Մեր գույնզգույն կուսակցությունները. ասա՛, ի՞նչ է անունդ

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի սեպտեմբերի 30-ի համարում

ՀՀ արդարադատության նախարարության՝ կուսակցությունների գրանցամատյանում, վերջին տվյալներով, գրանցված են 75 քաղաքական կազմակերպություններ: Բավական հետաքրքիր պատկեր է ստացվում, երբ քաղաքական դաշտը դիտարկում ենք ըստ կուսակցությունների հիմնադրման տարեթվերի եւ անվանումների: Այսպիսով, գրանցված կուսակցություններից տասներկուսը ունեն տասնհինգ տարվա պատմություն: Այդ կուսակցությունները հիմնադրվել են Հայաստանում բազմակուսակցական համակարգին անցնելու առաջին տարում` 1991թ.: Ամենատարեց կուսակցությունների մի զգալի մասի անունները ներկա քաղաքական կյանքում բավական հաճախակի են հնչում` ՀՀԿ, ՀՀՇ, ՀՅԴ, ՍԻՄ, ԱԻՄ, ՀՌԱԿ, ՀԴԿ եւ այսպես շարունակ: Սակայն նույնիսկ տարեցների մեջ կարելի է հանդիպել անունների, որոնց մասին քչերը լսած կլինեն:

Մասնավորապես, դեռեւս 1991թ. հուլիսի 15-ից Հայաստանում գործել է, եւ կարելի է ենթադրել, որ նաեւ մինչ օրս գործում է «Նժդեհյան ցեղակրոն կուսակցություն» (ՆՑԿ հապավմամբ) անվամբ քաղաքական ուժը, որի նախագահն է Գեւորգ Հովսեփյանը: Քաղաքական դաշտի ամենատարեցների մեջ մյուս հայտնագործությունը «Հայրենիք Կուսակցություն» (ՀԱՅ.ԿՈւՍ հապավմամբ) անունով քաղաքական միավորումն է, որը, ըստ պաշտոնական տվյալների, գրանցվել է 1991թ. դեկտեմբերի 12-ին: 1992թ. գրանցված կուսակցություններից մինչեւ մեր օրերն են հասել միայն երկուսը: Նրանցից գոնե ԱԺՄ-ն այսօր էլ հանրությանը քիչ թե շատ հայտնի կուսակցություն է: 14-ամյա մյուս կուսակցությունը «Արցախ-Հայաստան» անունն է կրում:

Քաղաքական ուժերի գրանցման տարեթվերում 1993 թվականը բացակայում է: Կարելի է ենթադրել, որ եթե անգամ այդ թվականին կուսակցություններ գրանցվել են, ապա նրանք չեն գոյատեւել մինչեւ մեր օրերը: 1994-1995թթ. գրանցվածներից մեր օրերն են հասել միայն վեց կուսակցություններ: Կարող ենք արձանագրել, որ այդ վեցը այն կուսակցություններից են, որոնց մասին դժվար թե հանրության լայն շերտերը լսած լինեն: 1996թ. գրանցմամբ եւս ոչ մի կուսակցություն գոյություն չունի: Փոխարենը 1997-1998թթ. կուսակցականացման բում է սկսվել: Եթե 1997թ. գրանցվել են հինգ կուսակցություններ, ապա 1998թ. ծնվածները եղել են 8-ը:

1999-2004թթ. ժամանակահատվածում «ծնված» կուսակցությունները համեմատաբար քիչ են` տարեկան 3-ից 4-ը: Այդ հինգ տարիների ընթացքում բացառությունը 2001 թվականն է. այդ տարեթվով գրանցված են միանգամից ութ քաղաքական միավորներ: Փոխարենը վերջին երկու տարիներին, կարելի է ասել, կուսակցականացման նոր բում է սկսվել: Այսպիսով, 2004թ. գրանցվել են 11, իսկ 2005թ.` 7 կուսակցություններ: Ընթացիկ տարում, բարեբախտաբար, միայն մեկ կուսակցություն է գրանցվել, որը կոչվում է «Ազգային արժեքների պաշտպանություն» (ԱԱՊԿ հապավմամբ):

Առավել, քան հետաքրքիր պատկեր ենք ստանում, երբ կուսակցությունները դիտարկում ենք ըստ անվանումների: Փաստորեն, Հայաստանում բազմակուսակցական համակարգի անցնելուց հետո առաջին տարիներին հիմնադրված կուսակցություների անուններից կարելի է կռահել, թե նրանք քաղաքական ինչ հայացքներ եւ ուղղվածություն ունեն. ասենք, անուններում պարտադիր առկա են «դեմոկրատական», «ժողովրդավարական», «ազատական», «կոմունիստական», «սոցիալիստական» բառերը, որոնց շնորհիվ կարելի է կռահել, թե տվյալ կուսակցությունը ինչ գաղափարախոսության կրող կամ քարոզող է: Սակայն տարիների ընթացքում նորանոր ստեղծվող կուսակցությունների անուններից աստիճանաբար սկսել են անհետանալ գաղափարական որոշակիություն հաղորդող անունները:

Իննսունականների երկրորդ կեսին հիմնադրված կուսակցությունների անուններում գերակշռում են կարգախոս, կոչ կամ բարեմաղթանք հիշեցնող բառակապակցությունները: Քաղաքական բեմահարթակում սկսել են հայտնվել, ասենք, «Արդարություն», «Ազգային համաձայնություն», «Ազգային անվտանգություն», «Մեկ ազգ», «Միավորված հայեր» եւ նման անվանումներով կուսակցություններ: Սակայն անվանումների տեսանկյունից պատկերն առավել ցայտուն է 2004-2005թթ. գրանցված կուսակցությունների դեպքում: Թվարկենք վերջին երկու տարում գրանցված մի քանի կուսակցությունների անունները.

«Մայր Հայրենիք», «Հայոց Հայրենիք», «Ազգի փրկություն», «Մեծ Հայաստան», «Մեր տունը Հայաստանն է», «Բարգավաճ Հայաստան», «Ազգային վերածնունդ», «Դաշինք» եւ այսպես շարունակ: Այսինքն, միայն կուսակցությունների անվանակոչման հարցում տեղի ունեցած զարգացումներն արդեն իսկ բնորոշում են Հայաստանի քաղաքական դաշտում տեղի ունեցած մուտացիաները: Իսկ հիմնական մուտացիան եղել է այն, որ կուսակցությունները սկսել են դադարել գաղափարակիցների համախումբ լինելուց:

Վահագն Հովակիմյան