«A-320»-ի վթարի պատճառների շուրջ. հայկական կողմի դիրքորոշումը

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի սեպտեմբերի 20-ի համարում

Մոտ մեկ շաբաթից Ավիացիոն միջպետական կոմիտեն (ԱՄԿ), որը հետաքննում էր «Արմավիայի»՝ մայիսի 3-ին Սոչիի մատույցներում վթարի ենթարկված «A-320»-ի կործանման պատճառները, պետք է հրապարակի իր վերջնական եզարակացությունը: Հիշեցնենք, որ դեռեւս հուլիսի 26-ին ԱՄԿ-ն հայկական ինքնաթիռի վթարի պատճառների վերաբերյալ մի հայտարարություն էր տարածել: Ըստ այդ փաստաթղթի, մայիսի 3-ին տեղի ունեցածի ողջ պատասխանատուն ինքնաթիռի անձնակազմն է: Բնականաբար, ԱՄԿ-ի այդ հայտարարությունը Հայաստանում դժգոհության ալիք բարձրացրեց, քանի որ հայկական կողմի բնորոշմամբ փաստաթուղթը պարունակում էր ակնհայտ կողմնակալ մոտեցումներ:  Ինչեւէ, հայտարարությունն արված էր, եւ 60-օրյա ժամկետում հայկական կողմը ԱՄԿ-ին պետք է ներկայացներ «A-320»-ի հետաքննության հետ կապված իր դիտարկումները, որից հետո կարող էր հրապարակվել հետաքննության վերջնական եզրակացությունը:

Իրադարձությունների զարգացման մյուս տարբերակը կարող էր լինել այն, որ ԱՄԿ-ն, կրկին հայկական կողմի ներկայացրած տեսակետի հիման վրա, հայտարարում է հետաքննությունը շարունակելու մասին: Այսօր արդեն ակնհայտ է, որ հետաքննությունը կրկին վերսկսելու եւ շարունակելու տարբերակը գրեթե բացառվում է: Օգոստոսի վերջին հայտարարվեց ՀՀ կառավարությանն առընթեր քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչությունում աշխատանքային խումբ ստեղծելու մասին: Աշխատանքային խումբը, որի մեջ ընդգրկված էին «Արմավիայի» մասնագետները եւ ՔԱԳՎ-ի պատասխանատու պաշտոնյաները, սկսել էր աշխատել օգոստոսի 31-ից: Խմբի հիմնական նպատակն էր ԱՄԿ-ի տրամադրած նյութերի ուսումնասիրության հիման վրա մշակել եւ ՔԱԳՎ-ին ներկայացնել վերջնական տեսակետ, որը այնուհետեւ պետք է ներկայացվեր ԱՄԿ-ին:

Այլ կերպ ասած, «A-320»-ի վթարի վերաբերյալ առկա նյութերի հետ ծանոթանալուց հետո «Արմավիայի» մասնագետները պետք է մշակեին եւ ներկայացնեին հետաքննության ընթացքի եւ արդյունքների հետ կապված իրենց առարկությունները եւ դրանց հիմնավորումները: Մասնավորապես, աշխատանքային խումբը պետք է կարողանար ապացուցել, որ Սոչիի օդանավակայանի դիսպետչերը նախ ինքնաթիռին սխալ հիդրոմետ տվյալներ է հաղորդել` վատ եղանակային պայմաններում հրավիրելով վայրէջքի, իսկ դրանից հետո սխալ հրահանգներ է տվել` ինքնաթիռը դնելով վատ կացության մեջ: Բայց ամենակարեւորը` հայ մասնագետները պետք է կարողանային ապացուցել, որ «A-320»-ի օդաչուները ստեղծված իրավիճակում ճիշտ են գործել, կամ պետք է ապացուցեին, որ հետաքննության նյութերը ամբողջական չեն, եւ այդ թերիության պատճառով է, որ վթարի ողջ մեղքը դրվում է հայ օդաչուների վրա:

Օրերս հայտնի դարձավ, որ աշխատանքային խումբն ավարտել է աշխատանքները, պատրաստվել եւ ՔԱԳՎ-ին է ներկայացվել գրավոր մի փաստաթուղթ, որի հիման վրա հայկական կողմը պետք է իր դիրքորոշումն արտահայտի: Ամեն դեպքում, ինչպես արդեն նշել ենք, այդպիսին է եղել աշխատանքային խմբի ձեւավորման նպատակը: «Արմավիայի» վերահսկողական ծառայության ղեկավար Արշակ Նալբանդյանը, որը աշխատանքային խմբի հիմնական մասնակիցներից է եղել, մեզ հետ զրույցում հաստատեց, որ իրենց կողմից ՔԱԳՎ-ին ներկայացվել է փաստաթուղթ, որով իրենք ներկայացրել են իրենց տեսակետները՝ կապված ԱՄԿ-ի հետաքննության հետ: Բայց Նալբանդյանը հրաժարվեց իրենց կազմած փաստաթղթի հետ կապված պարզաբանումներ եւ մեկնաբանություններ տալ:

Ըստ նրա, «A-320»-ի վթարի հետաքննությունը դեռեւս շարունակվում է, ուստի այս պահին ինքը չի կարող որեւէ տեսակետ հրապարակել: Իրականում «A-320»-ի վթարի հետաքննությունն ավարտված է: Ինչեւէ, չգիտես ինչու, իր ստորագրությամբ ՔԱԳՎ-ին ներկայացված փաստաթղթի առնչությամբ պարզաբանումներ ստանալու համար Նալբանդյանն առաջարկեց դիմել նույն ՔԱԳՎ-ին: Այստեղից մեզ տրված պարզաբանումներից հետո ամեն ինչ արդեն հասկանալի դարձավ: Բանն այն է, որ պատրաստված փաստաթղթում առկա հիմնավոր առարկությունները վերաբերում են միայն ինքնաթիռին սխալ հիդրոմետ տվյալներ հաղորդելուն եւ դիսպետչերի սխալ հրահանգներին: Այսինքն` ակնհայտ է, որ դիսպետչերը սխալ հրահանգներ է տվել ինքնաթիռին, ինչի մասին, չգիտես ինչու, ոչինչ ասված չէ հուլիսին ԱՄԿ-ի հրապարակած հայտարարությունում:

Ուստի, հայկական կողմի կարծիքով` վթարի հետաքննության վերջնական եզրակացությունում պետք է լինի նաեւ դիսպետչերի գործողությունների գնահատականը:  Իսկ արդյո՞ք հայ օդաչուները ստեղծված բարդ իրավիճակում ամեն ինչ ճիշտ են արել: Հենց այս ամենակարեւոր հարցին մեր մասնագետները փաստացի չեն կարողացել միանշանակ եւ հիմնավոր պատասխան տալ: Ավելի ճիշտ, նրանք չեն կարողացել առարկել ԱՄԿ-ի` վերը նշված հայտարարությունում բերված գնահատականներին: ՔԱԳՎ-ի պատասխանատուներից մեկը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ կազմված փաստաթղթում բերված չեն կոնկրետ փաստեր, ըստ որոնց ԱՄԿ-ի կողմից օդաչուների գործողությունները սխալ գնահատելը անհիմն է:

«Արմավիայի» մասնագետները ընդհանուր անհամաձայնություն են հայտնել հետաքննության արդյունքների հետ կապված, սակայն չեն հստակեցրել, թե կոնկրետ որոնք են իրենց առարկությունները: Մի խոսքով, մայիսի 3-ին «Արմավիայի» «A-320»-ի հետ տեղի ունեցածը կարելի է հետեւյալ կերպ բնութագրել` Սոչիի օդանավակայանի դիսպետչերի սխալի արդյունքում ինքնաթիռը հայտնվել է բարդ կացության մեջ: Սակայն օդաչուները, կամ ավելի կոնկրետ՝ ինքնաթիռի հրամանատարը չի կարողացել ճիշտ կողմնորոշվել եւ ինքնաթիռը ստեղծված կացությունից դուրս բերել: «A-320»-ի  հրամանատարի, այսպես կոչված, սխալը  եղել է այն, որ ինքնաթիռի` արտակարգ իրավիճակում հայտնվելուց հետո անջատել է ինքնակառավարիչը` կարծելով, թե ինքնաթիռը սխալ է կառավարվում:

Նման մոտեցումը ռուսական արտադրության ինքնաթիռի համանման իրավիճակում հայտնվելու դեպքում ճիշտ է, եւ հենց այդպես է պետք վարվել: Բայց երբ «Էյրբասն» է արտակարգ իրավիճակում հայտնվում, եւ ինքնաթիռի կառավարումը դժվարանում է, թռիչքն անհրաժեշտ է շարունակել միայն ինքնակառավարման ռեժիմով, քանի որ ենթադրվում է, թե ինքնաթիռն ավելի ճիշտ եւ արագ է լուծումները գտնում: Ուստի, այլեւս անիմաստ է ակնկալել, որ «A-320»-ի վթարի հարցում օդաչուների մեղքի բաժինը իսպառ կբացառվի: Իսկ թե ինչպիսին կլինի ԱՄԿ-ի վերջնական հայտարարությունը, պարզ կլինի մի քանի օրից:

Վահագն Հովակիմյան