Ֆուտբոլ. Եվրոպայի առաջնություն 2016. Ֆուտբոլը դատարան չէ

Ֆուտբոլային երկիր համարվող, Էյսեբիոյի, Լուիշ Ֆիգուի, Կրիշտիանու Ռոնալդուի հայրենիք Պորտուգալիան իր պատմության ընթացքում 1-ին տիտղոսը նվաճեց՝ «Եվրո 2016»-ի եզրափակիչում հաղթեց Ֆրանսիային 1-0 հաշվով եւ հռչակվեց Եվրոպայի չեմպիոն: Ընդհանուր առմամբ «Եվրո 2016»-ի ընթացքում անակնկալները շատ էին՝ բոլորին հիացրեց Իսլանդիան, հրաշալի խաղաց Ուելսը, խայտառակվեց Անգլիան, իր ոչ ամենատաղանդավոր սերունդով բավական գրագետ ֆուտբոլ ցուցադրեց Իտալիան եւ այլն, բայց մեծագույն անակնկալը Պորտուգալիայի հայտնվելն էլ եզրափակիչում եւ էլ ավելի մեծ անակնկալ էր հաղթանակը Ֆրանսիայի նկատմամբ, Եվրոպայի չեմպիոնի տիտղոսի նվաճումը:

Որքան էլ տարօրինակ հնչի, եզրափակիչում Պորտուգալիայի հաղթանակի հիմնական գրավականը նրանց լավագույն ֆուտբոլիստ, թիմին մինչեւ եզրափակիչ հասցրած Կրիշտիանու Ռոնալդուի վնասվածքն էր 1-ին խաղակեսի միջնամասում: Ֆուտբոլային աշխարհի, անգամ մրցակիցների՝ ֆրանսիացի ֆուտբոլիստների, մարզիչների կարեկցական հայացքների տակ Ռոնալդուն դուրս եկավ խաղադաշտից, ու այդ պահին Ֆրանսիայի հաղթանակի շանսերը հասան գրեթե 100 տոկոսի: Կարծես ֆրանսիացիներն էլ սկսեցին դրան հավատալ ու այստեղ տեղի ունեցավ հոգեբանական մեծ բեկում՝ Պորտուգալիան խաղում էր առանց կաշկանդվելու՝ պարտությունը արդեն ուներ հիմնավոր պատճառ, իսկ Ֆրանսիան պարտվելու իրավունք, անգամ տարբերակ չուներ: Հոգեբանական ճնշումը, բնականաբար՝ նաեւ մարզական բախտը  հօգուտ Պորտուգալիայի էին, եւ Պորտուգալիան հաղթեց. ընդ որում՝ ոչ պատահաբար կամ  անարդար՝ ինչպես շատերն են կարծում:

Նման կարծիքի համար որպես հիմնավորում նշվում է, թե Պորտուգալիան առանց հաղթանակների՝ միայն ոչ-ոքիներով ավարտեց խմբային փուլը, անցկացրած 7 խաղերից 6-ում հիմնական ժամանակը ավարտեց ոչ-ոքի եւ այլն: Իհարկե, սրանք փաստեր են, բայց նույն փաստերը կարելի է ներկայացնել այլ ձեւով. «Եվրո 2016»-ի ընթացքում Պորտուգալիան չպարտվեց ոչ մի թիմի. մի՞թե սա հաղթանակի ամենաիսկական գրավական չէ: Ընդ որում, Պորտուգալիան չի պարտվում «Եվրոներում» արդեն 11 խաղ շարունակ: «Եվրո 2012»-ում Պորտուգալիան լքեց պայքարը՝ կիսաեզրափակիչում պարտվելով ապագա չեմպիոն Իսպանիային միայն 11 մետրանոցներով, «Եվրո 2016»-ում էլ չպարտվեց ընդհանրապես: Եվրոպական ոչ մի հավաքական նման ցուցանիշ չունի:

Այլ բան, որ Եվրոպայի նորընծա չեմպիոնները ֆուտբոլին, ֆուտբոլ խաղին ոչ մի նորույթ չտվեցին, եւ պատմությունը «Եվրո 2016»-ին կհիշի ոչ թե Պորտուգալիայի ցուցադրած ինչ- որ հրաշալի խաղով (որով խմբային փուլում փայլեցին խորվաթները), ոչ թե գրեթե իդեալական ֆուտբոլով (Գերմանիան Ֆրանսիայի հետ խաղի 1-ին կեսում ցուցադրեց իդեալականին մոտ ֆուտբոլ, իսկ այն իդեալական կլիներ, եթե գոլային պահերը իրացվեին), այլ ուղղակի՝ Եվրոպայի 2016 թվականի Եվրոպայի չեմպիոնի կոչումը նվաճեց Պորտուգալիան: Եվ այստեղ անարդար ոչինչ չկա, առավել եւս, որ արդարության գնահատականը դատարանի գործառույթ է եւ ոչ թե ֆուտբոլի:  

Թեեւ Կրիշտիանու Ռոնալդուն եզրափակիչ խաղին մասնակցեց ընդամենը 25 րոպե, բայց բոլորն են նշում այն ահռելի լուման, որ նա ունի հավաքականում: Անգամ պահեստայինների նստարանից Ռոնալդուն կատարում էր թիմի ավագի, առաջնորդի պարտականությունները՝ քաջալերում, ոգեշնչում էր խաղընկերներին, հավատում հաղթանակին: Անձամբ Ռոնալդուն համարում է, որ հասավ վերջապես նպատակին: «Երջանիկ եմ: Անչափ: Կարիերայիս լավագույն պահերից է: Երկար եմ սպասել այս պահին՝ 2004 թվականից, երբ պարտվեցինք «Եվրոյի» եզրափակիչում: Միշտ ասել, եմ, որ ցանկանում են տիտղոս նվաճել ազգային հավաքականի կազմում, ու Աստված տվեց ինձ այդ շանսը: Եզրափակիչում ես չխաղացի, բայց հավատում էի ընկերներիս՝ նրանք ունեն բոլոր անհրաժեշտ հատկանիշները, իսկ մեր մարզիչը գիտե ինչպես հաղթել: Պորտուգալիան չեմպիոն է՝ հասա նպատակիս, ինչի համար շնորհակալ եմ Աստծուց», - հայտարարել է Ռոնալդուն:

Պորտուգալիայի գլխավոր մարզիչ Ֆերնանդու Սանթուշը հատուկ ընդգծել է թիմի միասնականությունը եւ մի փոքր փիլիսոփայել. «Մենք պարզ էինք աղավնիների նման ու իմաստուն՝ օձերի պես»: Պորտուգալական մամուլը, բնականաբար, միայն ու միայն «Եվրոյում» տոնած հաղթանակի մասին է գրում, իսկ «O Jogo» պարբերականը հանդես է եկել նախաձեռնությամբ. դիմել է Պորտուգալիայի նախագահին՝ առաջարկելով «Եվրոյի» հերոսներին պարգեւատրել պետական ամենաբարձր շքանշաններով:

«Եվրո 2016»-ը ավարտվեց, եւ առաջիկայում դեռ երկար ժամանակ կհնչեն այս մրցաշարի արձագանքները՝ վերլուծությունների, տարատեսակ վիճակագրական տվյալների տեսքով, յուրահատուկ պատմություններով: Բայց «Եվրո 2016»-ի մեծագույն արժանիքը թերեւս վերջնական արձանագրում է մի իրողության, որը վաղուց էր պտտվում ֆուտբոլի շուրջը. ֆուտբոլը զուտ խաղից վերաճել է երեւույթի, համամարդկային երեւույթի: Եվ պետք է ուղղակի արժանին մատուցել ՈւԵՖԱ-ի նախկին նախագահ Միշել Պլատինիին, որի մտահղացմամբ եւ ջանքերով իրականություն դարձավ Ֆրանսիայում կայացած «Եվրո 2016»-ը: Թեեւ Պլատինին ներկայումս որակազրկման հետեւանքով իրավունք չունի հաճախել ստադիոն, ներկա լինել ֆուտբոլային հանդիպումների, բայց արգելված չէ նրա անունը տալ խաղերի ընթացքում, ինչից էլ օգտվեցին «Եվրո 2016»-ի կազմակերպիչները. եզրափակիչ Ֆրանսիա - Պորտուգալիա խաղի ժամանակ լուսատախտակին հայտնվեց Պլատինիի նկարը եւ պարզ ու հասարակ, բոլոր լեզուներով հասկանալի գրություն՝ «Մերսի Միշել»: