«Երկու տարի է` պատասխան չկա». գյուտարար պապիկը դեռ սպասում է

Տպագրվել է «Հայկական Ժամանակ» օրաթերթի՝ 2006 թվականի սեպտեմբերի 26-ի համարում

Արդեն երկու տարի է, ինչ Անուշավան Թովմասյանը սպասում է իր արած գյուտի արձագանքին, որն այդպես էլ չկա ու չկա: Ժամանակահատվածը, երբ նա այլեւս դադարել է աշխատել, հենց այնպես չի վատնել. մտածել-մտածել ու գտել է ինքնաթիռները վթարից ապահովագրելու ճարը: «Դա պարաշյուտ ա, բայց պարաշյուտ չէ դա, պարաշյուտի նման ա, ավտոմատ բացվում ա: Ինքնաթիռը, որ ասենք թե վերեւը ավարիոննի եղավ, ընդհանուր ինքնաթիռը հանգիստ, փափուկ վայրէջք ա կատարում գետին»,- հպարտությամբ պատմում է 78-ամյա Անուշավան պապը եւ տարերքի մեջ ընկած` շարունակում.

«Ասենք, ընդեղ ավարիա ա, չէ՞: Մի ռուչկեն լյոտչիկի ձեռքն ա, երբ որ ըտենց բան եղավ, նա ռիչակը թեքում ա, սա թռնում ա օդի մեջ: Որ բարձրացավ վերեւ, ինքնաթիռը մի մոմենտ կենտրոնախույս ուժի տակ ուզում ա իրան գցի գետին, բայց նա արդեն վերեւն ա, ինքնաթիռի կողքերից ճոպաններով պահում ա: Ինքնաթիռը հանգիստ վայրէջք ա կատարում, բայց թե որտեղ, էն էլ Աստված գիտի: Ո՛չ ինքնաթիռն ա վնասվում, ո՛չ էլ ուղեւորները»,- համոզված է գյուտարար ծերունին: Ասում է` Արտոնագրային բաժնից իր գյուտն արտոնագիր է ստացել: Գյուտն ուղարկել է նաեւ Մոսկվա: 

«Ես նույնիսկ զանգեցի Մոսկվա, նրանց գիտական բաժին, ասեցին, որ` այո, մենք տեղյակ ենք դրանից: Ասում ա` գնացել ա Կազան: Ասում ա` մենք ստուգել ենք, լավ ընդունվում ա մեր կողմից, բայց Կազանում ա ինքնաթիռների արտադրությունը, թաթարների մոտ: Մենք ուղարկել ենք, թող իրանք պատասխանեն: Բայց արդեն երկու տարի ա` պատասխան չկա: Սպասում եմ` էսօր, վաղը, էսօր, վաղը»,- անհամբեր է նա: Իսկ անուն ունի՞ իր գյուտը: «Հա, բա ո՞նց»,- ասում ու այդպես էլ չի կարողանում մտաբերել, թե ինչ անունով է կնքել այն:

Նշում է, որ դա իր միակ գյուտը չէ: Նա նաեւ հոգ է տարել, որպեսզի հնարավոր դարձնի ալյումինի ձուլման ամբողջ գործընթացը ձեռքով չանելը. «Ձեռքով լցնում են ստանոկների մեջ, ձեռքով հանում են շիկացած, կարմիր երկաթ, բայց ես ավտոմատացրել եմ»: Միայն թե Սովետի ժամանակ Մոսկվա ուղարկած իր այդ գյուտին ի պատասխան հայտնել էին, թե` «Տովարիշչ Թովմասյան, տակիե վեշչի եստ»: Ընկեր Թովմասյանը, սակայն, կասկածանքով էր վերաբերվել դրան: Գնացել, դիմել էր դատարան: «Դու մի ասա, էս էքսպերտը` Կուզնեցովան, էդ իմ գործը ծախել ա ճապոնացիների վրա: Ուրեմը քանդեցին, քանդեցին, ճապոնացիներին կանչին, բերին կանգնացրին դատարանի առաջ, թե` էս որտեղի՞ց ա ձեր ձեռն ընկել, թե` մենք Կուզնեցովայից ենք առել: Յա՜: Կուզնեցովային բերին, տվին հինգը տարի: Նրանցից վերցրին իմ հեղինակայինը, տվին ինձ»,- հիշում է նախկինում որպես ձուլող աշխատած եւ այդ գործի նրբություններին լավ տիրապետած Անուշավան Թովմասյանը:

Դրանից առաջ նա նաեւ ֆիզիկայի ուսուցիչ է եղել, իսկ 32 տարի շարունակ աշխատել է Համալսարանի մատակարարման բաժնում: Արդեն 5 տարի է, ինչ պարապ է եւ այդ տարիներին բազմաթիվ դժվարություններ է կրել: Այժմ մուրացկանություն անելով է պահում իր գոյությունը: Այդ որոշումն ընդունելը հեշտ չի եղել նրա համար, բայց «մարդ որ սոված ա լինում, ամեն միջոցի դիմում ա»: «Էնքան նալոգները շատ ա, որ չեմ կարա տակից դուրս գամ: Ես առաջին կարգի հաշմանդամ եմ, ոչ մի արտոնություն չկա: Պերճ Պռոշյանը որ գրում էր «Ցեցերը», որ րոպեն մի անգամ ցեցեր լցվում են տուն: Իսկական էդ ցեցերն են հիմի, որ րոպեն մի անգամ գալիս են, դուռը ծեծում: Ի՞նչ ա: Ջուրը տար մուծի, էն մեկ գալիս ա` հոսանքը տար մուծի, էն մեկ գալիս ա` աղբը տուր: Ա՛յ մարդ, որդի՞ց տամ: Դե, պատասխանի»,- գանգատվում է թոշակառու պապիկը:

Բայց որքան էլ սկզբում դժվար է եղել նման «աշխատանք» սկսելը, սակայն, ասում է, դրամ խնդրելը գնալով համեմատաբար հեշտ է դառնում: Չնայած, ամեն դեպքում, կողքից նկատում ես, որ մինչ անցորդը ձեռքը գրպանը կտանի եւ մանրադրամ կհանի, դողացող ձեռքերով ծերունին մինչեւ վերջ էլ հայացքը գետնից չի բարձրացնում: Երեկոյան ժամերին ձեռնափայտի օգնությամբ նա անընդհատ քայլում է Երեւանի կենտրոնական փողոցներում` ափը պարզած: Որպես կանոն, մուրացկաններն իրենք էլ են նկատում, որ տեղացի բնակչությունը վատ է ապրում:

«Օրինակ` էդ ախպարները որ գալիս են, դրանք վերցնում են մի 500 դրամ, 200 դրամ տալիս են: Տեղի մարդը չի կարա տա, չունի: Չեմ կարա մեղավորեմ»,- դրության մեջ է մտնում Անուշավան պապը, որն իր հագուկապով տարբերվում է քաղաքում հանդիպող մյուս մուրացիկներից: Եթե մյուսները ջանում են իրենց հնոտիներով հնարավորինս խղճահարություն առաջացնել, ապա նա հագնվում է բավականին կոկիկ: «Ես չեմ կարա տենց, աղջիկ ջան: Ամանչում եմ: Իմ շրջապատն ուրիշ ա եղել Սովետի ժամանակ: Կան մարդիկ, որ չկան, մարդիկ կան, որ կենդանի են: Գալիս են նայում են, ասում են` հա, հասկացանք, բա շորե՞րդ ինչի ա տենց»,- պատմում է հաշմանդամ թոշակառուն, ով ուզում է անպայման իր դժգոհությունը հայտնել խանութներում աշխատող գործակատարներից, որոնք թալանում են մուրացկանությամբ վաստակած իր գումարը:

«Սարով ոչխարը տանում են, գայլերը նայում են ոչխարներին, ջուր լցվում է բերանները, սկսում են ատամները չխկչխկացնել, թե ոչխարին ոնց պըտի ուտեն: Հիմա էդ գործակատարները որ ընդեղ աշխատում են, այ ըտենց են: Որ հանկարծ մի մարդ ա մտնում, չէ՞, նրանք աշխատում են մեկ մյուսին աչքով-ունքով անել, թե ոնց անենք, թալանենք: Բա, դրանք էդ են»,- համեմատություն է անցկացնում նա: 

Աննա Զախարյան