Եվրո 2016. Ֆուտբոլի «մեղքը»՝ Իսլանդիայից Հայաստան

Ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնությունում այսօր կայանալու են խմբային փուլի 2-րդ տուրի վերջին հանդիպումները. այս պահի դրությամբ Ֆրանսիան, Իտալիան եւ Իսպանիան ապահովել են փլեյ-օֆի ուղեգրեր, Ուկրաինան էլ միակ թիմն է, որ այս փուլից հետո արդեն կորցրել է պայքարը շարունակելու բոլոր հնարավորությունները: Այսօր, Երեւանի ժամանակով 20:00-ին Մարսելի «Վելոդրոմ» ստադիոնում իր 2-րդ հանդիպումն է անցկացնելու Իսլանդիայի ազգային հավաքականը, որը 1-ին տուրից հետո հսկայական համակրանք նվաճեց ամբողջ աշխարհում: Համաշխարհային ֆուտբոլում երբեւէ հաջողության չհասած, մշտապես Եվրոպական ֆուտբոլային «գաճաճների»շարքում գտնվող Իսլանդիան նախ «Եվրո 2016»-ի ընտրական մրցաշարում պատմական արդյունք գրանցեց՝ նվաճեց Եվրոպայի եզրափակիչ մրցաշարին մասնակցելու իրավունք, իսկ արդեն «Եվրոյի» 1-ին տուրում էլ կարողացավ արժանապատիվ ոչ-ոքի խաղալ ժամանակակից ֆուտբոլի ուժեղագույն ֆուտբոլիստներից Կրիշտիանու Ռոնալդուի թիմի՝ Պորտուգալիայի ընտրանու հետ:

Անհավատալի, անգամ հեքիաթային կարելի է համարել այն ճանապարհը, որով անցել է Իսլանդիան եւ որի արդյունքը երեւում է հիմա: Ամբողջ աշխարհը մեծագույն համակրանքով է հետեւում այս յուրահատուկ երկրի ազգային հավաքականի խաղին: Երկիր, որի պետական 2-րդ լեզուն ժեստերի լեզուն է, ուր ընդամենը 10-15 տարի առաջ մահացածությունը գերազանցում էր ծնելիությանը, ուր տարվա ընթացքում արեւոտ օրերի քանակը կազմում է ընդամենը 100-120՝ ընդամենը 4 ամիս եւ այնքան քիչ մարդ է ապրում (բնակչության թիվը այս տարվա հունվարի 1-ի դրությամբ կազմում է 330 հազար մարդ), որ անգամ ազգանուններ չկան՝ մարդիկ անուն-հայրանունով են իրար դիմում: Օրինակ, Բիրկիր Սեւարսոն (Իսլանդիայի հավաքականի պաշտպան) նշանակում է Սեւարի որդի Բիրկիր, իսկ վերջինիս որդին էլ անվանվելու է Սեւար Բիրկիրսոն եւ այլն: Ահա այս երկրի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը Ֆրանսիայում է եւ նրան աջակցելու է եկել երկրի բնակչության մոտ 12 տոկոսը:

Համաձայն կանխատեսումների, եթե Իսլանդիային հաջողվի հաղթահարել խմբային փուլի արգելքը, ապա կարող է արձանագրվել ուղղակի աներեւակայելի իրադարձություն. Իսլանդիայի բնակչության գրեթե կեսը հնարավոր է այցելի Ֆրանսիա: Հաշվի առնենք, որ համաձայն վիճակագրության, ամբողջ բնակչության մեջ աշխատունակ մարդկանց տոկոսը կազմում է 55-60 ու կստացվի, որ Իսլանդիայի աշխատունակ գրեթե ամբողջ բնակչությունը ժամանելու է Ֆրանսիա՝ աջակցելու իրենց թիմին: Միգուցե «կողպեն» իրենց կղզին ու գան Ֆրանսիա: Ընդ որում, Ֆրանսիայում են արդեն երկրի գրեթե բոլոր ղեկավարները, որոնք մեծ հաշվով չեն տարբերվում Իսլանդիայի հավաքականի մյուս ֆաներից՝ հավասարապես ներկվում են ազգային դրոշի գույներով ու ամբողջ հանդիպման ընթացքում ինքնամոռաց աջակցում: Պորտուգալիայի հետ խաղից հետո էլ Կրիշտիանու Ռոնալդուին հսկող Իսլանդիայի հավաքականի աջ պաշտպան Արի Սկուլասոնին հենց խաղադաշտում մերսել է Իսլանդիայի առաջին տիկինը՝ 66-ամյա Դորիտ Գրիմսոնը: Այս մասին հպարտությամբ պատմել է հենց 1-ին տիկինը՝ ցույց տալով նաեւ հեռախոսով արված մի փոքր վատ որակի լուսանկարը:

Իսլանդիայի հավաքականը որոշակի նմանություն ունի անգլիական «Լեսթերին», որը, հիշեցնեմ, նվաճեց Անգլիայի չեմպիոնի կոչումը. այս թիմերին համակրում եմ ամբողջ աշխարհում: Բայց ո՞րն է իսլանդական ֆուտբոլի ֆենոմենը, ինչպե՞ս կարողացավ այդ երկիրը ֆուտբոլային անհայտությունից հայտնվել ընտրյալների շարքում: Կա մի պարզ ու հասարակ պատասխան այս հարցին. պետության ցանկություն եւ կամք: Համաձայն վիճակագրության, 1998 թվականին Իսլանդիայի 15-16 տարեկան բնակչության 42 տոկոսը ալկոհոլ է օգտագործել, 23 տոկոսը ծխել է,  17 տոկոսն էլ արդեն կախվածություն է ունեցել թմրանյութերից: «Կախարդական փայտիկի» օգնությամբ այս թվերը 2012 թվականի տվյալներով կազմել են համապատասխանաբար 5, 3 եւ 1 տոկոս:

Իսկ այդ «կախարդական փայտիկը» ընդամենը պետական ծրագիրն էր, որը սկսեց իրագործել Իսլանդիան 1998 թվականից հետո՝ երկրում կառուցվեցին մեծ թվով մարզադահլիճներ, արհեստական խոտածածկով ստադիոններ, մեծ քանակությամբ երիտասարդներ գործուղվեցին եվրոպական տարբեր երկրներ՝ մարզչական որակավորում ստանալու համար, վերադարձողների համար էլ սահմանվեց ամենաբարձր աշխատավարձը երկրում: Ընդամենը մի քանի տարիների ընթացքում ամբողջ Իսլանդիան արդեն սպորտով էր զբաղվում, իսկ երեխաների հետ պարապում էին բարձր որակավորում ստացած մարզիչներ: Իհարկե, սա մոտավոր սխեման է այն ամենաիսկական մտքի հեղափոխության, որն իրականացվեց Իսլանդիայում, եւ հետաքրքիր է, որ ամենամեծ օգուտը արձանագրվեց առողջապահության բնագավառում. սպորտը ապրելակերպ դարձրած իսլանդացիները ներկայումս համարվում են ամենաառողջ ազգը աշխարհում, իսլանդացի մարզիկները, մասնավորապես ֆուտբոլիստները, հանդբոլիստները մեծ պահանջարկ ունեն աշխարհում, քանի որ ֆիզիկապես առողջ են, հակված չեն վնասվածքների:

Իսլանդիայի մասին այս փոքրիկ պատմական ակնարկը չեմ կարող չավարտել Հայաստանով. ֆուտբոլային մեծ մրցաշարերը մեր երկրի համար վերածվում են ամենաիսկական աղետի: Ինչպես եւ Աշխարհի 2014 թվականի առաջնության ժամանակ, հիմա էլ ֆուտբոլը մեր երկրում վերածվել է մոլախաղի՝ խաղադրույքները ամենուր են եւ կարելի է մտածել անգամ, որ «Եվրո 2016»-ը Հայաստանում գոյություն ունի բացառապես բուքմեյքերների համար: Ամբողջ ազգին խաղամոլ դարձնելու այս ծրագիրը կրում է գրեթե պետական բնույթ. համենայն դեպս բուքմեյքերների գովազդը մեծ ծավալով հնչում է հանրային հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով, քաղաքի կենտրոնն էլ վերածվել է մեծ խաղասրահի: Տարիներ անց մենք էլ այս «համահայկական ղումարի քաղաքականության» պտուղներն ենք քաղելու ֆուտբոլից. հիվանդ, խաղամոլ, առանց նպատակի ու ապագայի, ծերացած երիտասարդներ: Հավատացեք. ֆուտբոլը այս դեպում բացարձակ մեղք չունի: