Հայկական բանակի դոկտրինալ փոփոխությունների հեռանկարը

Շարունակվում են սեպտեմբերի 11-ից 13-ը անցկացվելիք «Շանթ-2018» ռազմավարական հրամանատարաշտաբային զորավարժության նախապատրաստական հավաք-պարապմունքները: Դրանց շրջանակում օգոստոսի 28-ին ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանը ՊՆ վարչական համալիրում հանդես է եկել դասախոսությամբ: Նախարարը ներկայացրել է իր տեսլականը պաշտպանության ոլորտի գործունեության զարգացման առաջնահերթությունների եւ դրանցից բխող գերակա խնդիրների վերաբերյալ:

Տոնոյանն անդրադարձել է առաջնագիծն արդիական տեխնիկական միջոցներով համալրելու եւ մարտական խնդիրների կատարման արդյունավետությունը բարձրացնելու հարցերին: Նրա խոսքով՝ ապրիլյան պատերազմից հետո, մասնավորապես 2016թ. երկրորդ կեսին եւ 2017թ. ընթացքում առաջնագիծը զգալիորեն համալրվել է տեսադիտարկման եւ հավաստանշման սարքավորումներով: Դա թույլ է տվել նվազեցնել անակնկալ դիվերսիաներ իրականացնելու հակառակորդի հնարավորությունները:

Տոնոյանը նաեւ հայտարարել է, որ աշխատանքներ են տարվում առաջնագծում հակառակորդի հայտնաբերման, որոշումների կայացման, կրակային եւ ինժեներական միջոցներով հակառակորդի խոցման ու հասցված վնասների գնահատման ինտեգրված համակարգի ստեղծման ուղղությամբ:

Հատուկ ուշադրության է արժանի նախարարի անդրադարձը զինված ուժերում արմատացած մի քանի այլ երեւույթների փոփոխության անհրաժեշտությանը: Դասախոսության ընթացքում նա, մասնավորապես նշել է, որ եկել է ամենօրյա մարտական խնդրի իրականացման եղանակներում արմատական փոփոխություններ կատարելու ժամանակը:

«Մեր նպատակն է զգալիորեն նվազեցնել անձնակազմի՝ հակառակորդի նշանառու կրակի տակ գտնվելու տեւողությունը, բարձրացնել պաշտպանվածության եւ դիմակայունության աստիճանը, ինչպես նաեւ ավելացնել հակառակորդի դիվերսիոն խմբերի դարանակալման ու ոչնչացման հավանականությունը»,- նշել է պաշտպանության նախարարը:

Վերոնշյալ քայլերը կոչված են նպաստելու մեր բանակի կողմից կիրառվող ստատիկ պաշտպանության հոգեբանությունը տարաշարժուն-ճկուն պաշտպանությամբ փոխարինելուն: Դրա մասին խոսվել էր դեռեւս ապրիլյան քառօրյայից առաջ, սակայն պատերազմից հետո առաջ եկած օրհասական այլ խնդիրները երկրորդ պլան մղեցին դոկտրինալ փոփոխությունների հարցը:

Տոնոյանը կարեւորել է նաեւ բանակի սպառազինման, կառավարման համակարգի արդիականացման եւ անձնակազմի մարտունակության ամրապնդմանը միտված քայլերը՝ հավաստիացնելով, որ ընթացքի մեջ են սպառազինության ծրագրերի թարմացման աշխատանքները: Այս համատեքստում նա անդրադարձել է ներկա պահին, թերեւս, ամենակարեւոր խնդրին՝ բազմաֆունկցիոնալ ավիացիայի ձեռքբերմանը:

«Մինչեւ այժմ հայկական զինված ուժերը ունեցել են հստակ արտահայտված ցամաքային ուժի կերպար՝ օդային գերակայության համար պայքարում ապավինելով միայն ՀՕՊ եւ ցամաքային հրթիռային միջոցներին: Ժամանակները, սակայն, փոխվել են: Զինված ուժերին հաղորդվելիք տարաշարժուն կերպարը պահանջում է նաեւ կործանիչ-ռմբակոծիչ ավիացիայի առկայություն, քանի որ ոչ մի հրթիռային համակարգ չի փոխարինի այս կարողությանը՝ օգտագործման ճկունության եւ դիմակայունության առումով»,- նշել է նախարարը:

Հարկ է նշել, որ այս կործանիչ ավիացիայի ձեռքբերման վերաբերյալ խոսակցություններն ակտիվացել էին այս տարվա հունիսին, երբ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նկար էր հրապարակել ռուսական Cy-30CM կործանիչի խցիկից: Ռուսական մամուլում շրջանառվող լուրերի համաձայն, Հայաստանի ՊՆ-ն դեռեւս մինչեւ այս տարվա ապրիլյան իրադարձությունները հետաձգել էր Cy-30СМ-ների գնումը մինչեւ 2024 թ.: Սակայն, ըստ պարբերականի տեղեկությունների, այս հարցով բանակցությունները «գտնվում էին բավական առաջընթացային փուլում»: Իսկ այն, որ մեր կործանիչ ավիացիան լինելու է հենց Cy-երի տեսքով՝ գրեթե կասկածից վեր է:

Տոնոյանն անդրադարձել է նաեւ զինված ուժերում հորիզոնական հաղորդակցությունը որակապես նոր հիմքերի վրա դնելու անհրաժեշտությանը: Նրա խոսքով՝ պետք է բացառել «հորանային» աշխատաոճը:

«Հորիզոնական հաղորդակցությունը, առանց բյուրոկրատական քաշքշուկների, պետք է դառնա նորմ, ոչ թե բացառություն: Վերացնելու ենք փոխգործակցությունը արգելակող կամ լրջորեն բարդացնող արհեստական արգելքները` բացառելով այսպես ասած՝ «հորանային» աշխատաոճը, երբ առանձին օղակներ առաջ են տանում իրենց օրակարգերը` չիմանալով դրանց միավորող ընդհանուր մտահղացումը»,- նշել է նախարարը:

Հայկական բանակը, որն ի սկզբանե ունեցել է խորհրդային դասական ստորաբաժանման տարբերակը, ժամանակի ընթացքում վերափոխվել է եւ այսօր ներկայանում է ընդհանուր առմամբ յուրահատուկ ստորաբաժանումով եւ մոտեցումներով: Այդուհանդերձ, մինչեւ օրս մոտեցումներում առկա են խորհրդային ժառանգության մնացորդ հանդիսացող երեւույթներ: Նախարարի կոշտ որակումը վերաբերվում է հենց այդ մնացորդներով առաջնորդվող դեպքերին, երբ առանձին ստորաբաժանումները կամ զորատեսակները պետք է կատարեն բացառապես իրենց առջեւ դրված խնդիրը՝ անկախ ընդհանուր գործողության օպերատիվ իրավիճակից: Դրանք չեն համապատասխանում ժամանակի հրամայականը հանդիսացող ճկուն պաշտպանության տրամաբանությանը:

Ինչ վերաբերվում է հորիզոնական փոխգործակցությանը, հարկ է նշել, որ դրա լավագույն օրինակներ կարելի է գտնել արցախյան ազատամարտի ընթացքում, այսինքն այն շրջանում, երբ կանոնավոր բանակը նոր սկսել էր կազմավորվել: Մեր օրերում, հաշվի առնելով նաեւ կործանիչ ավիացիա ձեռք բերելու հեռանկարը, հորիզոնական հաղորդակցության լավագույն օրինակը կարող է դառնալ հակաօդային պաշտպանության համակարգի եւ ռազմաօդային ուժերի լայն համագործակցությունը, իսկ լավագույն դեպքում դրանց համատեղումը մեկ զորատեսակի մեջ:

Այն, որ «Շանթ-2018» նախապատրաստական հավաքների ընթացքում անցկացվում են նմանօրինակ միջոցառումներ՝ հույս է ներշնչում, որ զորավարժությունները կանցնեն դոկտրինալ փոփոխությունները հաշվի առնելով: Մնացածն, ինչպես ասում են, ժամանակի հարց է: