Նախկինի համեմատ մեր տնտեսության դիմադրողականությունը մեծացել է. Արտակ Մանուկյան

«Moody’s» միջազգային վարկանիշային գործակալությունը օգոստոսի 27-ին հրապարակված զեկույցում բարձրացրել է Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ազգային արժույթով եւ արտարժույթով գնանշված երկարաժամկետ թողարկողի եւ արտարժույթով գնանշված չապահովված արտոնյալ պարտքի վարկանիշները՝ B1-ից Ba3:

Գործակալությունը կանխատեսում է Հայաստանում գալիք տարիների տնտեսական աճ՝ 5.5-6 %-ի շրջակայքում: 2015-ին գործակալությունը դարձյալ Ba3 էր բարձրացրել Հայաստանի վարկանիշը, իսկ 2006-ին ունեցել ենք Ba2 վարկանիշ:

ՀՀ ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Արտակ Մանուկյանը «Հայկական ժամանակ»-ի հետ զրույցում նշեց ներկա եւ նախկին վարկանիշների տարբերությունները:

- Պարոն Մանուկյան, ինչո՞վ է պայմանավորված «Moody’s»-ի զեկույցում ՀՀ վարկանիշի բարձրացումը:

-  Առաջինը մակրոտնտեսական կայունությունն է եւ նաեւ այն դրական հեռանկարները, որ կան: Հիշենք, որ նախկինում շատ միջազգային կազմակերպություններ ավելի պահպանողական սցենարներ էին նախատեսում Հայաստանի համար: Բայց հեղափոխության արդյունքում՝ ի զարմանս շատ գործընկերների, ըստ էության այդ դրական զարգացման միտումն ավելի է զարգացել եւ խորացել, ինչով էլ պայմանավորված է, որ նույն «Moody’s»-ում արդեն խոսվում է 5.5-6 տոկոս տնտեսական աճի մասին: Հայաստանը ավելի բարձր վարկանիշ էլ է ունեցել այս ողջ ժամանակաշրջանում, հիմա եթե մենք դիտարկում ենք դրանց հետ, այժմ առկա է դիվերսիֆիկացիա, սա չափազանց կարեւոր է: Այստեղ խնդիրն այն է, որ տարիներ շարունակ խոսվել է, սրա մասին բոլորը բարձրաձայնել են, բայց կարծես թե հատկապես միջազգային հանրույթի համար որեւէ տեսանելի տեղաշարժ չի եղել: Այս ամենի հետ համատեղ այդ համեմատաբար միջնաժամկետ հեռանկարները «Moody’s»-ի գնահատմամբ ավելի բարվոք են, ինչը խոսում է այն մասին, որ սրա արդյունքում որոշակիորեն վերանայվել է Հայաստանի վարկանիշը:

- Moody’s-ում վարկանիշի բարձրացումը ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ Հայաստանի վրա:

- Առաջինը, երբ որ երկրի վարկունակությունը բարձրանում է՝ այսինքն երկիրը դառնում է ավելի հուսալի, դրա արդյունքում որոշակիորեն նվազում է այն տոկոսադրույքները, որով երկիրը կարող է վարկեր կամ հավելյալ միջոցներ հայցել այլ կազմակերպություններից: Այսինքն` ավելի ցածր ռիսկային եւ հետեւաբար ավելի ցածր տոկոսադրույքներով ներգրավվող միջոցներ: Դրանից, ի դեպ, ոչ միայն շահում է երկիրը, այլ նաեւ ֆինանսաբանկային համակարգի կազմակերպություններն ու սովորական ձեռնարկությունները, որոնք արտասահմանյան իրենց գործընկերներից վարկեր են ներգրավում: Ինչո՞ւ, որովհետեւ ռիսկայնության նվազումը եւս կարեւորագույն պարամետր է այդ որոշումների համար:

Երկրորդը  ներդրողների գրավչության առումով է, իհարկե այստեղ էլի չափազանց կարեւոր է, որ մենք տեղափոխվենք էլ ավելի հուսալի գործընկերների շարքում, բայց այս համանման վարկանիշները սովորաբար դրվում են ներդրողների սեղանին, երբ որ նրանք ներդրումային որոշումներ են իրականացնում: Այս առումով, իհարկե, աշխատանք կա, որովհետեւ Վրաստանն ու Ադրբեջանը դեռեւս բարձր դիրքեր են գրավում մեզնից, բայց մենք արդեն այս վարկանիշի բարձրացումով եւս մեկ քայլ մոտեցանք նրանց, ինչը եւս դրական ազդեցություն ունի: Այս ամենի արդյունքում կարելի է նաեւ ակնկալել, որ շուկայում միջնաժամկետ հաստատված մենք պետք է ակնկալենք նաեւ տոկոսադրույքների՝ այդ թվում նաեւ վարկերի տոկոսադրույքների նվազեցում: Հատկապես արտարժույթով վարկերի:

- Ինչպես գիտենք, սա առաջին դեպքը չէ, երբ Հայաստանի վարկանիշը բարձրանում է, նախորդ դեպքերի հետ համեմատած՝ ո՞րն է այս անգամ վարկանիշի բարձրացման տարբերությունը:

- Առաջին տարբերությունն այն է, որ նախկինում մենք այդ ժամանակաշրջանում համարվել ենք ավելի ցածր ռիսկային երկիր, բայց, միաժամանակ կարծես թե հենց ֆինանսական ճգնաժամը եղավ՝ սա հետ շպրտեց մեզ ինչպես տնտեսական զարգացման առումով, այնպես էլ այդ վարկանիշներում մեր դիրքերի առումով: Այսինքն՝ դիմադրողականությունը ավելի թույլ էր, չնայած ֆորմալ առումով բավարարում էր: Մեր տնտեսության դիմադրողականությունը մեծացել է, եւ միջնաժամկետ հատվածում պարզ է, որ սա էլ ավելի մեծ հեռանկարներ է ստեղծում: Եվ այն խզումը, որը նախկինում առաջացել է, փորձում ենք այդ ժամանակահատվածը որոշակիորեն կոմպենսացնել:

- Ձեր հաշվարկներով առաջիկա 2-3 տարիների ընթացքում Հայաստանը կկարողանա՞ պահպանել այս վարկանիշը:

- Բոլոր այն մակրոտնտեսական հիմնական ցուցանիշները, որոնք  մենք համադրում ենք եւ որոնք  հիմք են հանդիսանում նման կարգի կազմակերպությունների գնահատականի համար, շատ ավելի հավանական սցենար է, որ էլ ավելի կբարձրանանք այդ որակական սեգմենտով, քան որ հակառակ միտումը լինի, եթե, իհարկե, ֆորս-մաժորային իրավիճակ չլինի:

- Եթե հստակ օրինակներով նշենք, շարքային քաղաքացու վրա վարկանիշի բարձրացումն ի՞նչ ձեւով է անդրադառնալու:

- Եթե հիմա մենք դիտարկում ենք, որ նախկինում բանկը դրսի իրենց գործընկերներից միջոցներ էր ներգրավում որոշակի տոկոսադրույքով, ապա երկրի կայունությանը զուգընթաց նրանք հավելյալ հնարավորություն են ունենում այդ նույն միջոցները ներգրավել ավելի ցածր տոկոսադրույքներով, ինչը իր հերթին նշանակում է, որ որոշակիորեն պետք է քո տրամադրած միջոցները էժանանան: Արդյունքում մենք ակնկալում ենք, որ հատկապես միջնաժամկետ հատվածում շուկայում որոշակի տեղաշարժ կլինի ռիսկայնության նվազմանը զուգընթաց՝ տոկոսադրույքների նվազմամբ:

Քանի որ մենք պատրաստվում ենք պետական պարտատոմսեր թողարկել՝ ակնհայտ է, որ սա դրական էֆեկտ է ունենալու նաեւ տոկոսադրույքների վրա, նախկինում եթե այդ դրական միտումները չլիներ եւ այդ տոկոսադրույքները համեմատաբար ավելի բարձր լիներ, կնշանակեր, որ մեր պետական պարտքի արտաքին կոմպոնենտը սպասարկելու համար էլ ավելի շատ գումարներ պետք է հարկատուները վճարեին, հիմա իհարկե, չնչին, բայց այնուհանդերձ դրական ազդեցություն է ունենալու:

- Այսինքն «Moody’s»-ի կողմից վարկանիշի բարձրացումը այնպիսի դրական ազդեցություն կունենա, որը զգալի՞ կլինի առաջիկայում:

- Հատկապես ֆինանսական ոլորտի համար: Նախկինում, երբ   ավելի բարձր դիրքեր ենք ունեցել, մենք չենք ունեցել արտաքին աշխարհին առաջարկելու այն գործիքակազմը ինչը կոչվում է պարտատոմսեր: Այսինքն՝ պարտատոմսերի թողարկումը եւս լրջագույն գործիք է աշխարհում, որը մեծացնում է այդ վարկանիշում մեր բարձրացման հավելյալ հնարավորությունը:

- Այսպիսի զեկույցը ներդրողների համար ազդա՞կ է հանդիսանում:

- Այո, բայց ես մի բան էլ ասեմ, որպեսզի ավելորդ էյֆորիայի մեջ չընկնենք: Որոշակիորեն որակական սեգմենտը բարձրանում է, բայց երբ որ մենք դեռ գտնվում ենք այդ բարձր ռիսկային երկրների մակարդակում, որքան էլ որ մի մակարդակ բարձրացել ենք, դա դեռ այն մրցունակությունը չի ապահովում, ինչը ունեն այլ երկրները եւ որոնք ներդրողների տեսանկյունից ավելի նվազ ռիսկային գոտում են գտնվում: