Դեպրեսիան լայնորեն տարածվում է, բուժումն անվճար է. ՀՀ գլխավոր հոգեբույժ

Դեպրեսիա` տրտմության զգացում եւ հույսի կորուստ կամ ուղղակի ընկճախտ: Սա զուտ միայն անկումային տրամադրություն չէ ու ամեն ինչի նկատմամբ հետաքրքրության բացակայություն: Դեպրեսիան հիվանդություն է, որն ունի բարդության թեթեւ, միջին ու ծանր աստիճաններ եւ բոլոր դեպքերում բուժելի է:

Այդուհանդերձ, դեպրեսիվ խնդիրների դեպքում քչերն են դիմում մասնագետի օգնությանը, եւ հիվանդությունը լայնորեն տարածվում է: Արդյունքում դեպրեսիան անաշխատունակության կամ առողջության կորստի հանգեցնող երկրորդ գործոնն է:

Առողջապահության համաշխարհային օրը` ապրիլի 7-ը, այս տարի նվիրված էր դեպրեսիային եւ օրվա կարգախոսն էր՝ «Եկ խոսենք»: ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակում երեկ տեղի ունեցած ասուլիսի ժամանակ հրապարակված տվյալների համաձայն, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) եվրոպական տարածաշրջանում յուրաքանչյուր տարի գրանցվող 128 հազար ինքնասպանությունների հիմնական պատճառը դեպրեսիան է: Տարածաշրջանում դեպրեսիվ խանգարումներով մարդկանց թիվը կազմում է շուրջ 40 մլն:

2015 թվականի դրությամբ, առողջության գլոբալ գնահատման` վերջերս հրապարակված տվյալների համաձայն, այս խանգարումների տարածվածության ցուցանիշները տարբեր երկրներում տատանվում են բնակչության ընդհանուր թվաքանակի 3.8- 6.3 տոկոսի միջակայքում:

Իսկ որքան է մասնավորապես Հայաստանում դեպրեսիա ունեցող մարդկանց թիվը: ՀՀ գլխավոր հոգեբույժ Սամվել Թորոսյանն ասաց, որ այդպիսի վիճակագրություն չունի: Նշեց, որ դեպրեսայի պատճառով հոգեբուժական հաստատություններ դիմածների թիվը վերջին տվյալով կազմել է 180, իսկ դրանով հնարավոր չէ առկա վիճակի մասին պատկերացում կազմել: «Դրանք ծանր դեպրեսիայով դիմածներն են, որոնք նույնիսկ ինքնասպանության փորձեր են արել եւ այլն, ու շատերը ոչ հոժարակամ են հոսպիտալացվել»,- ասաց գլխավոր հոգեբույժը:

Մեր հարցին պատասխանելով՝ նա մանրամասնեց, որ օրինակ իր ղեկավարած «Նորք» հոգեբուժական կենտրոնում ներկա պահին կա դեպրեսիվ խնդիրներ ունեցող 10-13 հիվանդ, որոնցից երեքն ինքնասպանության փորձ են կատարել:

«Դեպրեսիայի բուժումն անվճար է»,- հայտարարեց Սամվել Թորոսյանը եւ հավաստիացրեց, որ դա ոչ միայն թղթի վրա է: 

Նշվում է, որ դեպրեսիան, բուժելուց բացի, կարելի է նաեւ կանխարգելել: ՀՀ գլխավոր հոգեբույժը մեր զրույցում մանրամասնեց, որ դա հնարավոր է անձն իր մեջ չպարփակվելով ու նաեւ ուրիշին լսել կարողանալով, նրան կարեկից ու աջակից լինելով: Ասել է թե` դեպրեսիայի կանխարգելումը մեծապես կախված է ինչպես տվյալ մարդուց, այնպես էլ նրա դիմացինից, հարազատից, բարեկամից:

«Դեպրեսիան կարելի է կանխարգելել խոսելով, դիմելով, մարդուն մենակ չթողնելով: Մենք միշտ եղել ենք այն ազգը, որ կարողացել ենք կիսվել մեկս մյուսիս հետ: Հնարավոր է` դրա պատճառը ժամանակներն էին, մարդիկ ապրում էին ավելի մեծ ընտանիքներով: Երբ որ 20-25 տարի առաջ ֆիններն ասում էին, որ իրենց երկրում դեպրեսիայի լայն տարածվածությունը պայմանավորված է նրանով, որ խուտորներում մարդիկ իրարից շատ հեռու են ապրում, ես զարմանում էի: Հիմա մենք նկատում ենք, որ մեզ մոտ էլ մարդանց շփումները պակասել են, իրար տուն գնալ-գալն է պակասել, հարազատների իրար հետ կիսվելն է պակասել, մեկը մյուսի հոգսերով ապրելն է պակասել: Դա իհարկե շատ մեծ դեր է խաղում դեպրեսիայի առաջացման գործում»,- մեր զրույցում ասաց ՀՀ գլխավոր հոգեբույժը:

Նրան հարցրինք, թե աշխարհի տարբեր երկրների բնակչության շրջանում դեպրեսիայի միջինը 5 տոկոս տարածվածությունը արդյո՞ք մեծ թիվ է ու արժանի առանձնահատուկ ուշադրության: «Այո: Իհարկե: Նախատեսվում է, որ 2020 թվականին դեպրեսիան պետք է լինի երկրորդը` հաշմանդամության բերող հիվանդությունների մեջ: Առաջին տեղում դեռեւս սիրտ-անոթային հիվանդություններն են»,- պատասխանեց նա:

Բայց ինչքան էլ դեպրեսիայի տարածումը բազմաթիվ վտանգներ է պարունակում, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության գնահատմամբ, պետությունները բավարար ֆինանսավորում չեն տրամադրում դրա դեմ պայքարի համար: «Նույնիսկ երբ անհրաժեշտ ծառայությունները հասանելի են, շատերը խուսափում են բուժումից կամ հետաձգում են այն` վախենալով շրջապատի կանխակալ կամ խտրական վերաբերմունքից: Այս իրավիճակին է գումարվում նաեւ պետական  ֆինանսական ցածր մակարդակը` հանգեցնելով դեպրեսիայի ախտորոշման եւ բուժման ոլորտում էական խնդիրների: Արդյունքում դեպրեսիայով տառապողների միայն չնչին տոկոսն է ստանում անհրաժեշտ բուժում, որը համապատասխանում է նրանց կարիքներին»,- արձանագրում է կազմակերպությունը:

Մինչդեռ, Հայաստանում ԱՀԿ ներկայացուցիչ Եգոր Զայցեւի փոխանցմամբ, հաշվարկները ցույց են տալիս, որ ծախսված գումարները կարող են քառակի վերադառնալ. «Առավել տարածված հոգեկան առողջության խանգարումները, այդ թվում` դեպրեսիան, կարող են կանխվել եւ բուժվել համեմատաբար ցածր ծախսերով: Բուժումը սովորաբար ենթադրում է կամ խոսքային թերապիա, կամ հակադեպրեսանտների օգտագործում, իսկ երբեմն էլ այդ երկուսի համադրությունը: Դեպրեսիայի եւ տագնապի բուժման ծավալների ընդլայնմանն ուղղված յուրաքանչյուր ԱՄՆ դոլար բերում է 4 դոլարի օգուտ` բարելավված առողջության եւ աշխատունակության տեսքով»: