Ինչո՞ւ է Ադրբեջանը խոսում ՀԱՊԿ-ին անդամակցելու մասին

Վերջին շրջանում ադրբեջանական մամուլում կրկին ակտիվացել են խոսակցությունները Ադրբեջանի՝ ՀԱՊԿ-ին հնարավոր անդամակցության վերաբերյալ: Խոսակցություններն ակտիվացան հատկապես այդ թեմայով Բաքվում տեղի ունեցած հասարակական քննարկումներից հետո:

Դրանց ընթացքում ռուս-ադրբեջանական միջխորհրդարանական համագործակցության խմբի ղեկավար Ալի Հուսեյնլին հայտարարել էր, որ նոր աշխարհաքաղաքական իրականությունում չի կարելի բացառել, որ Ադրբեջանը կդառնա ՀԱՊԿ անդամ: Նա իր խոսքում նշել էր, որ Ադրբեջանի՝ ՀԱՊԿ-ին անդամակցելու դեպքում արցախյան հակամարտությունը Ռուսաստանի համար կվերածվի ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում երկու գործընկեր պետությունների միջեւ հակամարտության, ինչն էլ իր հերթին կակտիվացնի Ռուսաստանի ջանքերը՝ այն լուծելու ուղղությամբ: Հուսեյնլին, թերեւս, մոռացել էր, որ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրները երեքն են, եւ նույն տրամաբանությունից ելնելով՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պետք է շտապեն անդամակցել նաեւ ՆԱՏՕ-ին:

Անհասկանալի է նաեւ, թե Ադրբեջանի՝ ՀԱՊԿ մտնելուց հետո ինչպիսին, ըստ ադրբեջանցի պատգամավորի, պետք է լինի կազմակերպության արձագանքը ՀՀ եւ Ադրբեջանի միջեւ հնարավոր պատերազմական գործողություններին, օրինակ՝ նախիջեւանյան ուղղությամբ, որտեղ վերջին շրջանում ակտիվություն է նկատվում Ադրբեջանի կողմից: Բացի այդ, անգամ եթե ռազմական գործողություններ չլինեն, Ադրբեջանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին կխաթարի կազմակերպության բնականոն գործունեությունը, քանի որ անդամ երկրները՝ ընդհանուր անվտանգության տրամաբանությունից ելնելով, միմյանց են տրամադրում ռազմավարական նշանակության տեղեկատվություն, համատեղ զորավարժություններ եւ անվտանգության այլ միջոցառումներ անցկացնում:

Մեկ այլ խնդրահարույց թեմա է այն, թե ինչպես է Բաքուն փորձելու համադրել անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, որը ռազմաքաղաքական դաշինք է, եւ «Չմիացած երկրների շարժման» կազմակերպությանը, որի անունից միայն պարզ է դառնում կազմակերպության բնույթը:

Անգամ եթե Ադրբեջանը, անտեսելով վերոնշյալ կետերը, այդուհանդերձ, փորձի դառնալ ՀԱՊԿ-ի անդամ՝ նա չի կարող հաշվի չնստել այն հանգամանքի հետ, որ նոր պետության անդամակցության շուրջ որոշումները ՀԱՊԿ-ում կայացվում են կոնսեսուսի հիման վրա, այսինքն, ըստ էության, յուրաքանչյուր երկիր ունի վետոյի իրավունք: Հայաստանն իր վետոյի իրավունքից չօգտվելու առիթ չունի:

Այդուհանդերձ, ՀԱՊԿ-ին անդամակցելու գործնական անհնարինությունը խոչընդոտ չէ դրա մասին բարձրագոչ հայտարարություններ անելու համար: Հնարավոր անդամակցության մասին խոսակցությունների նպատակն այլ է: Ադրբեջանն այդպիսով այլ ազդակ է ուղարկում Մոսկվային: Ըստ ադրբեջանցի փորձագետների՝ Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին կրում է ֆորմալ բնույթ, քանի որ Հայաստանը հեղափոխությունից հետո անխուսափելիորեն շարժվելու է դեպի արեւմուտք, ինչն էլ, վաղ թե ուշ, շրջելու է Ռուսաստանի հայացքը դեպի «տարածաշրջանում միակ իրական դաշնակիցը»՝ Ադրբեջանը: Այս փաստարկն աշխատում է նաեւ Իրանի դեպքում, փոքր-ինչ այլ տեսանկյունից: Բանն այն է, որ «օկուպացված» տարածքները բավական երկար սահմաններ ունեն Իրանի հետ, իսկ «արեւմտամետ Հայաստանի վերահսկողության տակ գտնվող» իրանական սահմանը ուղիղ սպառնալիք է Իրանի անվտանգությանը:

Նմանատիպ հայտարարությունները տեղեկատվական պատերազմի բաղադրիչ մասն են: Դրանցով Ադրբեջանը փորձ է անում հայ-ռուսական որոշակիորեն լարված հարաբերությունների ֆոնին ամրապնդել ռուսական մամուլում առկա տրամադրություններն առ այն, որ Հայաստանում տեղի ունեցած հեղափոխությունը կատարվել է ընդդեմ Ռուսաստանի եւ դուրս մղել նրան քիչ թե շատ կարգավորված անվտանգային համակարգից:

Միեւնույն ժամանակ ադրբեջանական փորձագիտական շրջանակները եւ մամուլը փորձում են տպավորություն ստեղծել, որ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում Ռուսաստանն առայժմ ունի այն ազդեցությունը Հայաստանի վրա, որով կարող է ստիպել մեզ չօգտվել վետոյի իրավունքից՝ Ադրբեջանի հնարավոր անդամակցության հարցը քննարկելիս: Դա ինքնին պարադոքսալ պնդում է, քանի որ, Հայաստանի Հանրապետության եթե ոչ գլխավոր, ապա գոնե ամենաիրատեսական սպառնալիքը հենց Ադրբեջանն է, ուստի վերջինիս անդամակցության պարագայում ՀԱՊԿ-ն, որպես ռազմաքաղաքական դաշինք, Հայաստանի համար կկորցնի իր իմաստը: Որպես հետեւանք, Հայաստանը ստիպված կլինի անվտանգության այլընտրանքային երաշխիքներ փնտրել՝ արդեն եվրասիական հարթությունից դուրս:

Ինչ վերաբերվում է ՀԱՊԿ-Ադրբեջան համագործակցությանը, ապա առավելագույնը, ինչի հույս կարող են ունենալ Բաքվում, դա ՀԱՊԿ-ում դիտորդի կարգավիճակն է, ինչը եւս անցանկալի, սակայն կախված դրա փոխարեն Հայաստանին տրամադրվող դիվիդենտներից, ընդունելի տարբերակ է: