Մեր փորձը կարող է օգնել ձեզ բուժվել. բնիկ ցեղերի առաջնորդներն աշխարհին էին դիմել դեռ համավարակից առաջ

Հարյուրամյակներ շարունակ բնության հետ ներդաշնակ ապրող բնիկների կենսական տարածքները զավթում են «զարգացող» քաղաքակրթության քաղաքները. բնիկները զգուշացնում են, որ շրջակա միջավայրը ոչնչացնելը հանգեցնում է հիվանդությունների, քայքայում կյանքն ու իրական մշակույթը: Արդյո՞ք աշխարհն այժմ պատրաստ է լսել նրանց՝ փորձել է ճշտել BBC-ն:

Կոստա Ռիկայի ամենամեծ բնիկ խմբերից մեկի՝ Բրիբրիի անդամ եւ առաջնորդ Լեւի Սուցրե Ռոմերոն հիշում է, որ երբ հունվարին լսում էր Չինաստանում նոր կորոնավիրուսով վարակված մարդկանց մասին լուրերը, մտածում էր, որ դա իրենցից չափազանց հեռու է:

Ռոմերոն ապրում է երկրի հարավում գտնվող հեռավոր, լեռնային շրջաններից մեկում՝ Թալամանկա քաղաքում, որը լի է մարգագետիններով, գետերով, խիտ ջունգլիներով, ուր անդադար տաք անձրեւներ են տեղում: Չնայած Թալամանկայում ապրող Բրիբրիի փայտյա տանիքներով տները բավական հեռու են երկրի հանրաճանաչ զբոսաշրջային հանգույցներից, սակայն Ռոմերոն շուտ է հասկացել, որ վարակի՝ իրենց հասնելը միայն ժամանակի հարց է:

Ռոմերոյի համար ակնհայտ էր՝ վիրուսը սանձազերծվեց մարդկային ագահության եւ մոլորակի հանդեպ վատ վերաբերմունքի պատճառով: «Մենք ներխուժում ու գրավում ենք կենդանիների կենսամիջավայրը, նրանց թողնում անհամաչափ փոքր տիրույթ, մենք ծառեր ենք կտրում, միատեսակ մշակաբույսերով ծածկում տարածքները, մենք աշխարհը լցնում ենք քաղաքներով եւ ասֆալտով եւ մենք շատ քիմիական նյութեր ենք օգտագործում. սա կոկտեյլ է՝ սխալ արարքներից»,- ասել է Ռոմերոն:

Ռոմերոն համակարգում է «Միջինամերիկյան մարդկանց եւ անտառների դաշինք»-ը՝ Կենտրոնական Ամերիկայի եւ Մեքսիկայի բնիկ համայնքների համար հողերի պաշտպանության կարեւորագույն պլատֆորմներից մեկը, որ ներկայացնում է տարածաշրջանի առավել խիտ անտառապատ հատվածներում ապրող ավելի քան 50 հազար մարդու: Նա վստահ է, որ գոյություն ունի Երկրի հետ միասին ապրելու շատ ավելի հարգալից ու ճիշտ տարբերակ, եւ հենց այդպես էլ ապրում են Բրիբրին եւ շատ այլ բնիկ ցեղախմբեր:

«Սա նմանատիպ վերջին համաճարակը չի լինելու»,- հավաստել է Ռոմերոն՝ հիշեցնելով, որ տարիներ շարունակ բնիկների այլ առաջնորդների հետ միասին հորդորել են աշխարհի առաջնորդներին որդեգրել բնության հետ համակեցության, բնությանը ավելի մերձ տարբերակ՝ անձեռնմխելի թողնելով բնիկների կեցավայրերը, չափ պահել թե՛ բերքահավաքի եւ թե՛ որսի առումով՝ գիտակցելով եւ պատկառանքով ընդունելով այն փաստը, որ մարդու առողջությունը պայմանավորված է մոլորակի առողջությամբ: Այժմ էլ նրանք կրկնում են այս հաղորդագրությունը՝ կորոնավիրուսն ունենալով աչքի առաջ:

Մարտին Նյու Յորքում՝ քաղաքը համավարակի էպիկենտրոն դառնալուց ու քաղաքը փակվելուց անմիջապես առաջ, տեղի էր ունեցել Կլիմայի փոփոխությունները լուսաբանող լրագրողների միջազգային հանդիպում-քննարկում: Այստեղ Ռոմերոն, Բրազիլիայի եւ Ինդոնեզիայի բնիկների մի շարք ցեղապետեր շեշտել են այն դերը, որ կարող են ունենալ ավանդական գիտելիքներն ու փորձը մոլորակը պաշտպանելու գործում: Նրանք նշել են, որ այդ պաշտպանությունը տարածվում է ոչ միայն կլիմայի փոփոխության եւ կենսաբազմազանության կորստի նվազեցման վրա, այլեւ ապագա համաճարակների ռիսկի նվազեցման վրա:

«Մենք համոզված ենք, որ այս համավարակը բնական ռեսուրսների սխալ օգտագործման եւ այդ ռեսուրսների հետ միասին սխալ ապրելու արդյունք է»,- ասել է Ռոմերոն: 

Բազմաթիվ հետազոտություններ վկայում են նոր հիվանդությունների առաջացման եւ շրջակա միջավայրի ոչնչացման միջեւ առկա կապի մասին: Բազմաթիվ վիրուսներ, բնականաբար, կան կենդանիների մեջ, եւ, օրինակ, անտառահատումը մեծացնում է կենդանու հետ շփման մեջ մտնող մարդկանց վարակվելու հավանականությունը:

Բնության հետ հաղորդակցության մասին 2017 թվականի զեկույցից պարզ է դառնում, որ կենդանածին հիվանդությունների առաջացման վտանգը առավելագույնն է արեւադարձային անտառներում, որտեղ հողի նպատակային օգտագործման փոփոխություններ են ունենում, ներառյալ՝ անտառահատումներ, հանքարդյունաբերություն, ամբարտակների կառուցում եւ ճանապարհների զարգացում: Ինչպես նշում են զեկույցի հեղինակները, նման գործողությունները կրում են կենդանիներից փոխանցվող հիվանդությունների առաջացման ռիսկ, քանի որ դրանք խաթարում են էկոլոգիական դինամիկան եւ մեծացնում շփումը մարդկանց, անասունների եւ վայրի բնության միջեւ:

Ինչպես նշել է Սթենֆորդի համալսարանի կենսաբան Էրին Մորդեքեյը, դա պայմանավորված է որոշակի մարդու եւ որոշակի կենդանու պատահական հանդիպումով եւ այն պաթոգեններով, որ այդ երկուսը կրում են հենց այդ պահին:

Անտառահատումը կարող է տարածել նաեւ արդեն առկա հիվանդությունները: Հոկտեմբերին Մորդեքեյը եւ զեկույցի համահեղինակ Էնդրյու Մըքդոնալդը Գիտությունների ազգային ակադեմիային են ներկայացրել իրենց աշխատությունն այն մասին, որ Բրազիլիայում անտառահատումների աճը բարձրացնում է մալարիայի փոխանցման տեմպը՝ ընդ որում, հիվանդության վեց ու կես նոր դեպք կտրված անտառի յուրաքանչյուր քառակուս կիլոմետրին համամասնությամբ: Գիտնականները բացատրել են. նախ, ծառերը կտրելը բրազիլացիներին մոտեցնում է մալարիա տարածող մոծակների սիրելի տարածքներին, երկրորդ՝ անտառահատումների գործում ներգրավվում են նաեւ այնպիսի մարդիկ, որոնց օրգանիզմը տարածքին սովոր չէ, եւ առավել եւս չի կարողանում դիմադրել վարակին: Փոքր գործոն չէ նաեւ այն, որ անտառահատումների ժամանակ շփվում են կենդանատեսակներ, որ նախկինում չէին հանդիպում:

Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ ինչպես կենդանական աշխարհի օրինական, այնպես էլ անօրինական առեւտուրը մեծացնում է նոր հիվանդությունների ռիսկը՝ պայմանավորված թե՛ այդ կենդանիներին պահելու հիգիենայի պայմաններով եւ թե՛ նրանց ստրեսային վիճակով: Կենդանատեսակների մեկտեղման հետեւանքով փոխանակվում են վիրուսները, արագորեն դառնում նոր հիվանդություններ եւ տարածվում:

Բժիշկ փորձագետներն ու բնապահպանները տասնամյակներ շարունակ նախազգուշացնում էին ինչպես անտառահատման, այնպես էլ վայրի բնության առեւտրի հետ կապված առողջական ռիսկերի մասին, բայց՝ անօգուտ: Օրինակ՝ Չինաստանը 2003-ին SARS-ի բռնկման հետ կապված կարճաժամկետ արգելք դրեց վայրի բնության առեւտրի վրա, բայց այն վերսկսվեց մոտ մեկ տարվա մեջ, իսկ հետո ավելացրեց ծավալները:

Բնիկ ցեղախմբերն իրենցով միայն ժամանակավորապես դանդաղեցնում են լանդշաֆտների վերափոխումը, մինչդեռ դա ունի ոչ միայն երկրաբանական ու կենսաբանական հետեւանքներ, այլեւ հստակ արտահայտված առողջական խնդիրների ակունք է:

Էկոլոգոառողջական խնդիրների լուծման բանալին, ըստ բնիկների, կարող է լինել նաեւ «տեղաբնիկային» զբոսաշրջության զարգացումը: Արեւադարձային անտառներում, ուր հատումներն արագանում են տարեցտարի, բնիկներն իրենց գոյությամբ եւ կեցությամբ բնությունը որոշ չափով պահպանում են հենց այդ ցեղախմբերը: Օրինակ՝ տիեզերքից արված արբանյակային լուսապատկերների մեջ ակնհայտ է, որ Բրազիլիայի որոշ մասերում պահպանվել են այն անտառները, ուր շարունակում են ապրել բնիկները. գիտնականների բնորոշմամբ՝ այս մարդիկ արդյունավետ խոչընդոտներ են անտառահատման տարածքների ընլայնման համար:

Շատ խմբեր սերունդներով ապրում են անտառապատ տարածքներում եւ լանդշաֆտը դիտարկում են՝ որպես իրենց համայնքի մի մաս: Ոմանք նաեւ կարծում են, որ իրենց նախնիները անտառի մի մասն են: Նրանք ունեն բնության հետ համակեցության խիստ կանոններ: Օրինակ՝ համայնքի անդամներն արմավենու տերեւներ հավաքելիս (նրանց կենցաղում գրեթե ամեն ինչ կառուցվում է արմավենու ճյուղերով ու տերեւներով) պիտի նվազագույնը հինգ տերեւ թողնեն ամեն ծառի վրա, որ այն կարողանա ավելի շատ բերք ու տերեւներ աճեցնել: Գիտնականները փաստում են՝ աշխարհը պիտի վերանայի բնության ռեսուրսները ոչնչացնելով՝ հարստություն կուտակելու կենսամոդելը:

Աշխարհը դժվարությամբ է պատկերացնում բնության հանդեպ հարգանքի ու տնտեսապես զորեղ լինելու միջեւ այսպիսի նախընտրության անհրաժեշտությունը: Ամենուր շարունակում են անապակ բնությունը հանձնել հանքարդյունաբերությանը եւ արդյունահանման այլ ոլորտներին՝ երբեմն ֆիզիկապես սպանելով բնիկներին ու բնապահպաններին: Նշենք, որ 2002-2017թթ. սպանվել է 1500 բնապահպան, որոնց 40 տոկոսը եղել է ծննդով բնիկ: Նրանք հաճախ ընկալվում են որպես երկրորդ կարգի մարդ, առերեսվում ռասիզմի:

«Մեր անտառներում ու հողերում մեր կենսագործունեությունն ապահովելը ոչ միայն մեր մարդկային իրավունքն է, այլեւ համավարակներից խուսափելու աշխարհի հնարավորությունը»,- ասել է Ռոմերոն:

Նա հույս ունի, որ Covid-19-ի նահանջից հետո աշխարհը կվերարժեւորի այն տառապանքները, կորուստները եւ դժվարությունները եւ կվերագնահատի իր կապը բնության հետ: «Մենք դեռ երկար ճանապարհ ունենք անցնելու, բայց ես հավատում եմ, որ կորոնավիրուսից հետո կառավարություններին լսելի դառնալու հավանականությունն ավելի մեծ կլինի»,- ասել է Ռոմերոն:

Տպել
3194 դիտում

Հայ-վրացական հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի են․ Ռուբինյանն ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանը

Ինչ փոփոխություններ է արձանագրել տարադրամի շուկան մարտի 28-ին

Սերգեյ Նարիշկինը այց է կատարել Հյուսիսային Կորեա

Անցած մեկ օրում ՀՀ ավտոճանապարհներին վթարների հետևանքով 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորում ստացել

«Միր» քարտերն արգելելը հավասարակշռված որոշում է, չպետք է շրջանցենք սանկցիաները. Թունյան

Հայկ Մարությանը նոր կուսակցություն է հիմնում

ՀԱՊԿ-ը խնդիր ունի մատնանշել Հայաստանի սահմանը, քանի դա չի արվել, ապա ՀՀ-ից որևէ քայլ ակնկալել պետք չէ․ Կարապետյան

Ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տա՞կ են եղել. նոր մանրամասներ «Crocus»-ի ահաբեկչության գործից

Կինը հայտնել է, որ ամուսինը հաճախակի ծեծել է իր անչափահաս դստերը, փորձել նրա հետ սեռական հարաբերություն ունենալ

Հարվածել է, այնուհետ լվացել հատակի և անգիտակից հարևանի դեմքի արյան հետքերը. սպանության նախաքննությունն ավարտվել է

Գևորգ Պապոյանը շվեյցարացի գործընկերոջ հետ քննարկել է փոխգործակցության ընդլայնման հնարավորությունը

Հայաստանն աշխարհի առաջ վերածվում է Արևմուտքի վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. Զախարովա

Միկոյան-Գալշոյան փողոցների խաչմերուկում երթևեկության կազմակերպման փոփոխություն կլինի

Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում․ Արթուր Աբրահամը լուսանկարներ է հրապարակել

Ինդոնեզական բանակը համալրվել է թուրքական տանկերով

Ուկրաինային տրամադրված F-16-ները չեն կարող փոխել իրավիճակը մարտադաշտում, դրանք օրինական թիրախ կդառնան. Պուտին

Տավուշում՝ ռուսական ռազմաբազայում, նկատել են տաջիկների և ղրղզների, գուշակեք՝ սա ինչ կազմ է և ինչի են սպասում. Սաֆարյան

Վրաց խորհրդարանականներն այցելել են Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր

Ալիևի նախկին փեսան հայտարարել է՝ իրենց պատկանող «Crocus city»-ի վերականգնումը կախված է Պուտինի և Վորոբյովի կարծիքից

ՔԿԾ-ին անհրաժեշտ են վարորդներ. ովքեր և ինչպես կարող են դիմել

Հայաստանում վտարանդի կառավարություն ներկայացող բոլոր գրասենյակները պետք է փակել. Չախոյան

Այս անգամ դաշտ են նետել սիրելի պահեստայինին, որը մեկ շաբաթում մեկ ստորագրությամբ լուծարեց ԼՂ-ն. Հովհաննիսյան

Ընթանում է «Հայաստանը՝ որպես քաղաքակրթական խաչմերուկ» միջազգային գիտաժողովը (տեսանյութ)

Հայաստանի գոյությունը կարող է երաշխավորվել բացառապես եվրոպական ընտանիքում․ Արման Բաբաջանյան

ԿԳՄՍ նախարարն ու Ֆրանսիայի դեսպանն այցելել են ակադեմիական քաղաքի տարածք

Եթե մենք մնում ենք Ռուսաստանի հետ, խնդիրները լուծվելու են մեր հաշվին. Արամ Սարգսյան

2 զոհ, 7 վիրավոր. վթար Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր ճանապարհին

Գագիկ Սուրենյանը սպասված նորություն է հայտնել

«Տոյոտա»-ի 51-ամյա վարորդը, լինելով խմածության ամենաբարձր աստիճանի, բախվել է 3 մեքենայի

Քննչական կոմիտեի վետերանները հանդիպել են նորանշանակ քննիչների հետ

ԼՂ-ից բռնի տեղահանվածները ևս 9 ամիս սոցիալական աջակցություն կստանան, ընդլայնվել է նաև շահառուների շրջանակը

Հայաստանը մարդասիրական օգնություն կցուցաբերի Գազային

Եկամուտների հայտարարագիր ներկայացնող քաղաքացիները պետք է իրականացնեն անձի նույնականացման գործընթաց․ ՊԵԿ

ԼՂ-ից բռնի տեղահանված շուրջ 17 հազար երեխա կրթություն է ստանում ՀՀ դպրոցներում

Խմելու ջրի սակագինը չի թանկանա

ԱՄՆ-ը համաձայն չէ Ադրբեջանի պնդումների հետ․ Մեթյու Միլլեր

Հայաստանը կստանա 92,3 մլն եվրոյի բյուջետային վարկ և 16 մլն եվրոյի դրամաշնորհ. ինչ նպատակների համար կծառայեն դրանք

Հայաստանում, բացի ՀՀ կառավարությունից, որևէ այլ կառավարություն չի կարող գոյություն ունենալ. Փաշինյան

Ադրբեջանի ՊԱԾ ղեկավարը Հայաստանին սպառնում է՝ մեղքը բարդելով Ֆրանսիայի վրա

«Կովկասի գերուհի» ռեստորանի մենեջերը կասկածվում է 11 միլիոն դրամ հափշտակելու համար