար լռության մասին

Բանախոսի կարծիքով՝ եթե դասարանում քար լռություն է, լավ բանի մասին չի խոսում։

«Եթե ձեր նպատակն է, որ դասարանում լինի քար լռություն, դուք դատապարտված եք անհաջողության»,- նշեց նա՝ հավելելով, որ պետք է դրա փոխարեն լինի ձայնային որոշակի ֆոն, սակայն ոչ աղմուկ։

Դասարանի մթնոլորտը պետք է լինի աշխատանքային, հանգիստ ու հաճելի։

Ավագյանի խոսքով՝ լավ կազմակերպված դասարան ունենալու համար կարեւոր են, թե՛ ուսուցչի խոսքերը, թե՛ ընդանուր տարածքի շեղող հանգամանքները։

Առաջինի դեպքում պետք է ուշադիր լինել՝ ինչ բառերով ենք գրանցում երեխայի անհաջողությունը․ «կրկին քո մոտ չստացվեց»-ը կարելի է փոխարինել՝ «ոչինչ, վաղը կփորձենք»-ով։

Ինչ վերաբերում է երկրորդին, օրինակ՝ մեծ պատուհաններով դասասենյակում երեխան կարող է շարունակ նայել անցորդներին։ Նախատելը չի օգնի, պետք է նվազագույնի հասցնել շեղող հանգամանքը։

Կանոններդ լղոզված պիտի չլինեն

Լավ կազմակերպված դասարանում լավ կանոններ են պետք՝ լղոզվածի փոխարեն պարզ, կիրառելի, պարբերաբար կրկնվող եւ ստեղծագործաբար ներկայացվող։ Դրանք կարելի է երգ ու նկար դարձնել, հաճախ հենց աշակերտը կարող է նկարել այն կանոնը, որին պետք է հետեւի։

Հիշեցում ուսուցիչներին․ եթե մեկ անգամ իրենց գրած կանոններին չհետեւեն, օրինակ՝ ասեն․ «Գնա, ինչ ուզում ես արա», աշակերտներն այսուհետ չեն ենթարկվի դրանց։

Ավագյանի խոսքով՝ կանոնները պետք է լինեն դրական ձեւակերպմամբ՝ «մի´ վազիր»-ի փոխարեն՝ «տեղաշարժվի´ր քայլելով», ունենան պարզ ձեւակերպում եւ լինեն իրագործելի։ Օրինակ՝ «լինե´նք հարգալից»-ը կոնկրետ ու հասկանալի չէ, սակայն «ընկերոջդ իրերը վերցրու միայն նրանից հարցնելու դեպքում»-ը ուրիշ հարց է։ Մեկ այլ տարբերակ․ «մի´ խփիր, մի´ ծաղրիր»-ի դեպքում աշակերտին կարող ես տալ վատ գաղափար ու միտք, կարող ես ասել․ «ձեռքերդ, ոտքերդ, իրերդ քեզ մոտ պահի´ր»։ Սա նաեւ կնշանակի, որ իրար այլ պարագաներով չեն կարող հարվածել։

Կարեւոր պայման է անցանկալի վարքագծի հաղթահարումը, իսկ դրա համար պետք է հասկանալ առաջացման համատեքստը, սահմանել ցանկալի վարքագիծը։ Այնուհետեւ աշակերտին հնարավորություն տալ դա փորձակելու՝ նրան նաեւ հուշումներ տրամադրելով։

Եթե ավելի պարզ․ երբ երկար դասամիջոցից հետո աշակերտները շարունակ աղմկում են, կարելի է կանոն մշակել, որ դասարան պետք է մտնել անաղմուկ, փակ բերանով։

Սեփական օրինակով ուսուցիչը կարող է այս ամենը ցույց տալ, հետո ամենաչարաճճի աշակերտին խնդրել, որ ինքը ցույց տա օրինակելի տարբերակը։

Շատ հաճախ ամենաժիր աշակերտները ուշադրության կենտրոնում են ցանկանում լինել։ Այսպես կլինեն նաեւ լավ վարքով։

«Գեղեցիկ վարքն էլ կարող է լինել ուշադրություն գրավելու միջոց»,-ընդգծեց Ավագյանը։

Ուսուցիչը նաեւ կարող է հուշումներ պատրաստել՝ թղթի վրա փակ բերան նկարել եւ մտնելուց աշակերտներին դա ցույց տալ։ Առավել շատախոսների սեղաններին դրանք նաեւ փակցնել, որ շարունակ աչքի առաջ լինեն։

Նախատինքի փոխարեն խրախուսում

Բանախոսն առաջարկեց բացասականը մեկնաբանելու փոխարեն՝ խոսել դրականից։

«Ոչ թե փնովել չկատարողներին, այլ խրախուսել կատարողներին»,- նշեց Ավագյանը՝ հավելելով, որ ավելի լավ է «Արմե´ն, բավական է խոսես»-ի փոխարեն, «տեսե´ք, թե Արմինեն ինչքան լուռ է նստած» տարբերակը կիրառել։

Խրախուսումը կարող է լինել նաեւ նյութական՝ կտրոնների տեսքով։ Յուրաքանչյուր կտրոնը մեկ րոպե։ Հետո օրինակ՝ Լուսինեն կարող է նկարչության ժամին 5 րոպե ավելի նկարել, քանի որ լավ վարքագծի համար 5 կտրոն է վաստակել։ Շատախոսներին կարելի է կրկնակի խրախուսել։

Մեկ այլ հետաքրքիր առաջարկ է՝ դասասենյակում ունենալ հանգստի գոտի։ Սա չի նշանակում, թե ով երբ ցանկանա, այնտեղ պիտի գնա, այն կարող են վաստակել՝ որոշակի խրախուսական կտրոններ հավաքելու դեպքում։