Եթե Թուրքիան ՌԴ-ից С-400 համակարգեր գնի, դա կհանգեցնի տարբեր ռազմական դիրքավորումների

Հայաստանի հարեւան Թուրքիայում հետաքրքիր եւ ցավոտ ներքին փոփոխություններ են տեղի ունենում, որոնք կարող են մեծ ազդեցություն թողնել այդ երկրի արտաքին քաղաքականության վրա: Ուստի, կարեւոր է հենց սաղմնավորման փուլում հասկանալ Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության հնարավոր տրանսֆորմացիաներն Էրդողանի բացահայտ սուլթանական նկրտումների ֆոնին, որոնք հանգեցրել են ԱՄՆ-ի եւ Եվրամիության հետ Անկարայի կապերի շեշտակի թուլացման, իսկ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների էական բարելավման: Այս հարցերի շուրջ մենք զրուցեցինք «Քաղաքացիական համաձայնություն» ՀԿ-ի հրավերով եւ Մեծ Բրիտանիայի Միացյալ Թագավորության դեսպանատան աջակցությամբ Երեւանում գտնվող Քադիր Հաս համալսարանի ռեկտոր (Ստամբուլ), հայտնի թուրք փորձագետ Մուստաֆա Այդինի հետ: Նա ներկայացրեց այս պահին Հարավային Կովկասի տեղն ու դերը Թուրքիայի արտաքին քաղաքական օրակարգում, ինչպես նաեւ Անկարայի եւ Արեւմուտքի հարաբերությունների ներկա վիճակը եւ Սիրիայի հարցում Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի համաձայնության գալու պատճառները:

- Պարոն Այդին ինչպիսի՞ տեղ է հատկացնում Թուրքիան Հարավային Կովկասին իր արտաքին քաղաքական օրակարգում հիմա: Ի՞նչ կարող են ակնկալել ռեգիոնի երկրները Թուրքիայից, որի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը ձգտում է հաստատել նախագահական կառավարման համակարգ եւ կենտրոնացնել երկրի կառավարման լծակներն իր ձեռքում:

- Գիտեք, մարդիկ կարող են այլ կերպ մտածել, սակայն ներկայում Հարավային Կովկասը շատ մեծ տեղ չունի Թուրքիայի արտաքին քաղաքական օրակարգում: Թուրքիայում հիմա ավելի շատ հետաքրքրված են ներքին քաղաքական զարգացումներով եւ այն ամենով, ինչ տեղի է ունենում Սիրիայում եւ Իրաքում: Այսպիսով` Հարավային Կովկասն այս պահին օրակարգում չէ եւ առաջնահերթություն չէ: Նույնը վերաբերում է հայ-թուրքական հարաբերություններին: Այս պահին Հայաստանը Թուրքիայի առաջնահերթությունների ցանկում չէ: Եթե ես հիմա կազմեի Թուրքիային հետաքրքրող հարցերի ցանկը, ապա Հայաստանը կլիներ երկրորդ էջում, ոչ թե առաջին: Այն պարզ պատճառով, որ Թուրքիան այժմ ունի այնքան արտաքին քաղաքական խնդիրներ, որ Հայաստանն ուղղակի չի մտնում այդ խնդիրների շրջանակ:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիայի եւ Ռուսաստանի բավական արագ մերձեցումը սուր կոնֆլիկտից հետո, որը սկիզբ էր առել ռուսական ռմբակոծիչը թուրքական օդուժի կողմից խոցելու պատճառով: Եվ ինչպե՞ս ռուս-թուրքական հարաբերությունների մերձեցումը կարող է ազդել Հարավային Կովկասի եւ Սիրիայի վրա:

- Սիրիան այդ համագործակցության կենտրոնական տարրերից է: Թուրք-ռուսական մերձեցումը հնարավորություն տվեց Թուրքիային իրեն ամուր զգալ Սիրիայում եւ դիրքավորվել այնտեղ: Ինչպես գիտեք, թուրքական հատուկ ջոկատայիններն օժանդակում են սիրիական ազատ բանակին Սիրիայի հյուսիսում, եւ նրանք հիմա վերահսկում են որոշակի տարածքներ: Նրանք այդ տարածքները վերցրեցին «Իսլամական պետությունից»: Այս կերպ նրանք արգելափակում են քրդական միավորներին, որպեսզի նրանք ունենան միասնական կամ շարունակական, չընդհատվող տարածք: Եվ սա հնարավոր դարձավ Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի մերձեցման շնորհիվ: Միեւնույն ժամանակ սիրիական կառավարությունը ՌԴ աջակցությամբ Հալեպում առաջ շարժվեց եւ սեղմեց զինյալների շուրջ օղակը: Սա էլ հնարավոր դարձավ կրկին թուրք-ռուսական մերձեցման շնորհիվ, քանի որ Թուրքիան այժմ չի աջակցում ընդդիմադիր ուժերին Հալեպում:

- Կարո՞ղ ենք ասել, որ Թուրքիան ու Ռուսաստանը համաձայնության են եկել Սիրիայի հարցում, իսկ Թուրքիայի դիրքորոշումն այս խնդրի վերաբերյալ սկսել է տարբերվել վերջինիս արեւմտյան դաշնակիցների մոտեցումներից:

- Թուրքիան եւ Ռուսաստանն, իսկապես համաձայնության են եկել, սակայն չեմ կարծում, որ այն իսկապես, շատ է տարբերում արեւմտյան դաշնակիցների մոտեցումներից: Վերջին հաշվով, կարծում եմ, որ շատ արեւմտյան երկրներ, այդ թվում Միացյալ Նահանգները, ցանկանում են երկու բան: Առաջինը` հաղթել «Իսլամական պետությանը», երկրորդը՝ Սիրիայում կայունություն ստեղծել: Հենց դրա համար շատ արեւմտյան երկրներ, այդ թվում` ԱՄՆ-ը, ընդունում են Ասադի ռեժիմի շարունակականության փաստը: Թուրքիան երկար ժամանակ դեմ էր այս դիրքորոշմանը, սակայն հիմա ՌԴ-ի հետ մերձեցման ֆոնին Անկարան եւս եկավ այդ նույն մոտեցմանը: Անգամ, եթե Թուրքիան դա հրապարակավ չի ասում, փաստացի այնպես է ստացվում, որ նա ընդունում է Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի ռեժիմի շարունակական գոյության փաստը:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիայի եւ Եվրամիության հարաբերությունների ներկա փուլը: Այժմ արդեն հնչում են հրապարակային պաշտոնական հայտարարություններ առ այն, որ Թուրքիայի հետ բանակցություններն այդ երկրի ներսում տեղի ունեցող ռեպրեսիաների պատճառով անհրաժեշտ է դադարեցնել:  

- Գործնականում այդ բանակցությունները դադարեցվել են: Իրավական տեսանկյունից որեւէ մեկը դրանք չի դադարեցնելու: Թուրքիան չի ցանկանում այդ քայլին գնալ, եւ պաշտոնապես Եվրամիությունն էլ չի ցանկանում այդպիսի ավարտ: Սակայն սա չի նշանակում, որ չեն լինի քաղաքական գործիչներ, օրինակ՝ Ավստրիայում, Գերմանիայում եւ Ֆրանսիայում, որ խոսեն բանակցությունների դադարեցման մասին, սակայն պաշտոնական կառավարությունները չեն գնում նման քայլի: Ինչ վերաբերում է Թուրքիայից հնչող հայտարարություններին, թե կարող են փոխել իրենց դիրքորոշումը սիրիացի փախստականների վերաբերյալ եւ բացեն սահմանները դեպի Եվրոպա, ապա սա շատ բարդ հարց է, եւ այն հայտարարությունների մակարդակով չի, որ լուծվում է:

- Վերջին հարցը: Վերջերս հայտարարվեց, որ Թուրքիան կարող է Ռուսաստանից ձեռք բերել ՀՕՊ С-400 զենիթա-հրթիռային համակարգեր: Հաշվի առնելով այն, որ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, ի՞նչ եք կարծում, Անկարան իսկապե՞ս կարող է ձեռք բերել ռուսական ՀՕՊ համակարգեր:

- Մենք եւս Թուրքիայում նույն բաներն ենք լսել եւ հավելյալ տեղեկատվություն չունենք: Սակայն կարծում եմ, որ դա շատ դժվար է, քանի որ դրանք համատեղելի չեն ՆԱՏՕ-ի զինատեսակների հետ: Կարծում եմ, դրանք արեւմտյան դաշնակիցների հետ հարաբերություններում Թուրքիայի բանակցային մարտավարական խնդիրներն են: Սա ավելի շատ քաղաքական խաղ է, քան իրականություն: Ամեն դեպքում չեմ կարծում, որ Թուրքիան իսկապես կգնի նշված ռուսական սպառազինությունների տեսակները, որովհետեւ ՆԱՏՕ-ի հետ հարաբերությունները այլ կերպ կարող են զարգանալ: Դա կհանգեցնի տարբեր ռազմական դիրքավորումների: