Պետությունը վարկային կազմակերպություն չէ, որ կուսակցություն բացեն՝ ֆինանսական միջոցներ ստանալու համար․ պատգամավոր

«Կուսակցությունների մասին» ՀՀ օրենքի նոր նախագիծը վերջնականացման փուլում է։ ԱԺ հաջորդ նստաշրջանին այն հավանաբար կլինի օրակարգում։ ՀԺ-ի հետ զրույցում ասաց օրենսդրական փոփոխությունների աշխատանքային խմբի անդամ, «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Թագուհի Ղազարյանը։

Այս տարվա սեպտեմբերից խորհրդարանական «Իմ քայլը», «Լուսավոր Հայաստան» ու «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցությունները սկսել են «Կուսակցությունների մասին» ՀՀ օրենքի եւ ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների աշխատանքները։

Այս ամիսներին հիմնական շեշտադրումները եղել են կուսակցությունների ֆինանսավորման թափանցիկության, ներքին ժողովրդավարության մեխանիզմների, սանկցիաների, խրախուսական միջոցների կիրառումների շուրջ: Պատգամավորներն աշխատել են նաեւ արտախորհրդարանական կուսակցությունների, այն հասարակական կազմակերպությունների հետ, որոնք իրականացրել են դիտորդական առաքելություն եւ ունեն հրապարակված զեկույցներ, ինչպես նաեւ բաց հայտով ընդունել ու դիտարկել են քաղաքացիների առաջարկությունները։

Հայաստանի գործող օրենսդրությամբ՝ կուսակցությունների ֆինանսավորումը մի քանի եղանակով է տեղի ունենում՝ մասնավոր հատվածից, պետական ֆինանսավորմամբ կամ կուսակցության անդամների անձնական միջոցներով: Պետական ֆինանսավորման չափը, մասնագիտական շրջանակների պնդմամբ, խնդրահարույց է։ Ըստ քննադատների՝ պետության կողմից հատկացվող միջոցները կուսակցությունների բնականոն գործունեության համար բավարար չեն, ըստ այդմ՝ պետք է ավելացնել պետական ֆինանսավորումը։ Սրա հետ մեկտեղ հարկավոր է նաեւ հետեւողական լինել այդ միջոցների օգտագործմանը։

ՀԺ-ի հետ զրույցում Թագուհի Ղազարյանն ասաց, որ թեպետ օրենքի նախագիծը դեռ վերջնական չէ, սակայն նախնական համաձայնություն կա կուսակցությունների հաշվետվողականության բարձրացման, որոշակի շեմից բարձր նվիրատվությունների դեպքում նվիրատուի հայտարարագրման ինստիտուտի, կուսակցությունների ֆինանսավորման եւ նախընտրական հիմնադրամի ֆինանսավորման սինխրոնիզացման շուրջ:

«Ներկայիս կարգավորումներով՝ կուսակցությունների ֆինանսավորման շեմը մեկ անձից մի քանի տասնյակ անգամ ավելի բարձր է, քան նախընտրական հիմնադրամինը, ինչը նշանակում է, որ նախընտրական հիմնադրամի ֆինանսավորման սահմանափակումները չեն տարածվում կուսակցությունների ֆինանսավորման վրա, այսինքն՝ կարելի է ֆինանսավորել կուսակցությանը, հետո այդ գումարը մուտք անել հիմնադրամ»,- պարզաբանեց նա՝ հավելելով, որ օրենսդրական այս բացերը բերվում են համընդանուր կարգավորման դաշտ:

Ներկայում «Կուսակցությունների մասին» օրենքը սահմանում է, որ պետական միջոցների հաշվին նվազագույն աշխատավարձի 0.04-ապատիկի եւ խորհրդարանական վերջին ընտրությունների ժամանակ ընտրական ցուցակում գրանցված ընտրողների թվի արտադրյալը բյուջեի առանձին տողով հատկացվում է բոլոր կուսակցություններին։ Մեկ այլ կարգավորման համաձայն՝ ԱԺ ընտրություններում հաղթած կուսակցություններին տրվում է ավելի շատ ֆինանսավորում, քան խորհրդարան չանցածներին։ Ըստ որոշ կարծիքների՝ սա մրցակցային պայմանների խախտում է, որովհետեւ Հայաստանում տասնյակ կուսակցություններ կան, որոնք խորհրդարանական չեն դառնում, իրենց ֆինանսավորումն էլ մնում է նույնքան քիչ, հետեւաբար՝ գործունեության պայմաններն էլ՝ ոչ այնքան բարենպաստ։

Ինչ վերաբերում է պետական ֆինանսավորմանը՝ Թագուհի Ղազարյանն ասաց, որ նախատեսվում է քվեն դրամի «թարգմանելիս» գործակիցը փոխել. «Հիմա մեխանիզմն աշխատում է մեկ քվեին 40 դրամ գործակցով, բայց, մեր դիտարկմամբ, դա հանրային ֆինանսավորման համար փոքր գումար է, ինչի հետեւանքով կուսակցությունները կախման մեջ են ընկնում խոշոր կապիտալից: Այս պահին ստույգ գործակից չեմ կարող ասել, բայց փոփոխություն կլինի: Փոփոխություն նախատեսվում է նաեւ շեմի մասով, ֆինանսավորման շեմը իջնելու է, քննարկվում է շեմը մինչեւ 2 տոկոսի հասցնելու տարբերակը»:

Իսկ թե բազմակուսակցական առողջ համակարգ ունենալու համար ինչ կարգավորումներ են նախատեսվել, մեր զրուցակիցն ընդգծեց, որ Հայաստանում 80-ից ավելի կուսակցություն կա, ու եթե չեն պատրաստվում պետական մակարդակով կուսակցություններ փակելու գործին լծվել, իսկ Ղազարյանի խոսքով, ներկա կառավարող ուժը դա չի պատրաստվում անել, հետեւաբար որոշակի տրամաբանություն պետք է ունենա ֆինանսավորումը:

«Մյուս կողմից էլ պետությունը վարկային կազմակերպություն չէ, որ կուսակցություն բացեն ֆինանսական միջոցներ ստանալու համար, ոչ թե հակառակը՝ ֆինանսական միջոցներ ստանան քաղաքական գործունեությամբ զբաղվելու համար։ Հետեւաբար, պետք է այնպիսի մեխանիզմներ ներդնել, որ ե՛ւ բազմակուսակցականությունը կայանա ու զուտ քաղաքականությամբ զբաղվելը խրախուսվի, ե՛ւ հայեցողության դաշտը սահմանափակ լինի։ Իսկ դրա ամենաարդյունավետ չափանիշը ընտրություններին մասնակցելն է։ Նույն նշածս տրամաբանությամբ՝ անհասկանալի է, թե ինչով է զբաղվում կուսակցություն ինքնանվանումով միավորումը, եթե չի ուզում մասնակցել ընտրությանը: Իսկ մասնակցելու դեպքում եթե քվե, այն է՝ հանրային աջակցություն չի ստանում, չեմ տեսնում որեւէ տրամաբանություն՝ հանրային միջոցներ տրամադրելու այն խմբերին, որոնք հանրային վստահություն եւ աջակցություն, այն է՝ քվեների որոշակի տոկոս, չունեն»,- ասաց Ղազարյանը։

«Կուսակցությունների մասին» գործող օրենքի համաձայն՝ կուսակցության գործունեությունը կարող է կասեցվել կամ արգելվել ՀՀ Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ` օրենքով սահմանված կարգով: Նույն օրենքի կարգավորումներով՝ կուսակցության գործունեությունը կասեցվում է օրենքի կոպիտ խախտում թույլ տալու կամ ինքնուրույն կամ կուսակցությունների դաշինքի կազմում, այլ կուսակցության ընտրական ցուցակի կազմում երկու անգամ անընդմեջ Ազգային ժողովի կամ Երեւան, Գյումրի, Վանաձոր քաղաքների ավագանիների ընտրություններին չմասնակցելու դեպքում։

Մեր զրույցում պատգամավորն ասաց, որ կուսակցությունները կասեցնելու վերաբերյալ կտրուկ գործողություններ, այնուամենայնիվ չեն նախատեսվում, եւ եթե կուսակցությունը չի մասնակցել ԱԺ կամ ՏԻՄ ընտրություններին, ապա պետք է վերագրանցման հնարավորություն ունենա։ Դրա տարբերակներից մեկն էլ, Ղազարյանի խոսքով, կուսակցության համաժողովներն են:

«Ներկայիս օրենսդրական կարգավորումներով՝ կուսակցության համագումարը առավելագույնը 4 տարին մեկ է լինում, ինչը նշանակում է, որ ընտրական ցիկլում առնվազն մեկ համագումար պետք է ունենան, այսինքն՝ իրենց գործունեության շարունակականությունը փաստող իրադարձություն, ինչը բավականաչափ փաստարկ է, որ կուսակցության գործունեությունը չկասեցվի։ Այդ դրույթը չպետք է վերածվի կուսակցությունների նկատմամբ որսի»։