«Հասկանում է, որ տարբեր է մյուսներից, ուրիշ է».11-ամյա Հովաննան բրայլյան համակարգով է կրթվում

Գյումրեցի Նարինեն 2008 թվականին զույգ դուստր ունեցավ: Նորածիններից մեկին Նարինեն Աննա անվանեց, մյուս աղջկա անունը որոշեց ամուսինը՝ Հովաննա: Հենց վերջինիս էլ կյանքն անսովոր եւ անակնկալ ճամփեքով տարավ: «Երկու ամսեկան էր Հովաննան, որ նկատեցի չի արձագանքում ձեռքիս շարժումներին, լույսին ու մթին, իսկ մյուս քույրիկի մոտ նորմալ էր»,- պատմում է Հովաննայի մայրն ու մտքով 11 տարի ետ գնում:

«Էդ ժամանակ տարանք բժշկի, Երեւանում ասացին, որ բնածին կուրություն է, հրատապ վիրահատության ուղարկեցին: Բայց ընտանեկան վիճակից ելնելով չկարողացանք երեխային այդ ժամանակ վիրահատել: 5 տոկոս տեսողության վերականգնման հույս էին տալիս, շատ մեծ խոստումներ չկար, բայց չկարողացանք: Ու ես որպես ծնող, ոնց որ պարտական մնացի: 5 տարի անց կարողացանք վիրահատությունը կատարել, բայց՝ անարդյունք: Մենք արեցինք այդ վիրահատությունը, որ աչքերի տեսքը պահպանվեր, չփակվի աչքերը»:

Նարինեն ասում է, մեծ դժվարությամբ այդ սթրեսը կարողացան հաղթահարել: Ինչքան աղջիկը մեծանում էր, նույնքան էլ աճում էր ծնողների անհանգստությունը, վախն ու սպասվող խնդիրներին դիմակայելու անհնարինությունը:   

Ինչպե՞ս Հովաննան սկսեց քայլել

Ընտանիքում շատ երեխաներ կան: Հովաննան մեկ քույր, 6 եղբայր ունի: Հենց նրանց օգնությամբ էլ աղջիկն արեց առաջին քայլերը, սկզբում տանը, հետո՝ բակում: Քայլերն աստիճանաբար դարձան հաստատուն, եւ աղջիկը պահանջեց, որ իրեն էլ քրոջ՝ Աննայի նման մանկապարտեզ տանեն: «Ամբողջ Գյումրին ման ենք եկել: Երկու տարի ամեն օր Հովաննան դռան ետեւում լաց է եղել, թե ինչու՞ ես պիտի մանկապարտեզ չգնամ: Ամեն անգամ տարբեր պատճառներ էի ասում, ո՞նց բացատրեի ես իրեն, թե ինչու չի կարող ինքն էլ գնալ մանկապարտեզ: Ամեն անգամ մի բան խաբում էի, այնքան, մինչեւ դպրոց գնալուն մնացել էր 6 ամիս,  Ավստրիական թաղամասի մանկապարտեզն ընդունեցին: Դրանից առաջ ուր դիմում էի, մասնագետներ չկային, նրան խիստ հսկողություն էր  պետք, հետո տարածության մեջ չէր կարողանում կողմնորոշվել: Բայց եթե լինեին մասնագտներ, ինքը ոչ մի դժվարություն չէր ունենա»,- ասում է Նարինեն:

5 տարեկանում առաջարկել են Հովաննային տանել, թողնել Երեւանում գործող հատուկ դպրոցում: Ընտանիքը հրաժարվել է: «Գիտեմ, հասկանում եմ, որ պետք է դա իմ երեխային, բայց ես ուզեցի, որ մնար ընտանիքում, Գյումրիում: Ինչխ էլ եղնի, բանըմ կեղնի: Ճիշտն էդ է»,- ասում է մայրը:

Ընդամենը 6 ամիս մանկապարտեզ հաճախած Հովաննան այդ կես տարում շատ ընկերներ է ձեռք բերել, ամենակարեւորը դուրս է եկել տնից որպես լիարժեք մարդ, զգացել իրեն հասակակիցներին հավասար.

«Ինքը պատրաստ էր դպրոց գնալուն, ես ո՞նց իրեն ասեի, թե չես գնալու դպրոց: Դա մեծ սթրես էր լինելու նրա համար: Եվ ինքնուրույն եւ կամային երեխա է: Երբ ասեցի, որ դպրոցում էլ պետք է այդ սուր գործիքով գրի, զայրացավ, թե չեմ գրի, ինձ գրիչ ու թուղթ տվեք: Մի կերպ համոզեցի, որ դպրոցում հարմար են գտել, որ առաջին դասարանում պետք է գրիչով չգրի: Երբ առաջին դասարանն ավարտեց, հայտարարեց, որ էլ դպրոց չի գնա, եթե երկրորդ դասարանում թույլ չտան, որ ինքն էլ բոլորի նման գրի գրիչով: Հետո քիչ-քիչ սկսեց համակերպվել այդ մտքի հետ: Գրիչ տալիս ենք, բայց ինքն էլ է զգում, որ չի կարող դրանով գրել, հասկանում է, որ ինքը տարբեր է մյուսներից, ուրիշ է»:

Դպրոցում աղջիկը ֆիզիկական խնդրով պայմանավորված որեւէ դժվարություն ի սկզբանե չի ունեցել, հիմա էլ չունի: Գրել-կարդալու տեխնիկան է միայն տարբերվում համադասարանցիներից: Բրայլյան համակարգով է Հովաննան սովորում: Մանկապարտեզում արդեն տառաճանաչ դարձած Հովաննան իր անսովոր գիրք, տետր, գրչով էլ առաջին դասարան մտավ:

Դրանք մինչ օրս Հաշմանդամների «Փյունիկ» միության Գյումրու մասնաճյուղի տնօրեն Արմինե Նիկողոսյանն է կարողանում տարբեր միջոցներով ամեն տարի ապահովել: «Շատ բարդ է սովորելը, ես էլ եմ սովորել, բայց մեծ դժվարությամբ: Դպրոցի հատուկ մանկավարժն ու դասղեկը վերապատրաստվեցին, սովորեցին բրայլյան համակարգով գրել ու կարդալ: Գրքերն ահավոր թանկ են, եւ միայն հենց նրա համար են կազմվում: Երեւանի դպրոցն ընդհանրապես հրաժարվեց այդ գրքերի տրամադրումից»:

Հովաննան քանի տարրական օղակում է սովորել, հնարավոր եղել է բոլոր գրքերն ապահովելը: Հիմա արդեն 5-րդ դասարանում է, գրքերը շատ են, գումար չկա: Աղջիկն ընդամենը 3 առարկայի դասագիրք ունի՝ Մայրենի լեզու, ռուսաց լեզու, անգլերեն: Մաթեմատիկա եւ պատմողական առարկաները չունի: Այդ 3 գիրքը միասին կես մլն դրամից ավելի արժեն: «Թե հաջորդ տարի ինչ է լինելու, չգիտեմ»,-ասում է Նարինեն:

Բացը որոշակիորեն լրացնում է Հայկական Կարիտաս ԲՀԿ-ի «Հաշմանդամություն ունեցող երեխաների ու երիտասարդների ինտեգրում» ծրագրի շրջանակներում Կարիտաս-Ավստրիայի կողմից նվիրած հատուկ համակարգիչը: Այն նախատեսված է տեսողական խնդիրներ ունեցողների համար: Ստեղնաշարն աշխատում է եռալեզու ձայնային ազդանշաններով:

Մեր զրույցին միանում է նաեւ Հովաննան: Նախ սկսում է գրել, արագ ու վարժ, իր հատուկ գրչով՝ հատուկ տետրում: Գրում, գրածն էլ կարդում է. «Ես շատ եմ սիրում իմ քույրիկին»: Հետո կարդում է դասագրքի տեքստերն ու խոստովանում, նոր համակարգիչն է սկսել շատ սիրել: «Արդեն գրքից որ կկարդամ, կարող եմ համակարգչով տառերով գրեմ, սխալ որ եղավ, կուղղե ինքը: Հետո էլ դրանով լիքը նոր խաղեր կգտնիմ, կխաղամ, համ էլ հետաքրքիր նոր բաներ կլսեմ»,- ասում է Հովաննան:

Հովաննայից արդեն հեռու, մայրը խոստովանում է, ինչքան տարիներն անցնում են, այնքան իր մտահոգությունն ավելանում է: Չի պատկերացնում, թե Հովաննան ինչպես է բարձրագույն կրթություն ստանալու, արդյո՞ք բուհերը պատրաստ են չտեսնող ուսանող ունենալուն, կլինեն գրքեր, թե՝ ոչ: Բայց մինչ այդ ծնողը լուրջ հոգեբանական խնդիր ունի հաղթահարելու: Ասում է Հովաննան ինքնուրույն է սկսում համակերպվել իր վիճակի հետ: Ինքը չի կարողանում խոսել աղջկա հետ: Մտքերը երկար է հավաքում, բայց չի կարողանում բացատրել, թե ինչու:

«Ինքը կհասկընա, որ մյուսների համեմատությամբ իրա մոտ բաց կա: Առաջ չէ, բայց հմի լրիվ կըգիտակցե, որ պրոբլեմ կա: Ես որպես ծնող երբեք չեմ խոսել իրա հետ էս մասին: Էդ դժվար պահը կա դեռ մոտս, չեմ կարող, չգիտեմ»,-ասում է Հովաննայի մայրը:

Անկախ մոր անհանգստությունից աղջիկը մեծ երազանք եւ դրան հասնելու վստահ կամք ունի: Որոշված է՝ անգլերենն է կատարելագործելու,  թարգմանչուհի է դառնալու: Իսկ որպես նախասիրություն որոշել է Հայկական Կարիտասի «Փոքրիկ իշխան» ցերեկային խնամքի կենտրոնում խոհարարություն սովորել: Արմենուհի Մինասյան