Հանուն թայֆայի. գլխավոր դատախազը՝ օրենսդիր

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի հոկտեմբերի 12-ի համարում

Երբ երեկ հայտնի դարձավ, որ ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի միջնորդությունը ԱԺ-ին` պատգամավոր Հակոբ Հակոբյանի (Ճոյտի) նկատմամբ քրեական հետապնդում սկսելու վերաբերյալ, ցանկանում են քննարկել կառավարության նախաձեռնությամբ հրավիրվելիք ԱԺ արտահերթ նիստում, մի պահ տարակուսեցինք: Այդ գործընթացում ՀՀ կառավարության ներգրավվածությունը չի կարող օրինական որեւէ հիմնավորում ունենալ: Ի՞նչ հիմքով պետք է կառավարությունը դիմի ԱԺ-ին` արտահերթ նիստ հրավիրելու նախաձեռնությամբ: Երեկ երեկոյան ՀՀ գլխավոր դատախազությունը տարածեց պաշտոնական հաղորդագրություն, որում ասված է.

«ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանը հոկտեմբերի 11-ին դիմել է ՀՀ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանին` ՀՀ կառավարության 2006 թվականի հոկտեմբերի 12-ին կայանալիք նիստի օրակարգում ընդգրկել նաեւ ՀՀ Ազգային ժողովի արտահերթ նիստ հրավիրելու մասին ՀՀ ԱԺ նախագահին առաջարկ ներկայացնելու հարցը` հետեւյալ օրակարգով. «Ազգային ժողովի պատգամավոր Հակոբ Հակոբյանին որպես մեղադրյալ ներգրավելու վերաբերյալ» ՀՀ գլխավոր դատախազի միջնորդագիրը քննարկելու մասին»: Այսպիսով, կարող ենք արձանագրել, որ, այնուամենայնիվ, ՀՀ գլխավոր դատախազը խախտել է ՀՀ Սահմանադրությունը` կատարելով գործողություն, որի լիազորությունը չունի: ՀՀ Սահմանադրության 103-րդ հոդվածի վերջին նախադասությամբ ամրագրված է, որ դատախազությունը գործում է Սահմանադրությամբ իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակում` օրենքի հիման վրա:

«Դատախազության մասին» օրենքում չկա ոչ մի բառ, որը ՀՀ գլխավոր դատախազին իրավունք է տալիս դիմել ՀՀ վարչապետին` կառավարության նիստի օրակարգում ինչ-որ հարց ընդգրկելու առաջարկով: Բայց դատախազն ավելի առաջ է գնացել եւ ԱԺ արտահերթ նիստ նախաձեռնելու առաջարկով է հանդես եկել` նշելով կոնկրետ հարցի անվանումը: Իր այս քայլով գլխավոր դատախազը Սահմանադրությամբ դատախազությանը վերապահված լիազորության կատարումը պայմանավորել է կառավարության որոշմամբ: Մի պահ պատկերացրեք, որ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը չի ընդունում ՀՀ գլխավոր դատախազի առաջարկը եւ հարցը չի մտցնում կառավարության նիստի օրակարգ: Կամ վարչապետը հարցը մտցնում է կառավարության նիստի օրակարգ, բայց այն գործադիր մարմնի հավանությանը չի արժանանում:

Ի՞նչ պետք է անի ՀՀ գլխավոր դատախազը` շորե՞րը պատառոտի: ՀՀ Սահմանադրությունն ամրագրում է, որ ԱԺ արտահերթ նիստերը գումարում է խորհրդարանի նախագահը` ՀՀ նախագահի, կառավարության եւ ընդհանուր պատգամավորների 1/3-ի նախաձեռնությամբ: Միակ օրենքը, որը ստեղծված իրավիճակում ՀՀ դատախազությանը որոշակի լիազորություն է տալիս խնդիրը լուծել` ԱԺ կանոնակարգն է: Իսկ այն ՀՀ գլխավոր դատախազին իրավունք է տալիս դիմել ԱԺ-ին` պատգամավորին անձեռնմխելիությունից զրկելու նպատակով համաձայնություն ստանալու համար: Սահմանադրությունը չխախտելու համար ՀՀ գլխավոր դատախազը պետք է պարզապես օգտվեր իրեն տրված լիազորությունից եւ դիմեր ԱԺ նախագահին:

Դրանից հետո միջնորդությունը կարող էր քննարկվել ԱԺ հերթական նիստի ժամանակ, կամ եթե այն հրատապ քննարկելու խիստ անհրաժեշտություն առաջանար, ապա պետք է թվով 44 պատգամավորների ստորագրությամբ արտահերթ նիստ նախաձեռնվեր: Իհարկե, ԱԺ-ում անհնար է գտնել 44 պատգամավոր, որոնք անցած տարիներին նույն արարքը չեն արել, ինչ Հակոբ Հակոբյանը, ուստի ստորագրություններ հնարավոր չէր լինի հավաքել եւ հարկ կլիներ սպասել հերթական նիստին: Խնդրի լուծման սահմանադրական մյուս տարբերակը կարող էր լինել ՀՀ գլխավոր դատախազի կողմից ՀՀ նախագահին դիմելը, բայց ոչ թե ԱԺ արտահերթ նիստ հրավիրելու առաջարկով, այլ ՀՀ Սահմանադրության 49-րդ հոդվածը հիմք ընդունելով, որն ամրագրում է, որ ՀՀ նախագահն ապահովում է օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունը:

Այլ կերպ ասած, Աղվան Հովսեփյանը ՀՀ նախագահից կարող էր խնդրել իրեն վերապահված լիազորությամբ ապահովել դատական իշխանության մաս կազմող դատախազության բնականոն գործունեությունը: Դրանից հետո ՀՀ նախագահը կարող էր դիմել ԱԺ-ին` արտահերթ նիստ հրավիրելու նախաձեռնությամբ: Այսինքն, խնդիրն ունեցել է հստակ օրինական լուծման տարբերակներ: Սակայն ընտրվել է անօրինական տարբերակը` այդպիսով հերթական անգամ ապացուցելով, որ իշխանությունները խնդիրները լուծելիս առավել հաշվի են առնում թայֆայական շահերը եւ ոչ թե ՀՀ Սահմանադրության ու օրենքների պահանջները:

Վահագն Հովակիմյան