Սեփականության օտարման օրենքի շուրջ. կառուցապատումը՝ անօրինական

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի 2006 թվականի սեպտեմբերի 29-ի համարում:

Հոկտեմբերի 1-ին կլրանա այն ժամկետը, որը ՍԴ-ն այս տարվա ապրիլի 18-ին կայացրած իր հանրահայտ որոշմամբ հատկացրել էր ՀՀ կառավարությանը եւ ԱԺ-ին, որպեսզի վերջիններս մշակեին եւ ձեւավորեին պետության եւ հասարակության կարիքների համար սեփականության օտարման գործընթացի նոր, սահմանադրական իրավական դաշտ: Առկա օրենսդրական դրույթները, որոնց հիման վրա իրականացվել են Կենտրոնի օտարումները, ճանաչվել էին հակասահմանադրական: Անցած ամիսների ընթացքում, փաստորեն, կառավարությունը եւ ԱԺ-ն այդպես էլ չեն կատարել ՍԴ-ի որոշման պահանջը: ՍԴ-ի որոշման չորրորդ կետով նոր իրավական դաշտի ձեւավորումը հնարավորինս սեղմ ժամկետներում, բայց ոչ ուշ, քան հոկտեմբերի 1-ը, սահմանված է որպես ՀՀ կառավարության եւ ԱԺ-ի պարտավորություն: Իսկ մեկ օրում նոր իրավական դաշտ ձեւավորելու կառավարության փորձը, ինչպես հայտնի է, տապալվեց:

«Հասարակության եւ պետության կարիքների համար սեփականության օտարման մասին» օրենքի նախագիծը ԱԺ-ի սեպտեմբերի 27-ի արտահերթ նիստում երկրորդ ընթերցմամբ ընդունվելու համար այդպես էլ անհրաժեշտ թվով կողմ ձայներ չստացավ: Իհարկե, ՀՀ կառավարությունը նույն օրենքի նախագիծը կրկին ճանաչել է անհետաձգելի քննարկման ենթակա եւ վերադարձրել է ԱԺ: Ստեղծված իրավիճակում այլեւս ակնհայտ է, որ առնվազն մինչեւ հոկտեմբերի առաջին կեսը նոր իրավական դաշտը գոյություն չի ունենա, հետեւաբար, ՍԴ-ի որոշման պահանջը խախտված կլինի: Իսկ «ՍԴ-ի մասին» օրենքի 67-րդ հոդվածն ամրագրում է. «Սահմանադրական դատարանի որոշումը չկատարելը, ոչ պատշաճ կատարելը կամ կատարման արգելք հանդիսանալն առաջացնում է օրենքով սահմանված պատասխանատվություն»: 

Նոր իրավական դաշտի ձեւավորման հետ կապված բոլոր գործընթացներում հիմնականում հանդես է գալիս արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը:  Մեզ հետ զրույցում մեկնաբանելով ստեղծված իրավիճակը` Հարությունյանը նախ պնդեց, որ ՍԴ-ի որոշումը չի խախտվել, ուստի պատասխանատվության մասին խոսք լինել չի կարող: Ըստ նրա, ՍԴ-ի որոշման` մինչեւ հոկտեմբերի 1-ը տրված ժամկետը վերաբերել է միայն հակասահմանադրական ճանաչված օրենքի դրույթների ուժի մեջ մնալուն. ՍԴ-ի մատնանշած ժամկետը չի վերաբերում նոր իրավական դաշտի ձեւավորմանը: Հարությունյանի խոսքերով, ստեղծված իրավիճակը խնդրահարույց է այն պատճառով, որ պետության կարիքների համար սեփականության օտարման գործընթացը միառժամանակ իրավական վակուումում կհայտնվի:

Այսինքն` նախկին օրենսդրությունը չի գործի, չի լինի նաեւ նորը: Սակայն այդ դեպքում ի՞նչ կարգավիճակում կհայտնվի Կենտրոնի կառուցապատման ծրագիրը: Ի վերջո, այդ կառուցապատման հիմքում ընկած են կառավարության որոշումներ, որոնց հիմքում ընկած օրենքները ճանաչվել են հակասահմանադրական: Այսինքն` այս իրավական շղթայի եզրահանգումը շատ պարզ է. Կենտրոնի կառուցապատման այն մասը, որը սկսվել է «Պետական կարիք» ձեւակերպման քողի տակ, հոկտեմբերի 1-ից կզրկվի իրավական հիմքերից: Այլեւս հնարավոր չի լինի մատնանշել պետական կարիքի անվամբ սկսված որեւէ շենքի կառուցապատում, որն իր հիմքում կունենա համապատասխան գործող օրենք:

Հնարավոր չի լինի մատնանշել որեւէ օրենք, որով հնարավոր կլինի հիմնավորել, թե ինչու է այս կամ այն տարածքը այսօր պատկանում այդտեղ շենք կառուցողին եւ ոչ թե այդ հողակտորի, ասենք, 5 տարի առաջվա սեփականատիրոջը: Ավելի պարզեցնենք` տարածքի նախկին սեփականատերը իր գույքը ինքնակամ չի վաճառել, նրանից այն վերցրել են մի հիմնավորմամբ, որը ճանաչվել է հակասահմանադրական: Հոկտեմբերի 1-ից այդ հակասահմանադրական հիմնավորումները եւս չեն լինի: Այսինքն` իրավական վակուում ասվածը առավել քան ընդգրկուն է եւ իր մեջ է ներառում Կենտրոնի ողջ կառուցապատման գործընթացը:  Բայց, ըստ Դ. Հարությունյանի, կառուցապատման հիմքում ընկած կառավարության որոշումները չնայած կզրկվեն իրենց օրենսդրական հիմքից, բայց, միեւնույն է, մեխանիկորեն իրենց ուժը չեն կորցնի. իհարկե, ընդունող մարմինը` ՀՀ կառավարությունը, պարտավոր է բոլոր այդ իրավական ակտերը համապատասխանեցնել ՀՀ Սահմանադրությանը:

Դ. Հարությունյանը միեւնույն ժամանակ ընդունում է այն հանգամանքը, որ Երեւանի քաղաքապետարանի Կենտրոնի կառուցապատման ծրագիրն իրականացնող ԾԻԳ-ը հոկտեմբերի 1-ից չի կարող առաջնորդվել հակասահմանադրական ճանաչված իրավական ակտերով: Բայց այդ հանգամանքը չի խանգարի, որ սկսված ծրագրերը շարունակեն իրագործվել, այսինքն` միայն նոր օտարումներ չեն կարող լինել: Այլ կերպ ասած, Հարությունյանի առաջ քաշած մոտեցումը հետեւյալ տեսքն է ստանում. ինչ եղել` եղել է, անկախ նրանից` այդ ամենը հակասահմանադրական է, թե ոչ, միեւնույն է, անշրջելի է, վերջ: Իսկ նոր օտարումները պետք է նոր օրենսդրությամբ կատարվեն: Բնական հարց է ծագում` եթե նախկին հակասահմանադրական գործընթացները հնարավոր չէ ետ շրջել, ապա ՍԴ-ի որոշման իմաստը ո՞րն էր:

Արդյո՞ք նման պայմաններում ՍԴ-ի որոշումը չի դառնում թղթի կտոր եւ` վերջ: Ինչեւէ, Հարությունյանի խոսքերով, ՍԴ-ի որոշումը մեծ նշանակություն է ունեցել: «ՍԴ-ի որոշման արդյունքում մշակվեց օրենք, որը, մեր կարծիքով, համապատասխանում է Սահմանադրությանը»,- ասում է Դ. Հարությունյանը: Իհարկե, կարելի է հեշտությամբ ապացուցել, որ առաջարկված օրենքի նախագիծը կարող է դառնալ հերթական հակասահմանադրական փաստաթուղթը: Սակայն այսօր խնդրո առարկան այդ չէ, այլ այն, որ հոկտեմբերի 1-ից Կենտրոնում իրականացվող կառուցապատումը դառնում է ապօրինի:

Վահագն Հովակիմյան