Հրադադարի ավարտը. ադրբեջանական շանտաժ կամ ինչու Ալիեւը չգնաց Նյու Յորք

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւն այդպես էլ չմեկնեց Նյու Յորք՝ մասնակցելու ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 70-րդ նստաշրջանին, այնինչ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները ջանքեր էին գործադրում Սարգսյան- Ալիեւ հանդիպում կազմակերպելու համար:

Հիմա էլ ՄԽ համանախագահները հույս են հայտնում, որ նման հանդիպում հնարավոր կլինի կազմակերպել մինչեւ տարեվերջ: Կհաջողվի դա, թե՝ ոչ, դեռ դժվար է ասելը: Համենայնդեպս, ՄԱԿ-ի ԳԱ նստաշրջանում անգամ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպումը բանակցությունների վերսկսման հույս առանձնապես չի ներշնչում: Շաբաթ օրը տեղի ունեցած այդ հանդիպման ընթացքում, որին ներկա են եղել նաեւ համանախագահները, Նալբանդյանը հայտարարել է, որ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների ոլորտում տիրող խայտառակ իրավիճակից միջազգային հանրության ուշադրությունը շեղելու նպատակով Արցախի հետ շփման գծում եւ ՀՀ հետ սահմանին իրադրության սրումը լի է անկանխատեսելի բացասական հետեւանքներով։ «Ադրբեջանն է, որ շարունակաբար մերժում է իրավիճակի կայունացման, վստահության ամրապնդմանն ուղղված բոլոր նախաձեռնությունները: Բոլորին ամեն ինչում մեղադրում են, ձեւացնում են, թե կարգավորում են ուզում, բայց իրականում՝ հակառակն են անում»,- ըստ ՀՀ ԱԳՆ-ի, ասել է Նալբանդյանը: Նա նշել է, որ սահմանին միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմ ստեղծելու առաջարկից Ադրբեջանը հրաժարվում է, որ միջազգային հանրության վերահսկողությունից դուրս գտնվելով՝ շարունակի սադրանքները շփման գծում եւ սահմանին։ Արդեն երեկ համանախագահների տարածած հայտարարությունում նշվում էր. «Համանախագահները Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահներին կոչ են արել  ընդունել կրակի դադարեցման ռեժիմի խախտումը հետաքննելու ԵԱՀԿ-ի առաջարկած մեխանիզմը: Առանց այս մեխանիզմի շփման գծում տեղի ունեցող միջադեպերի համար կողմերը շարունակելու են մեղադրել միմյանց: Հայաստանը համաձայնել է քննարկել այդ մեխանիզմի մանրամասները: Մենք Ադրբեջանին կոչ ենք արել նույնն անել»: Նրանք նշել են նաեւ, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հետ հանդիպման ժամանակ քննարկել են պետական սահմանին եւ շփման գծում լարվածությունը թուլացնելու, խաղաղ կարգավորման շուրջ բանակցությունների վերսկսման եւ կողմերի միջեւ վստահության ամրապնդման անհրաժեշտությունը եւ դատապարտել են ականանետերի կիրառումը: 

Ադրբեջանը, սակայն, կարծես թե անդրդվելի է: Դեռ շաբաթ օրը Սերժ Սարգսյանը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի 6-րդ նիստում ասել էր. «Ադրբեջանի իշխանությունների որդեգրած ուղին, մարդկության դեմ հանցագործությունների ուղին կա՛մ հասցնում է միջազգային պատժի, կա՛մ տանում է դեպի համբերության բաժակը մինչեւ վերջ լցված սեփական ժողովրդի կանգնեցրած կառափնարան: Մենք հետեւողականորեն բացահայտելու, հայտնաբերելու եւ հետապնդելու ենք նման հանցագործությունների յուրաքանչյուր մեղավորի՝ հրաման կատարող շարքայինից մինչեւ նման հրաման արձակող հրամանատարություն։ Եթե այլընտրանք չլինի, ուրեմն հենց մենք ենք լինելու մարդկության պատժիչ սուրը այս հանցագործությունները կատարողների նկատմամբ։ Մենք ենք լինելու, քանի դեռ քաղաքակիրթ աշխարհը ավելի գործուն մեխանիզմ չի կարողանում գտնել»։ Սարգսյանը նաեւ հայտարարել էր, որ ԼՂ-ն Հայաստանի անբաժանելի մասն է եւ երկրագնդի ամենառազմականացված տարածքներից ու կռվելուց չի վախենում: Արդեն երեկ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն, արձագանքելով սույն հայտարարությանը, նշեց, թե դա հերթական ապացույցն է, որ ՀՀ-ն օկուպացրել է Ադրբեջանի տարածքները: «Ադրբեջանը երբեք չի հաշտվի իր տարածքների օկուպացիայի հետ: ԼՂ հակամարտությունը պետք է լուծվի միայն Ադրբեջանի ինքնիշխանության ու տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հիման վրա: Հակառակ դեպքում Ադրբեջանի ձեռնարկելիք քայլերի հետեւանքների ողջ պատասխանատվությունը ընկնելու է Հայաստանի վրա»,- հայտարարել էր Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակ Գաջիեւը:

Ռուսական լրատվամիջոցները երեկ արդեն գրում էին, թե հրադադարն ավարտվում է: lenta.ru-ն մանրակրկիտ հաշվել էր Ադրբեջանի ու Հայաստանի ռազմական տեխնիկան եւ նշել, որ լայնածավալ ռազմական գործողությունների վերսկսումը անկանխատեսելի հետեւանքներ կունենա. «1994-ի հրադադարից հետո առաջին անգամ ՀՀ,  ԼՂ եւ Ադրբեջանի սահմանին նկատվում է կոնֆլիկտի կտրուկ լարում: Դատելով զինվածությունից, նախահարձակ կլինի հենց ադրբեջանական կողմը: Բայց կոնֆլիկտի արդյունքն անկանխատեսելի է»:

Իրավիճակի հետ կապված երեկ հայտարարություն էր արել նաեւ Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպանը: Նա ասել էր, թե զորքերի շփման գծում ստեղծված իրավիճակն անհանգստացնում է ԱՄՆ-ին եւ հույս հայտնել, որ մինչեւ տարեվերջ Սարգսյանն ու Ալիեւը երկկողմ հանդիպում կանցկացնեն:

Ի դեպ, ԼՂ հարցով հայ փորձագետները երեկ կարծիք էին հայտնում, որ Ալիեւ-Սարգսյան հանդիպման մասին նյույորքյան հայտարարությունը պատերազմը մինչեւ տարեվերջ հետաձգելու քայլ է: Երբ քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանին հարցրինք, թե ինչ զարգացումներ կարող են հետեւել Ալիեւի Նյու Յորք չգնալուն, նա պատասխանեց. «Ադրբեջանը սկսել է ծանր զենքեր օգտագործել եւ շփման գծում ստեղծած այդ իրավիճակով ցանկանում է իր կամքը պարտադրել բոլորին: Իրենց ԱԳՆ-ն պարզ, շիտակ ասաց, թե ինչու չեղավ այդ հանդիպումը: Նրանք անգամ սահմանին միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմ ստեղծելու ԵԱՀԿ դիտորդների առաջարկից են հրաժարվում»: Հարցին՝ եթե հիմա բանակցային գործընթացն ավարտվում է, նշանակում է՝ լայնածավալ ռազմական գործողությունները վերսկսվելո՞ւ են, քաղաքագետը պատասխանեց. «Ոչ, լայնածավալը լրիվ ուրիշ բան է: Հիմա պլանավորված սադրանքները, զոհերը, հստակ գիծ է, որով նրանք ազդում են քաղաքականության վրա: Այս քաղաքականությունը այդ հատուկ, կոնկրետ նպատակն ունի եւ իրենք դա շարունակում են: Ադրբեջանը հայտարարում է՝ կամ ընդունում եք իմ բոլոր պայմանները՝ անխտիր, կամ ես այստեղ աջ ու ձախ բոլորին կոտորում եմ»: Այս պահին, ըստ նրա, դանդաղ, սողացող պատերազմ է, եւ դեռ հայտնի չէ՝ ինչ է կատարվում ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայում: