Կարեն Կարապետյանը հավանում է Ռայներտին, բայց գործում է նրան հակառակ

ՀՀ կառավարությունը փնտրտուքի մեջ է` չի կողմնորոշվում, թե տնտեսության կառուցվածքի ինչպիսի մոդել է պետք ընտրել: Դրա վառ ապացույցը ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանի ֆեյսբուքյան էջում հայտնված մի գրառումն է:

Վարչապետը իր էջում տեղադրել է նորվեգացի տնտեսագետ Էրիկ Ռայներտի «Ինչպես հարուստ երկրները դարձան հարուստ եւ ինչու են աղքատ երկրները մնում աղքատ» աշխատության գովազդը եւ գրել է. «Այն մասին, թե ինչպիսի մոտեցում եւ ներգրավվածություն պետք է ունենա պետությունը տնտեսության եւ հատկապես բիզնեսի տարբեր ճյուղերի զարգացման գործում։ Խորհուրդ եմ տալիս կարդալ»: Ակնհայտ է, որ Կարեն Կարապետյանին դուր է եկել այս աշխատությունը, եւ նրան սրտամոտ են նորվեգացի տնտեսագետի առաջ քաշած պնդումները:

Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ հատկապես վերջին տարիներին եւ այդ թվում` վերջին ամիսներին, ՀՀ կառավարությունը գործում է Ռայներտի տեսությանը հակառակ: Որպեսզի ավելի պարզ լինի, թե ինչի մասին է խոսքը, ներկայացնենք մի երկու պնդում նորվեգացի տնտեսագետի աշխատությունից: Ռայներտը քննադատում է գլոբալիզացիան եւ առաջ է քաշում այն թեզը, որ թույլ զարգացած երկրների կառավարությունները չպետք է կուրորեն հետեւեն զարգացած երկրների օրինակին: Զարգացած երկրները թելադրում են տնտեսական քաղաքականության այնպիսի մոդել, որտեղ կառավարության միջամտությունը տնտեսությանը հասցված է նվազագույնի, պետությունը չի զբաղվում հովանավորչությամբ եւ այլն: Ըստ Ռայներտի՝ թույլ զարգացած երկրների կառավարությունները պետք է ավելի միջամտեն տնտեսությանը, եւ զարգացած երկրների մոդելները թույլ զարգացած երկրների դեպքում կենսունակ չեն: Դե, կարելի է համաձայնել կամ չհամաձայնել այս թեզերի հետ:

Սակայն իր իսկ աշխատության մեջ տնտեսագետը համեմատում է պետական հովանավորչության երկու մոդել եւ ցույց է տալիս, որ այդ հովանավորչությունն էլ պետք է ճիշտ լինի: Նա համեմատում է հովանավորչության լատինաամերիկյան մոդելը հարավկորեական հովանավորչության հետ, եւ հենց դրանից էլ պարզ է դառնում, որ Կարեն Կարապետյանի ուշադրությունը գրաված այս աշխատությունը անուղղակիորեն նվիրված է Հայաստանում իրականացվող տնտեսական քաղաքականության քննարդատությանը:

Ռայներտը ցույց է տալիս, որ լատինաամերիկյան երկրները գնացին ներմուծումը տեղական արտադրությամբ փոխարինմանը, իսկ հարավկորեացիները` արտահանման խթանման ագրեսիվ քաղաքականության: Ժամանակը ցույց տվեց, որ կորեացիները շատ ճիշտ քաղաքականություն որդեգրեցին: Իսկ մենք գնում ենք լատինաամերիկյան ճանապարհով: «Հանձնարարում եմ տնտեսական զարգացման եւ ներդրումների, ֆինանսների, պաշտպանության, գյուղատնտեսության, առողջապահության նախարարներին՝ համատեղ ուսումնասիրել եւ 20-օրյա ժամկետում առաջարկություն ներկայացնել ներմուծումը տեղական արտադրությամբ փոխարինելու վերաբերյալ՝ ըստ առանձին ապրանքների»,- այս տարվա հունվարի 12-ին տեղի ունեցած կառավարության նիստում հայտարարեց Կարեն Կարապետյանը:      

Ըստ Ռայներտի, Հարավային Կորեան գնաց արդյունաբերության որոշ ոլորտներում ներքին արտադրողների ժամանակավոր պաշտպանության, իսկ լատինաամերիկյան երկրները ներդրեցին  եղած արդյունաբերությունը արտաքին մրցակցությունից պաշտպանելու երկարատեւ մեխանիզմներ: Ավելի քան երկու տարի առաջ Հայաստանը անդամակցեց Եվրասիական տնտեսական միությանը, որի ամբողջ գաղափարախոսությունը հիմնված է հենց եղած տնտեսությունը արտաքին մրցակիցներից երկարատեւ, կարելի է ասել՝ նույնիսկ հարատեւ պաշտպանության վրա: Իսկ դա լատինաամերիկյան մոդելն է: Իսկ Կարեն Կարապետյանը եւ նաեւ նրան նախորդած վարչապետները` Հովիկ Աբրահամյանը եւ Տիգրան Սարգսյանը դիֆերամբներ են ձոնել ԵՏՄ-ի հնարավորությունների մասին, այսինքն՝ ԵՏՄ-ին անդամակցելու շրջանում պաշտոնավարած ՀՀ վարչապետները, այդ թվում նաեւ Կարեն Կարապետյանը լատինաամերիկյան մոդելի հովանավորչության ջատագովներն են: Իսկ դա նշանակում է, որ Ռայներտի աշխատությունը կարդալու խորհուրդ տվող Կարեն Կարապետյանը, ի հեճուկս Ռայներտի, Հայաստանը տանում է լատինաամերիկյան չհաջողված մոդելի ճանապարհով:       

Նորվեգացի տնտեսագետը, համեմատելով հարավկորեական եւ լատինաամերիկյան մոդելները, պնդում է, որ եկամուտների անհավասար բաշխումը բերում է ներքին շուկայի փոքրացման, ինչը հատուկ է հենց լատինաամերիկյան մոդելին, եւ դա բացասական երեւույթ է: Սա կարելի է նվիրել ներկայիս այն պաշտոնյաներին, որոնք պնդում են, թե մոնոպոլիաները վատ բան չեն, եթե չեն չարաշահվում: Հենց թեկուզ այն, որ մեր մոնոպոլիստները, ունենալով տարեկան մի քանի հարյուր միլիոն դոլարի եկամուտ, իրենց աշխատողներին վարձատրում են ամսական 70-80 հազար դրամով, եւ դա կառավարության համար նորմալ իրավիճակ է, նշանակում է, որ կառավարությունը լատինաամերիկյան տապալված մոդելի կողմնակից է:

Կարեն Կարապետյանի ուշադրությունը գրաված նորվեգացի տնտեսագետի մյուս կարեւոր պնդումներից մեկն էլ այն է, որ ներքին մրցակցության պաշտպանությունը հանգեցնում է դրական արդյունքների, ինչպես եղավ Հարավային Կորեայում, իսկ մրցակցության սահմանափակումները, ինչը տեղի ունեցավ Լատինական Ամերիկայում այդ մոդելի անհաջողության գրավականներից էր: Մի քանի տարի առաջ Սերժ Սարգսյանը զարմանում-հարցնում-հանդիմանում էր, թե ի՞նչ եք ուզում` փոքր երկրում քանի հոգի պետք է շաքար ներկրի: Իսկ դրանից հետո մեր պաշտոնյաները տարիներ շարունակ չեն կարողանում բացատրել, թե ինչու են Հայաստանում էականորեն թանկ լայն սպառման այն ապրանքները, որոնց շուկաները մոնոպոլիզացված են, եւ ըստ էության չկա մրցակցության: Գործող կառավարությունն էլ մատը մատին չի խփում այդ մոնոպոլիաներն ու օրիգոպոլիաները ապամոնտաժելու համար: Սա նույնպես լատինաամերիկյան մոդելի հստակ դրսեւորում է: Մի խոսքով, Կարեն Կարապետյանը Ռայներտի այս աշխատությունը առաջին հերթին պետք է առաջարկի հենց ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնյաներին: Թող կարդան: